Сталасць думкі, маладосць душы
Для старэйшага школьнага ўзросту
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 350с.
Мінск 2000
Пакуль жыву — не пакідай, каханне!
БЕРАГІНЯ
Трыпціх
Л***
1
Я б шмат хацеў табе сказаць Пра нечаканае каханне, Ды не магу ніяк суняць У чуйным сэрцы хвалявання.
Відаць, патрэбна памаўчаць, Бо словы сэнс заўжды губляюць Калі пачуццяў не суняць I вочы ў вочы размаўляюць.
2
Стрымаць пачуцці немагчыма, Жыву, нібы ў чароўным сне, Калі дзіцячымі вачыма Ты пазіраеш на мяне.
У іх пяшчота, і здзіўленне,
I таямнічасць пачуцця, I лёгкі смутак, і натхненне, I квецень весняя жыцця.
Здаецца, што за тыя вочы Я б мог жыццё сваё аддаць, Каб толькі іх завейнай ноччу, Як Божы крыж, пацалаваць.
3
Твар прасветлена-млечны, Белы лён валасоў...
Я шукаў цябе вечна
I нарэшце знайшоў.
Апякла, як маланка, Мне душу незнарок,
Я цябе не каханкай, А каханай нарок.
Прыгажуня, багіня, Беларусі дзіця...
Ты — мая Берагіня Аж да скону жыцця.
* * *
Вечар. Ціхая дарога.
Колькі ў сэрцы згадак-дум! To салодкая трывога, To, як ветру подых, сум. Лугавых абсягаў млечнасць, Спавядальны жыта сон... Дзе імгненне? Дзе тут вечнасць? Воля дзе? А дзе — палон?
* * *
Сасновы бор гудзе, нібы арган, Ад каранёў да крон зеленакосых, Тут заспявае нават безгалосы, Аднойчы ўчуўшы музыку палян. I з пачуццём удзячнасці зямной Я з кожным дрэвам роднасць адчуваю, Нібы ў падзол усё глыбей ўрастаю, А да нябёс цягнуся галавой.
* * *
Расчаруй, вясна, таполю Ад завейных сноў, Адпусці яе на волю Да густых вятроў.
Хай яна лістотай спелай Грае нада мной,
I што ў сэрцы набалела, Забярэ з сабой.
Каб забыў я ўсе турботы, Што гнятуць мяне, I пад музыку лістоты Сам забыўся ў сне.
* * *
Хаты. Жытняя палоска.
А далей — шаша, шаша...
Паміж горадам і вёскай Разрываецца душа.
Кліча бацькаў клён самотны Гарадскі гаркавы дым...
Нібы жораў пералётны, Б’юся я між дзвюх радзім.
Калі ж вырай жураўліны
Забярэ мяне з сабой, Сэрца гораду пакіну, А душу — зямлі сваёй.
* * *
Даць сасмяглай кветцы вады, Галоднай птушцы — зерня, *
Зняволенаму зверу — волі, Гаротнаму— спагаду і цяпло свайго сэрца... У гэтым тваё прызначэнне — Чалавек.
* * *
Я кінуў жменю слоў жывых У сэрца, зраненае болем, Але яно адвергла іх...
I я засеяў зернем поле.
* * *
Мне Богам дадзена Радзіма.
I адабраць яе ў мяне
Пад страхам смерці немагчыма Тым, хто жыруе на мане.
Мне Богам дадзена Радзіма.
I я заручаны душой 3 яе азёрнымі вачыма, 3 яе жытнёвай цішынёй.
Мне Богам дадзена Радзіма...
Зноў, як замову, паўтару: «Мне без яе жыць немагчыма, Без Беларусі я памру».
* * *
Галосяць у дажджлівым небе гусі, Старонку пакідаючы маю...
I зноў душа баліць па Беларусі, Я гэты боль ужо не загаю.
Ды і навошта? Трэба да драбніцы Аддаць людзям апошняе цяпло, Каб цераз век на белы свет з’явіцца Душой, што выпраменьвае святло.
* * *
«Скажы, зямля, чаму бяднееш?» —
♦ Таму, што зерне злое сееш.
I хлеб гарчэе з году ў год Ад спрэчак, боек і нягод».
♦ Скажы, зямля, у чым збавенне?» — «У працы вольнай і стварэнні,
У той любові, без якой
Змарнее колас, голас твой!»
ВАЛУНЫ
3 вянка санетаў
1
Маўчаць на ўзмежку поля валуны.
Зноў на паклон да іх з-пад небакраю Вятрыска гоніць хвалі збажыны, Сцябліны долу ўладна прыгінае.
Ці налятаюць хмараў табуны, Патоп біблейскі ніву залівае...
I радасна рагочуць груганы, Калі трава калоссе спавівае.
