Сталасць думкі, маладосць душы
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 350с.
Мінск 2000
I я ў самоце ўспамінаю Юнацкі май у нашым краі, Калі так дыхалася лёгка, А бачылася так далёка!
Няўжо ж яно, жыццё, мінула, Няўлоўнай зданню прамільгнула I мы з таварышам стаім Над сумным курганом тваім?
Расстацца рана давялося...
I ў марах аб святлейшым лёсе Жыць на зямлі адна прычына: «О, Беларусь, мая шыпшына!»
* * *
Цямнее.
Крок за крокам Смутнее шум дуброў: Сягоння Налібокі Праводзяць журавоў.
Я іх не дакараю — Дарога, шмат турбот, Я ім рукой махаю, Прашуся сам на ўзлёт.
Астаўся? Перабудзем Як-небудзь, пакрысе,
Мы ўжо старыя людзі — На скварцы, на аўсе.
Канае дзень балесна — Hi два, ні паўтраця, Абы зіму правесці, А птушкі — прыляцяць.
I днее...
Пад аблокі
Чутнее шум дуброў.
Вясёлка ў Налібокі Зазвала журавоў.
НАТАТКІ КОЛІШНЯГА ДЭПУТАТА
1
Адседзеў я ці мала год
У круглай светлай залі.
Ад палкіх слоў растаў бы лёд, Якія там казалі.
I веяў мар салодкі мак:
Ну, выйдзем, зрэшты, ў людзі, А што не так, дык зробім так, Праб’ём, не замарудзім.
Над жытнім полем, як на звод, Хістаўся колас посны, Я ж неўмалоты за ўмалот Прымаў — аднагалосна.
Пасля, каб не выносіць звад, Ізноў жа — адназгодна! — За ўзлёт прымаў я заняпад На ніве мовы роднай.
I ўпотай думкаю грашыў: Дарвацца б да трыбуны, Уміг зляціць з жывой душы Прыкрасаў груз чыгунны.
Засвеціць праўда з чорных рыз I век ужо не змеркне, Але на мой дэмакратызм Зірнулі скосу зверху.
I не ўдалося дзіваку Патрэсці слоўным бубнам. Я слова ўзяў у хмызняку На лістабоі буйным.
Чаму я рад, па чым сляза — Стаўляў пытанні рубам, А ўсё, чаго не даказаў, Шпакі разнеслі ў дзюбах.
2
Стаяць у чарзе дэпутаты Па ўсё, што ляжыць на вазе, Па кніжкі, пласцінкі, цукаты Стаяць дэпутаты ў чарзе.
А дзеці іх дома цікуюць, Прыпаўшы да пыльных акон, Што таты дзяржавай кіруюць, Што мамы прымаюць закон.
Даруйце, сяўцы і ткачыхі, Усе, перад кім я ў даўгу.
I я, уздыхнуўшы паціху, Апошні займаю чаргу.
* * *
Мой дружа, скаргамі ты збрыдзеў На горкі лёс, на цесны бот. Было раджацца ў Антарктыдзе, Гавораць, там няма турбот.
He спраўдзіш, жалься ці не жалься, Яшчэ ніхто там не раджаўся.
* * *
Усім часам радня, Народжан не на дзень я, Але цярплю штодня Другое нараджэнне.
Пакуль ты сны гартаў, Свет на паўлокця вырас, I сёння светлым стаў Туманны ўчора вырас.
Аб гэтым і жыву 3 непагасальнай верай.
Угнуўшы галаву. He зазірнеш наперад.
* * *
Цесна і душна па нетрах таіцца...
Кропля,
Адчуўшы ў сабе акіян,
Грунт пратачыла, забіла крыніцай, I засмяяўся ручай між палян.
Дык паспяшай за люстранаю ніткай — Блізка ад рук і пакуль што — твая.
Чуеш, як цёпла плюскоча на плыткім, Як пачынае спяваць акіян.
Светлыя рэкі ў прадоннае мора Срэбра нясуць, выгінаючы стан, Буры ўзлятаюць, збіраюцца штормы — Дыхае ў твар малады акіян.
Можа, за свет карабель пакіруеш, Голас крыніц правядзе праз туман, Вось і адчуеш ты кроплю малую, Што абудзіла ў табе акіян.
