Снежная каралева
Ханс Крьісціян Андэрсэн
Выдавец: Юнацтва
Памер: 304с.
Мінск 1998
Якраз над курамі сядзела ў гняздзе сава з мужам і дзеткамі; совы маюць востры слых, і яны пачулі ўсё, што тут гаварылі. Усе яны пры гэтым жвавей пакручвалі ва-чыма, а савіха махала крыллем, нібы веерамі.
— Тс-с! He слухайце, дзеткі! Зрэшты, вы, канечне, ужо чулі? Я таксама. Ах! Проста вушы вянуць. Адна ку-рыца да таго дайшла, што пачала вырываць на сабе пер’е перад самымі вачыма пеўня!
289
— Prenez garde aux enfants!1— сказаў сава-бацька.— Дзецям зусім не варта чуць такое!
— Трэба будзе расказаць пра гэта нашай суседцы, яна такая мілая асоба!
I савіха паляцела да суседкі.
— У-гу, у-гу! — загукалі пасля абедзве савы над неда-лёкай галубятняй.— Вы чулі? Вы чулі? У-гу! Адна куры-ца выскубла з сябе ўсё пер’е дзеля пеўня! Яна замерзне, замерзне насмерць! Калі ўжо не акачанела! У-гу!
— Вур-вур! Дзе? Дзе? — вуркаталі галубы.
— На суседняй сядзібе! Гэта амаль на маіх вачах было! Проста непрыстойна і гаварыць пра гэта, але ўсё тут шчырая праўда!
— Верым, верым! — сказалі галубы і завуркаталі ку-рам, якія сядзелі знізу:
— Вур-вур! Адна курыца, кажуць, нават дзве курыцы выскублі з сябе ўсё пер’е, каб спадабацца пеўню! Небяс-печная задума! Можна ж прастудзіцца і памерці, ды яны памерлі ўжо!
— Кукарэку!— заспяваў певень, узлятаючы на плот.— Прачніцеся! — У яго самога вочы яшчэ зусім зліпаліся спрасоння, а ён ужо крычаў: — Тры курыцы загінулі ад няшчаснага кахання да пеўня! Яны выскублі на сабе ўсё пер’е! Такая вось непрыстойная гісторыя! He хачу маў-чаць пра яе! Няхай разыдзецца гэта па ўсім свеце!
— Няхай, няхай! — запішчалі кажаны, закудахкалі куры, загарланілі пеўні.— Няхай, няхай!
I гісторыя паняслася — здвараўдвор, зкуратнікаўку-ратнік і дайшла нарэшце да таго месца, адкул ь пачалася.
— Пяць курыц,— гаварылі тут,— выскублі з сябе ўсё пер’е, каб паказаць, хто з іх болей схуднеў ад любові да пеўня! Пасля яны задзяўблі адна адну насмерць, на сорам і ганьбу ўсяму свайму роду і на страту сваім гаспадарам!
Курыца, якая згубіла адну пярынку, канечне, не ўведала, што гэтая гісторыя пачалася з яе, і, як курыца ва ўсіх адносінах паважная, сказала:
— Я пагарджаю такімі курамі! Але такіх нямала! Пра такія рэчы, аднак, нельга маўчаць! I я, са свайго боку, зраблю ўсё, каб гэтая гісторыя трапіла ў газеты! Няхай
'іДішэй, тутдзеці! (фр.)
290
разыдзецца па ўсім свеце — гэтыя куры і ўвесь іхні род вартыя такога!
I ў газетах сапраўды змясцілі ўсю гісторыю, і гэта шчырая праўда: адной маленькай пярынцы зусім не цяж-ка пераўтварыцца ажно ў пяць курыц!
ШТО МУЖ HI ЗРОБІЦЬ, УСЁ ДОБРА
Раскажу я табе казку, якую сам чуў у маленстве. I кожны раз, як я ўспамінаў яе пасля, яна здавалася мне ўсё лепшай і лепшай, бо і з казкамі бывае гэтак жа, як шмат з кім з людзей: з гадамі яны становяцца ўсё лепшымі і леп-шымі, і гэта вельмі добра!
Ты, вядома, бываў у вёсцы, і табе, напэўна, даводзілася бачыць старэнькія вясковыя хаты з саламянымі стрэхамі. Стрэхі гэтыя абраслі мохам, травою, на вільчыку абавяз-кова буслінае гняздо, сцены пакрывіліся, акенцы нізенькія, і адчыняецца ўсяго адно; на кухні печ выпучва-ецца, нібы жывот таўстуна; цераз агароджу звісае куст бузіны. А дзе трапіцца лужына, па якой плавае качка з качанятамі, там прыткнулася і вузлаватая, каравая вяр-ба. Каля хаты ёсць, вядома, навязаны на ланцуг сабака, які брэша на ўсіх і кожнага.