I я, нібы язычнік малады, Малюся небу цёмнаму тады, Ды кожны з нас прад ім безабаронны..
Як непаўторны клінапіс вякоў, На камянях чытаю знакі слоў. Яны — як патаемныя пісьмёны.
2
Яны — як патаемныя пісьмёны,
Дзе спрасаваны эры і вякі, Іх прыкацілі з далечы замглёнай Калісьці ў родны край ледавікі.
Як іклы выкапнёвага дракона, Выворвае нарог патайнікі, Ды засяваю поле не праклёнам — Зярнятамі з мазольнае рукі.
Але чаму мой клопат хлебароба He кожнаму сягоння даспадобы?
He адчуваю суднае віны
У тым, што валуновыя высновы Запаланілі свет стары і новы, Няволяць праўду мудрай даўніны.
* * *
He бярыце грыбоў — радыяцыя!
He касіце лугоў — радыяцыя!
He збірайце суніц — радыяцыя!
I не піце з крыніц — радыяцыя!
He частуйце гасцей — радыяцыя!
He раджайце дзяцей — радыяцыя!
Род?..
Радзіма?..
Народ?..
Нацыя?..
Як даць рады табе, радыяцыя?
* * *
Я прыйшоў! Прачніцеся, зямляне, Чуеце мой голас малады?
Так улетку звонкае світанне Абуджае сонныя сады.
Я прыйшоў! Як ветрык на пракосы, Быццам дождж на шызую раллю, Каб сказаць палеткам і нябёсам — Як жыццё зямное я люблю.
Я прыйшоў! Даведак мне не трэба: Хто я і які мой будзе шлях...
Пашпарт мой — жытнёвы бохан хлеба Што нясу на стомленых руках.
* * *
Праліўся дожджык на світанні Над краем сцішаным, лясным. Я не шукаю апраўданняў Сваім паводзінам зямным.
Даўно забыў я пра выгоды,
Даўно спакою не прашу.
I строгім крытыкам прырода Маю высвечвае душу.
Яна і судзіць і карае Судом абачлівым сваім I, калі трэба — апраўдае, Хоць я не ведаю аб тым. Хачу аддаць сябе дазвання Жыццю, якое так люблю, Як гэты дождж, што на світанні Прывеціў юную зямлю.
* * *
Каханне не купляецца.
Яго немагчыма спакусіць
Hi кветкамі, ні прыгожымі словамі.
Той, хто гэтак мяркуе,
Будзе вымушаны застацца ў адзіноце. Цана сапраўднаму каханню — Толькі каханне.
* * *
Для кахання старасці няма, Бо калі сапраўднае каханне,— На вясну падобная зіма, А душа жыве святлом спаткання.
I гады, пражытыя дарма, Набываюць дзіўнае гучанне, Калі ты мне скажаш з хваляваннем: «У кахання старасці няма!»
* * *
Залатая пяшчота лісця
3 ціхіх клёнаў цячэ на траву. He спяшаю ў палон забыцця — Рады я, што на свеце жыву,
Што не гнуся пад ношай жыцця I палёгкі сабе не прашу...
Залатою пяшчотай лісця Для каханай санеты пішу.
* * *
Калі цябе няма побач, мне сумна. Тады нават самы сонечны дзень Здаецца шэрым і слотным.
I наадварот, калі ты са мной, Самы шэры і слотны дзень Заўсёды напаўняецца рамонкавым святлом Тваёй невычэрпнай жаночай пяшчоты. Па-за межамі майго разумення Таямніца твайго існавання:
Калі ты побач са мной Ці калі цябе няма?
ТОСТ
Я падымаю келіх свой За лад, парушаны табой, За пацалункаў гаркату, За слоў халодных немату, За бессань тысячы начэй I за падманны бляск вачэй... Я падымаю келіх свой, Што ты мая, ды не са мной.
ПРЫ СВЯТЛЕ НАРАЧАНСКІХ БЯРОЗ
3 цыкла вершаў
* * *
Твае маленькія пяшчотныя далоні Нагадваюць мне бяздонную крыніцу 3 чарадзейнай вадой.
Цалуючы іх, я спаталяю душэўную смагу I загойваю шматлікія раны, Што раз-пораз адкрываюцца На маім збалелым сэрцы.
Дзіўна, што ты, мая любая, Нават не здагадваешся Аб гаючых чарах сваіх далоняў.
* * *
Мне заўсёды сяброў не ставала. Шмат цяпла я ў дарозе згубіў. Чалавеку ж патрэбна так мала — Каб яго хоць хто-небудзь любіў.
Ды лаўлю зноў сябе я на слове: Мо таму так самоціцца мне, Што жадаў самай вернай любові Ад людзей, што любілі мяне?
