Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Так і жыў н а д з е я й: a можа што пераменіцца. Р. Н я-х а й.
Бо хто з нас не н а с і ў н а-дзей пабыць хвіліну ў род-най хаце... A. А с т р э й к а.
Росціць надзею рай мець за слёзы, — што вясна будзе, знікнуць марозы. Я. К у-п а л а.
Вайтовіч шчыра верыў і н е т р а ц і ў надзеі. А. П а л ь-ч э ў с к і.
Мы н а д з е і н е к і д а л і, мы ішлі, бо звалі далі. 3. Б я-д у л я.
Нявідны не ц е ш ы ў с я б е ніякімі ілюзіямі. Я. К о-л а с.
Вось я і прыйшоў да вас, братцы, даўно я ж ы ў д у м-кай такою. Я. К о л а с.
Яна даўно ўжо д у м к у песціла, што Ігпась яе выйдзе ў людзі. Р. М у р а ш-к а.
3 Вацікам стрэлася, — г а-давала з таго часу д у м-к у: «Свайго сустрэла чалаве-ка». С. Б а р а н а в ы х.
Гітлер р о б і ц ь с т а ў к у на вайну маланкавую, дык трэ-ба яе зрабіць зацяжной. 1. Г у р с к і.
СПАДЧЫНА Ібацькоўская: БАЦЬКАУШЧЫНА; СПАДАК (разм.); СПАДКІ (разм., мн.).
Кз. прадзедаў спакон вякоў мне засталася с п а д ч ы н а; паміж сваіх і чужакоў яна мне ласкай матчынай. Я. К у п а-л а.
393
Што той вінават, што лепш жыве за яго. Здаейца ж, бацькаўшчыну без крыў-ды падзялілі... К. Ч о р н ы.
Ты згінеш, братка. Прайграў у няроўнай барацьбе. Ды сцяг і думы твае с п а д к а м на-род наперад панясе. М. М а-ш а р а.
У бярэмя згробшы дзедаўскія с п а д к і, ён збег з вачэй, зласлівы небарак, — багну дзя-рэ яго сухі кулак... У. X а-д ы к а.
СПАЗНІЦЦА, АПАЗНІЦЦА, ЗАПАЗНІЦЦА, ЗАТРЫМАЦ-ЦА, ЗАБАВІЦЦА.
0, хоць бы не спазніцца мне, паспець туды, дзе вучаць ся'браваць і пець! Е. Л о с ь.
На жаль, Ніна, апозніц-ц а на работу, калі будзе ча-каць мяне... Б. М і к у л і ч.
3 абедам сёння з а па з н і-л і с я. Чакалі, пакуль дзед і бацька вернуцца з абходу. М. Т а н к.
— Прабач, што затры-м а ў с я,— вінавата сказаў ён Лене, зайшоўшы за шырму. A. Кулакоўскі.
Забавіўся недзе, я яго таксама чакаю. Я. С к р ы-г а н.
СПАКУСА, КВАПУНАК.
Дзяніс Пляцінскі некалькі раз падгаворваў яго пайсці вы-піць, але яму ўдавалася пера-магаць с п а к у с у. К. Ч о р-н ы.
Квan ункі вялікія: ад Лейзара шэсць залатовак, пяць рублёў паніча, дык якраз маёй жонцы на чаравікі... 3. Б я д у-л я.
СПАЛІЦЬ, СПАПЯЛІЦЬ; СЙЕЙКАЦЬ (абл.); СЙЯЧЫ, ВЫСМАЛІЦЬ, ВЫКАЦІЦЬ (перан.) □ ПУСЦІЦЬ АГНЕМ,
ПУСЦІЦЬ ДЫМАМ, ПУС-ЦІЦЬ 3 ДЫМАМ.
3 будынкаў, што немцы с п а-л і л і, астаўся адзін катушок... Я. К о л а с.
Няўжо так с п а п я л і л і немцы ўсю вёску, нідзе нічога не пакінулі?.. Ці гэта толькі гэтак с п е й к а л і адных нас?.. Б. С а ч а н к а.
Восем дзён таму назад, можа чулі, адзіп нямецкі склад у на-шых Брадах дымам пайшоў. Гэта я яго с п ё к. A. Р ы л ь-к о.