Якраз вось такая хатка і стаяла ў адной вёсцы, а ў ёй жылі старыя муж з жонкай. Ды як ні бедна яны жылі, сёе-тое было ў іх і лішняе. Так яны маглі абысціся без свайго каня, бо работы для яго не было, і ён цэлыя дні пасвіўся ў прыдарожнай канаве. Муж часамі ездзіў на кані ў горад, іншы раз пазычаў яго суседзям, за што тыя расплачваліся дробнымі паслугамі. Але ўсё-такі выгадней было б пра-даць гэтага каня або памяняць на што-небудзь больш пат-рэбнае. А на што памяняць?
— Ну, што прадаць, а што купіць, ты лепей за мяне ве-даеш! — сказала мужу жонка.— Цяпер якраз кірмаш у горадзе, едзь туды, ды і прадай коніка або памяняй з выга-дай! Ты ж у мяне заўсёды што ні зробіш, дык усё добра! Едзь з Богам!
I яна завязала яму на шыю хусцінку — гэта яна ўсё-такі ўмела рабіць лепш за мужа, завязала яе падвойным вузлом; вельмі прыгожа выйшла! Потым яна прыгладзіла далонню капялюш мужа і пацалавала старога проста ў гу-бы. I вось ён паехаў на кані, якога трэба было або прадаць,
291
або прамяняць у горадзе. А ўжо ў чым, у чым, а ў куплі-продажы ён разбіраўся!
Сонца так і пякло, на небе не было ні воблачка. Над дарогай стаялі хмары пылу, бо на кірмаш ехала і ішло столькі народу — хто на возе, хто вярхом, а хто проста пешкі. Спёка стаяла нясцерпная, і нідзе на ўсёй дарозе аніякага ценю.
I тут стары ўбачыў, што па дарозе ідзе чалавек і гоніць перад сабою карову, ды такую прыгожую, адно заглядзен-не! «Пэўна, і малако яна дае цудоўнае! — падумаў наш селянін.— От бы выменяць яе за каня!»
— Гэй, ты там, з кароваю! — гукнуў ён.— Давай пага-монім! Бачыш майго каня? Я думаю, ён каштуе даражэй за тваю карову, але карова мне больш патрэбна. Давай памяняемся, га?
— Давай,— згадзіўся гаспадар каровы, і яны памя-няліся.
Памяняліся, і цяпер селянін мог спакойна вярнуцца дадому. Але ж ён збіраўся пабываць у горадзе і таму разам з каровай рушыў далей, каб хоць паглядзець на кірмаш.
Ішоў ён шпарка, карова не адставала, і неўзабаве яны дагналі чалавека, які вёў авечку. Авечка была добрая, укормленая, з густою воўнаю.
«От бы мне такую! — падумаў селянін.— Улетку ёй хопіць корму ў нашай канаве, а на зіму яе можна браць у хату. I праўда, нам зручней трымаць авечку, чым карову. Памяняцца, ці што?»
Гаспадар авечкі ахвотна згадзіўся на абмен, і селянін пайшоў далей ужо з авечкай. Раптам ён убачыў пры даро-зе чалавека, які трымаў пад пахаю вялікую гусь.
— Ну і гусь у цябе! — залюбаваўся селянін.— Ды тлу-стая якая! Ды пер’я на ёй колькі! Хораша было б пагля-дзець, як яна плавае на прывязі ў нашай лужыне. I старой маёй было б для каго збіраць аб’едкі! Яна не раз гаварыла: «Ах, каб у нас была гусь!». Ну вось цяпер яна будзе яе мець! Хочаш мяняцца? Даю табе за гусь авечку, ды яшчэ дзякуй скажу ў прыдачу!
Той не адмовіўся, і яны памяняліся. Селянін займеў гусь.
Тым часам горад ужо быў блізка, і дарога ажно кішма кішэла людзьмі і жывёлай — ступіць не было дзе. Таму шмат хто ішоў па дне канавы, а некаторыя нават па па-
292
летку бульбы вартаўніка пры дарозе. Тут жа хадзіла ку-рыца вартаўніка, але яе прывязалі да агароджы аборкай, каб яна не спалохалася людской таўханіны і не адбілася ад дому. Была яна куртатая, падміргвала адным вокам і ўвогуле з выгляду курыца хоць куды. «Ко-ко-ко!» — са-катала яна; што хацела гэтым сказаць, я не ведаю, але се-лянін, як убачыў яе, дык падумаў: «Лепшай за гэтую ку-рыцу я не бачыў. Яна прыгажэйшая за квактуху нашага святара; от бы яе нам! Курачка заўсёды знойдзе сабе зер-нетка, лічы, што сама сябе пракорміць! Дапраўды, добра было б памяняць на яе гусь».