*
* *
Калі размаўляюць вочы, Заўсёды нямеюць словы. I часам адзіны позірк Каштуе паэмы цэлай.
Таму са сваёй каханай Заўжды гавару вачамі, А попел жывых пачуццяў Нямой аддаю паперы.
* * *
Кахай мяне, як я цябе кахаю, Гады жыцця імкліва праляцяць, I прад дзвярыма пекла альбо раю Мы будзем гэту ноч успамінаць.
Кахай! Яшчэ далёка да світання, Кахай, пакуль пачуцці нас нясуць Па лебядзінай завадзі кахання...
I гэту ноч ніколі не забудзь.
* * *
Світанак вятрысты і слотны, Заблытаўся дождж у лісці...
3 нас кожны па-свойму самотны У гэтым няпростым жыцці.
Сваю разумеючы тленнасць. He клянчу спагады ў нябёс...
Пражыць і памерці сумленна — He кожнаму дадзены лёс.
* * *
Срэбракрылыя далі, Соснаў стоены шум, Нарачанскія хвалі Ўскалыхнулі душу.
Чую голас Максіма, Песні маці маёй...
Дзіўны вобраз Радзімы Паўстае прада мной.
Да яе я хінуся Трапяткім каласком, 3 ёй аднойчы зліюся Сэрцам, кожным радком.
* * *
Спакутваны да болю, Выснову я адкрыў: Хто не кахаў ніколі, Той на зямлі не жыў.
* * *
Любая, мне сумна. Сыпле дождж асенні, Што нясе ён з неба — шчасце ці бяду?..
Моўчкі прад табою стану на калені
I ў твае далоні сэрца пакладу.
Мо часінай слотнай і мяне не стане, Мо не будзем разам будучай вясной,— Хай цябе сагрэе чарамі кахання Сэрца, што кахае і жыве табой.
* * *
Пальцы твае — нібы клавішы чароўнага аргана, На якім я граю мелодыю нашага кахання.
Вочы твае — дзве бяссонныя зоркі, Якія не даюць мне збіцца з жыццёвага тропу
Нават самай цёмнай ноччу.
Вусны твае спаталяюць смагу маёй здарожанай душы
У самы спякотны дзень.
Вось толькі загадкі-таямніцы твайго чароўнага сэрца
Мне, відаць, не спазнаць да самага скону.
* * *
На зорным аргане зайграла світанне, Бывай, мая юная фея, бывай, За слодыч кахання, за горыч расстання Няпрошаных слёз ад мяне не хавай.
Што будзе — не знаю. Ды толькі жадаю, Каб ты не астыла з гадамі душой, Цябе абдымаю і слёз не хаваю
Ад шчасця кахання, што зведаў з табой.
* * *
Гавары са мной, гавары, Калі дождж і снег на двары, Калі точыць мне сэрца боль,— Размаўляць хачу я з табой Аб завейных днях, аб вясне... He хавай вачэй ад мяне. Аб табе мае думкі-сны. Гавары, калі мы адны.
Ад трывог душу разняволь, Ты — любоў мая і мой боль.
* * *
Ад рук тваіх святло зямное, Ад валасоў і ад вачэй...
Пакуль ты, родная, са мною, I мне на свеце жыць лягчэй.
Калі ж я слухаю твой голас. To ажываю сам душой, Як у спякоту жытні колас Пад епелай ранішняй расой.
* * *
Вятры. Бясконцыя дажджы. Вада абсяг запаланіла.
He чую музыкі ў душы, Што ты вясною абудзіла.
He будзем восень папракаць, Што нам з табою не пяецца... Вятры з дажджамі адшумяць, Каханне ў сэрцах застанецца.
* * *
Калі няма ў тваёй душы Святла...
I боль яе даймае,
Калі ў душы тваёй дажджы, А сэрца сцюжа спавівае,— He плач па тым, што адышло, Што больш не вернецца ніколі, Трывай — і новае святло Ўзыдзе з тваіх пакут і болю.
* * *
Я такіх жанчын яшчэ не бачыў, Ты — пяшчота, ласка, цеплыня. Па табе сумую я і плачу, Пра цябе я думаю штодня. Тонкая, як вербная галінка, Ты трымціш на восеньскай імжы... Упадзе з вачэй тваіх слязінка — У маёй засвеціцца душы.
Мо таму ўсім сэрцам я ўспрымаю Светлы боль душы тваёй святой, Мо таму так шчыра я кахаю, Быццам больш не ўбачуся з табой.
* * *
Кожны пражыты дзень Сплывае ў бязмежнасць. Душа не жадае змірыцца 3 незваротнасцю перажытага. Памяць, як музыка, Жывіць пустоты душы —
I жыццё пераходзіць у новы дзень.
КНІГІ ОНЛАЙН