Усе сёлы агнём в ы с м а л і-л і. Р. Н я х а й.
Ад гэтай хаты занялася дру-гая, трэцяя — і пажар в ы к а-ц і ў амаль увесь гарадок. М. Л о б а н.
Пасля бесспагадная рука за-паліць пук саломы. уваткне ў рагавую хату ў бок ветру і пусціць агнём векавую, працоўную ашчаднасць сілкоў-цаў. Ц. Г а р т н ы.
А як памагчы п у с ц і ц ь д ы л а м фашысцкія склады? A. Р ы л ь к о.
Хоць бы знайшлі таго вы-людка, ён жа мог п у с ці ц ь з д ы м а м усё мястэчка. М. Л у ж а н і н.
СПАЛОХАЦЦА, НАПАЛО-ХАЦЦА, ПЕРАПАЛОХАЦЦА, СЙУЖАЦЦА, НАПУЖАЦЦА, ПЕРАПУЖАЦЦА, СЙУДЗІЦ-ЦА, УПУДЗІЦЦА, ЗБАЯЦЦА, ЖАХНУЦЦА, ЗЖАХНУЦЦА; УТРУПЕЦЬ, УТРУПЯНЕЦЬ, ЗДРЭЙФІЦЬ (разм.); АСТРА-ШЫЦЦА, ЗЛЯКАЦЦА, СТРУ-СІЦЬ (абл.); АБАМЛЕЦЬ, УМЛЕЦЬ, ЗНЯМЕЦЬ, АНЯ-МЕЦЬ, АСЛУПЯНЕЦЬ (пе-ран.) □ ЗНЯМЕЦЬ АД СТРА-ХУ, АКАМЯНЕЦЬ АД СТРА-ХУ, СКАМЯНЕЦЬ АД ЖАХУ, НАБРАЦЦА СТРАХУ, ХА-ПІЦЬ СТРАХУ.
394
3 немцамі страшней было... Але мы не спалохаліс я... А. Б а ж к о.
Як зірнулі на труну, н an а-лохаліся. М. Л ы н ь к о ў.
Перапалохаўся воўк ды наўцёкі... Я. Колас.
Дзеці с п у ж а л і с я, сталі хавацца, туляцца ціха ў куток. М. Ч а р о т.
Сем разоў напужаюцца перад тым як асмеляцца. I. М е л е ж.
— Перапужалася? — Гэта ж маглі б перастраляць людзей. Ц. Г а р т н ы.
Спудзіўся конь, скочыў убок... I. Пташнікаў.
Ці няхай бы ўпудзіўся конь і забіў яго, як ён будзе ехаць на вяселле, па Анюту... A. В а с і л е в і ч.
Гэты калгас створаць тыя, хто не з б а і ц ц а маны вора-гаў нашых, хто не паслухаецца кулацтва. П. Г а л а в а ч.
Каб ты ўявіў сабе, да чаго вайна прывяла вёску, — ты жахнуўся б!.. Ц. Г а р т-н ы.
Зжахнуліся лубянічане, думаючы, што чалавек сам ся-бе рашыў... Р. Сабаленка.
А ён [воўк] як заляскае зуба-мі, дык я і ўтрупела. К. К р а п і в а.
— Гавары праўду, a то зараз падніму, ды так лясну аб гэтую дарогу, што не ўстанеш. — Міхалка ўтрупянеў.
К. Ч о р н ы.
Перад такім страшыдлам на-ват піянеры здрэйфілі. Я. Маўр.
Астрашылася аднаго замужжа і больш не хачу. П. П е с т р а к.
Эх, не радуйся, начальства: не злякаўся я турмы. Я. К о л а с.
Грышка с т р у с і ў. I наогул заўсёды ён усяго баяўся. А. Я к і м о в і ч.
Бедны зайка льва угледзеў—
а б а м л е ў. С. Ш у ш к е в і ч.
Воўк апынуўся каля самых ног і стаў пярэднімі лапамі яму на грудзі. Андрушка і ў м ле ў. М. Л о б а н.
Над галовамі натоўпу падня-лася нечая рука з жалезнай крывулькай, дзюбнула ў паты-ліцу Шэмету і схавалася. Усе гэта бачылі і на момант з н я-м е л і. М. Л о б а н.
— У салдаты збірайся, вай-на!—Ен анямеў. К. Ч о р-н ы.