— Хочаш мяняцца? — спытаў ён у вартаўніка.
— Мяняцца? А чаму б і не?! — адказаў той.
I яны памяняліся: вартаўнік узяў сабе гусь, а селянін курыцу.
Нямала ўсё-такі панамяняўся ён па дарозе ў горад, ды яшчэ спякота стаяла страшэнная, і ён вельмі стаміўся. Няблага было б цяпер і неракусіць! А тут якраз і карчма побач. У яе ён і падаўся, але каля дзвярэй сутыкнуўся з парабкам, які нёс туга напакаваны нечым мех.
— Што нясеш? — спытаў селянін.
— Гнілыя яблыкі,— адказаў парабак.— От назбіраў поўны мех свінням.
— Ух ты! Гэтак многа?! От каб пабачыла мая жонка! У нас летась урадзіў на старой яблыні ўсяго адзін яблык, дык мы яго так шанавалі, у куфры хавалі, пакуль ён не згніў! Але мая старая ўсё адно казала: «Які ні ёсць, а пры-бытак!» От каб яна паглядзела, які бывае прыбытак. Ха-целася б мне пацешыць яе!
— А што вы даеце за гэты мех? — спытаў хлопец.
— Што дам? Ды вось курыцу!
Селянін аддаў курыцу парабку, узяў мех з яблыкамі, зайшоў у карчму і — адразу да прылаўка, а мех свой прыхіліў да печы, у якой якраз палілася. Ды ён на гэта не звярнуў увагі. У карчме было процьма народу: перакупш-чыкі, гандляры жывёлай. Сядзелі там і два англічаніны. Ды такія багатыя, што ўсе кішэні ў іх былі набіты золатам. I вельмі ж любілі яны ісці ў заклад. А цяпер паслухайце!
«Пок! Пок! Пок!» — пачулася каля печы.
Ды гэта ж яблыкі пачалі лопацца ад гарачыні.
Вось тут усе і даведаліся пра гісторыю, як стары памя-
293
няў каня на карову, карову на авечку і ўрэшце атрымаў мех гнілых яблыкаў.
— Ну і будзе табе ад жонкі, як вернешся! Дасць яна табе дыхту! Галаву адарве! — загаманілі ўсе ў карчме.
— Нічога не будзе,— запярэчыў селянін.— Жонка пацалуе мяне і скажа: «Што муж ні зробіць, усё добра!»
— А вось пабачым! — заспрачаліся англічане.— Ідзём у заклад на бочку золата!
— Хопіць і адной меркі,— сказаў селянін.— А я са свайго боку магу паставіць толькі поўную мерку яблыкаў ды самога сябе са сваёю старою ў прыдачу, гэтага хопіць з лішкам!
— Згодны! — закрычалі англічане.
Пад’ехала каламажка карчмара. У ёй змясціліся ўсе — англічане, селянін, узвалілі і мех з гнілымі яблыкамі. Ка-ламажка рушыла ў дарогу, і нарэшце прыехалі да хацінкі старога селяніна.
— Добры дзень, жоначка!
— Добры дзень, муж даражэнькі!
— Ну, я памяняў!
— Ды ты ў мяне на ўсё майстар! — сказала жонка і кінулася абдымаць мужа, не зважаючы ні на мех з яблы-камі, ні на чужых людзей.
— Я памяняў каня на карову!
— I дзякуй Богу! — сказала жонка.— Цяпер у нас на стале будзе і малако, і масла, і сыр. Вунь як выгадна памяняў!
— Так то яно так, але карову я памяняў на авечку!
— I добра зрабіў! — пахваліла жонка.— Ты заўсёды ведаеш, як лепей! Для авечкі ў нас і корму хопіць. А мы будзем піць авечае малако ды авечым сырам частавацца, а з воўны звяжам цёплыя панчохі і нават фуфайкі. А з ка-ровы шэрсці не збярэш. Яна, як ліняе, дык усю пагубляе. Які ты ў мяне разумны!
— Я і авечку памяняў — на гусь!
— Ах, няўжо і праўда, што ў гэтым годзе на дзень свя-тога Марціна ў нас будзе смажаная гусь?! Ты ўсё стараеш-ся, чым бы мяне парадаваць ды пацешыць! Як добра ты гэта прыдумаў! Гусь, хоць пасі яе, хоць не пасі, усё адно да свята растлусцее.
— Яно так, але я памяняў гусь на курыцу! — сказаў муж.
— На курыцу? Ну і цудоўна! Курыца нанясе яек, вы-
КНІГІ ОНЛАЙН