* * *
Перад разяўленай пашчай вайны, Людзі, адчуйце сяброўскі мой локаць. He абвяшчайце вялікай віны, Калі не даў дзе ў дарозе палёгкі.
I не кажыце, нібыта забыў
Тых, што мне грукалі ў дзверы начныя Што над сябрамі курганаў гарбы Сыпалі моўчкі. Яны — нежывыя.
* * *
Мой друг! Ці бачыў дзе ты Такога малайца:
Намесніка ў паэта ЦІ, скажам, у шаўца?
А ў пральні або ў швальні — Які ні возьмеш кут, Усюды, дзе начальнік,— Намеснік тут як тут!
Нібыта без яго мы He вылепім збанка. He атынкуем дома. He ўквасім малака?
He трэба, ды не зволіш!
I ўмельцаў кіраваць Бывае многа болей За ўмельцаў працаваць.
Дык вось, падумаць трэба, Дзе горай мець прарыў: У выпяканні хлеба Ці хлебных дырэктыў!
ВЫПАДАК НА ФРОНЦЕ
Залп захлынуўся ў залпе Абкружаны медсанбат. Доктар кідае скальпель Хапае свой аўтамат..
А на стале — салдат
— Ты пачакай, салдаце, Зараз канец баёў.
Маці? Пабачыш маці. Любоў? Прыхінеш любоў.
— Ды ты папраў хоць шыну Дай мне падацца ў рух...
Хвіліна.
А праз хвіліну
Бой прынялі сам-друг.
А потым чай пілі ўдвух.
* * *
Спуджаныя вясной, Нікнуць снягі з пагоркаў, Шэранькіх туманоў Зыбаецца пераборка.
Слова падперазаў
Шляхам —
вясна ж як быццам! Толькі б усё сказаць, 3 праўдай не рассварыцца, Каб і мая тваёй Стала ў любой нягодзе.
Хлеб, перш чым стаць сабой, Цяжка ў дзяжы падходзіць.
НЯДАЎНЯЕ ПАДАННЕ
Пад шэрым змрокам — Час быў такі! — Макі з-пад вокан Беглі ў макі.
Сыны айчыны — Ніхто не слаб — Мы з павучыных Вырвемся лап.
Мы вернем волю Пад родны дах, Чырвоны колер, Гары ў грудзях!
Запаў у сэрца
Той вугалёк He аднаверцу, Хлопцу здалёк.
Хоць наймалодшы — He голен вус — Смелы быў хлопчык Той не француз.
Зняў вартавога, Разрэзаў дрот. Трубіць трывога, Аж рвецца рот.
Шаптаў у скрусе Ад цяжкіх ран: «Я — з Беларусі... Янка...
Іван».
I той краіны, Дзе паміраў, Ён родным сынам Навечна стаў.
Ды не прыснула Часаў вясло. Было-мінула, А не прайшло.
Хоць на магіле: «Янка...
Іван»,—
Памяць не гіне, Жыў партызан.
I агнявыя Макаў збанкі Ямў былыя Нясуць макі.
* * *
Зайцы напрышывалі гузікаў На пух даліны снегавой.
Свет аглядаю, не абвузіўшы На свет, які жыве са мной.
Для прадзіва ці то ад крадзіва
Два вокі ў хмары б’юць наўсторч: Падоўжваць дзень мне сонца дадзена А месяц — падкарочваць ноч.
3 чаго яны? 3 агню ці з вадкасці, Што ў іх — ці золата, ці медзь?
Хай знаўцы важаць тыя якасці, А я вазьму, што трэба мець.
Ці ім нядужыцца, бо кружацца — Чортведама! — ў высачыні, А час часом, бывае, мружацца, He дасылаюць прамяні.
Тады я сам надвор’е яснае Пад белы звон калакалуш Раблю, гляджу вачыма ўласнымі У сховы долаў, сховы душ.
Дарма, што блытаецца заячы След у даліне снегавой, Буджу свой свет, не наракаючы На свет, прыдуманы не мной.
* * *
Увечар пальцы лягуць На сцішаныя клавішы.
Адвага не знявага, А як ты жыў не граючы?
Душа жыве шуканнямі
I працаю, знаходзячы Здабытае вякамі
У маладзейшым родзічы.
ВЫСТАІМ
Ізноў падаражала...
Але найгорш баліць: Чарга перадрыжала — Стаіць каля бальніц.
Яна хвастом замлелым Загнулася ў двары: Так ведаць закарцела — Што скажуць дактары.