Аслупянеў князь, па-ехаў назад і цэлы тыдзень ся-дзеў, не выходзячы з свайго замка. Я. Нёманскі.
Пятрок і Грышка з н я м е-л і а д с т р а х у, стаіліся ка-ля печы і пазіралі на бацькоў перапалоханымі вочкамі.
Я. К о л а с.
Ен акамянеў а д с т р а-х у і не можа крануцца з мес-ца. 3. Б я д у л я.
Эльза скамянела а д ж а х у. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
У дзвярах, пры ўваходзе ў залу, яго запынілі. С т р а х у набраўся тут Сцёпка. Я. К о л а с.
— Ну што, х a п і ў с т р а-х у?— Яно б і ты на маім мес-цы хапіў. Жартачкі, уласна-ручную жонку пад бомбу па-ставіць. М. Л ы н ь к о ў.
СПАСВІЦЬ, СТРАВІЦЬ, ПАТРАВІЦЬ.
Збуяў сівец, яго не с п а с-в і л і і скацінай: улетку травы хапае. I. Пташнікаў.
Яшчэ як хлопцам быў, дык на папа заеўся быў за нешта— дзялянку канюшыны коньмі стравіў яму... К. Ч о р н ы.
Яны патравілі коньмі лугі каля сялення. Э. С а м у й-л ё н а к.
СПАТКНУЦЦА, СПАТЫК-НУЦЦА Іпра каня: СКАПЫ-ЦІЦЦА; АСТУПІЦЦА (разм.).
395
Конь спаткнуўся па-лахлівы. М. Ч а рот.
Бегучы назад, Тамаш с п а-тыкнуўся на купіну і па-валіўся. Я. Колас.
He дабегшы да павароткі, ён [конь] скапыуіўся, і це-раз яго галаву кулём паляцеў яздок. I. Г у р с к і.
He аступіся — вось мая рука!.. С. Гаўрусёў.
СПАТРЭБІЦЦА, ЗГАДЗІЦ-ЦА, ПРЫГАДЗІЦЦА, ПРЫ-ДАЦЦА, ЗДАЦЦА; ПРЫСПІ-ЧЫЦЬ (разм.); ЗНАДОБІЦЦА (абл.); ПАЙСЦІ (перан.) □ ПАЙСЦІ НА КАРЫСЦЬ.
Ісці нам з табой яшчэ далё-ка, бацька, сілы с п а т р э б я ц-ц a. Т. X а д к е в і ч.
Можа здарыцца, што ў ня-дзелю я не прыеду, от табе за-пас і з г о д з і ц ц a. і\. Ч а р-н ы ш э в і ч.
Забіраю зброю — прыга-д з і ц ц а мне. 3. Б я д у л я.
Зашануй слязінку: некалі прыдасца. Я. Купала.
Стане чалавек даходзіць да свайго канца, як даходзяць і ўсе людзі майго веку, дык на чорта ён з д а ў с я каму? Я. К о л а с.
Ды п р ы с п і ч ы л а яму па нейкай патрэбе пайсці ў ня-дзелю на рынак. I. Ч ы г р ы-н а ў.
Упершыню тады з н а д о б і-л а с я мне грамата. П. Б р о ў-к а.
Дзіўней усяго было, што, узяўіцы ў рукі аўчыну, Лейба адразу ведае, куды япа п о й-д з е — на крыссе, па плечы ці на рукавы. А. Ч а р н ы ш э-в і ч.
I тое, што мы яго моцна кры-тыкавалі, павінна п а й с ц і яму н а к а р ы с ц ь. П. К а-в а л ё ў.
СПАУЗЦІ, З’ЕХАЦЬ, АБ’-ЕХАЦЬ, ССУНУЦЦА.
Туды ж [на траву] с п о ў э з плеч і Станіславаў пінжак. Р. Сабаленка.
Падсядзёлак з ’ е х а ў аж пад бруха ўніз... Я. К У п а л а.
Каса яе раскруцілася зусім і а б ’ е х а л а на шыю.
I. Пташнікаў.
Адна машына ссунулася колам у кювет, стаяла нахіліў-шыся. I. Мележ.
СПАЦЕЦЬ, УСПАЦЕЦЬ, УПАЦЕЦЬ, УПАРЫЦЦА, АБ-ЛІЦЦА ПОТАМ; УМАКРЭЦЬ, УЗМАКРЭЦЬ, УПРЭЦЬ (разм.).
Можа гэта ад работы пры агні хлопец с п а ц е ў, а можа яшчэ не высахла галава пасля лазні? A. К у л а к о ў с к і.
Было горача, хлопчыкі ўспацелі. М. Л у п с я-к о ў.
Сябры на верх гары ўзняліся, аж у паце лі, засапліся... Я. К о л а с.
Ад цяжкага і шпаркага бегу ён у п а р ы ў с я... Я. К о л а с.
Вой, стамілася, аж п о т а м а б л і л а с я. М. Л о б а н.
Валынец, відаць, добра ў ма кр эў, несучы, бо без шапкі, лысінай свеціць. М. Л о-б а н.
Чарнявы барабаншчык у з-м а к р э ў, ссунуў шапку і вы-цірае лоб далоняй. X. Ж ы ч-к а.
Пакуль дабраўся да Вірской вуліцы, аж у п р э ў. I. Но-в і к а ў.
СПАЧАТКУ, УПАЧАТКУ, НАПАЧАТКУ, НАПАЧАТАК, ПЕРШ, НАППЕРШ, НАПЕРШ, НАСАМПЕРШ, РАНЕЙ, НА-ПЕРАД, УПЕРАД, АДРАЗУ, ЗРАЗУ; СПЯРША (разм.); НАУПЕРАД (абл.) □ ПЕРШ-НАПЕРШ, ПЕРШ ЗА УСЕ, ПЕРШЫМ ЧЫНАМ, У ПЕР-ШУЮ ЧАРГУ, НА ПЕРШЫ ЧАС, НА ПЕРШЫМ ЧАСЕ, НА
396
ПЕРШЫ РАЗ, ПЕРШАЙ СПРАВАЙ, 3 ПЕРШАГА ПО-ГЛЯДУ, 3 ПЕРШАГА ПОЗІР-КУ, НА ПЕРШЫ ЙОГЛЯД, ПЕРАД ГЭТЫМ, ПЕРАД УСІМ.
С п а ч ат к у яго крытыка-валі на калгасных сходах. A пасля і па камсамольскі сход запрасілі. П. К а в а л ё ў.
Гэтая сустрэча, радасная ўпачатку, пад канец зусім сапсавала яго настрой. В. Б ы-ка ў.
Напачатку Ермаліцкі ў касу заходзіў часта, бо гэта ўспрымалася як клопаты аб ма-ладым работніку. Я. С к р ы-г а н.
Напачатак, хлопцы, з гэтае асіны, перуном пашчэпа-най, надзяром лучын... В. Т а ў-л а й.
Калі праз жыта ты сцяжы-начкай ідзеш, рукамі каласы разблытваючы п е р ш, здаец-ца, што плывеш на морскіх хва-лях ты... У. Д у б о ў к а.
Яно добра, а нават і трэба знаць суседскую мову, але н а й п е р ш трэба знаць сваю. Ф. Багушэвіч.
I нап е р ш заглянуў — скарб яго ці цэлы? Ф. Б а г у-ш э в і ч.
Давайце, дзяўчынка, пазнаё-мімся насамперш!
К а р п ю к.
Ты чалавек мне незнаёмы, я р ан е й хачу паглядзець, дзе ты жывеш і як жывеш. А. Я к і м о в і ч.
Н а п е р а д перамога — a далей рэформы. Ц. Г а р т н ы.
У цябе грахоў многа: дай па-вяду ў п е р а д к споведзі! К а з к а.
Хлапец ад р а з у не спада-баўся Мажэйку. У. Ш а х а-в е ц.
А ў дарозе, вядомая рэч, з р а з у зусім не чутно цяжа-ру, а прайдзі толькі далей, дык
і фунт пудам здаецца! Я д в і-г і н Ш.
С п я р ш а, калі птушаняты былі яшчэ малыя, бусел з бус-ліхай па адным выляталі з до-му, а як дзеці падраслі, адлу-чаліся ўжо разам... В. В і т-к а.
Наўперад паеду ў Мі-куцічы да бацькоў, пажыву трохі, агледжуся, а там — бог бацька. Я. К о л а с.