He, праз другое гора
Чарга ў мароз паўзе: Прынесці нешта хворым, Здабытае ў чарзе.
Бальніца можа вобмаль Паставіць на стале: Паветра зжор Чарнобыль, Няўмекі глумяць хлеб.
Дарадцы за мяжою, 3 высакародных мэт, Памогуць нам дажоўваць I суверэнітэт.
Калі ўсе чэргі выстаім, Дык, можа, праўда, выстаім.
ПАЧАТАК ЧАЛАВЕКА
Дзе паўвека, дзе ўвесь свой век, Быццам жар у глухой загнетцы, У чалавеку спіць чалавек, Ён пачнецца, калі прачнецца.
He гукайце яму — ўставай! — He ўшчувайце, чаму спазняецца, He турбуйце яго, няхай Пачынаецца, прачынаецца.
Хоць шуфлюе аўсы ў засек, На падмуркі ўзрывае гнейсы, Але спіць яшчэ чалавек — Ён прачнецца, калі пачнецца.
Можа міма прайсці балід, А вось бразне вядзерцам вочап — Ён прахопіцца і наўзрыд Будзе плакаць ці зарагоча.
Хлыне дзень да яго вачэй, I жыццё здасца добрым святам, Прыме ў сэрца бары, дзяцей — Гэтак прыйдзе яго пачатак.
А задыхае смерць за метр, Ён падымецца, без прыжмуру
За хвіліну агледзіць свет
I, ўздыхнуўшы,— на амбразуру.
He ўскладайце тады вянцоў, He спявайце хвалы па часе.
Гэта — доля жывых байцоў: Ён не скончыўся, ён пачаўся.
НАДЫХОД СЛОВА
1
У чалавечых тлумах
Чуюся аднаверцам: Сэрцу хочацца думаць, Думаць хочацца сэрцам.
Згукі лаўлю і зрухі
Чуйна, як на паверцы: Сэрцу хочацца слухаць, Слухаць хочацца сэрцам.
Золак людской удачы Поўніць вачэй азерцы: Сэрцу хочацца бачыць, Бачыць хочацца сэрцам.
2
Сцежка ідзе, не збочыць, Шляхам у век прарвецца: Сэрца ўражае вочы, Вочы глядзяць у сэрца.
Хтосьці пашэпча ціха —
Рэха мне адгукнецца: Сэрца кранецца слыху, Слых пазвініць у сэрца.
Жыць не па звыклай мерцы —
Лёгка шукаць ратунку: Думка бунтуе сэрца, Сэрца раджае думку.
ПУШКІНУ
Раптам лісце засвіціцца, Зацвіце у красках луг: Уваходзіць у святліцу Даўні друг і лепшы друг.
3 тою песняй, як сініца За марамі дзесь жыла, Як уранні да крыніцы Па ваду дзяўчына йшла.
I, жывы, вясёлы, блізкі, Цісне ён табе руку, Спадарожнік ад калыскі Да надтруннага пяску.
У грудзях кіпіць свабода, Бачыць мару ён сваю: Аб’ядналіся народы
У вялікую сям’ю.
I нясе пашану кожны, Імя шырыцца наўкруг: Пушкін!
Слаўны спадарожнік, Першы друг і лепшы друг.
Ці ж даўно ў мяхах вайсковых 3 перачэрсцвелым пайком Мы насілі твае словы
I пад кананадны гром
Іх, як клятву, паўтаралі Мы — сыны адной зямлі, Разам смерць перамагалі
I ў бяссмерце перайшлі.
ЭКЗАМЕН
Даўно мінуўся гэты час, Юнацтва клопат даўні. ...Прасторны тэхнікумскі клас, I за сталом — настаўнік.
Уважна з-пад брывей густых Глядзеў, падсочваў крышку, Каб мы не спісвалі ў другіх. He заглядалі ў кніжку.
А ўсё ж здавалася, вось-вось
Ён ціха пажартуе:
— Я, хлопцы, бачу вас наскрозь, Ды што рабіць — дарую.
Тады мы ўспомнілі партрэт
Са сцен вясковай школы: Насупраць нас сядзеў паэт — Жывы, сапраўдны Колас!
Hi пра пагляд, ні пра падказ Мы думаць болып не смелі I свой нязграбны пераказ Пісалі, як умелі.
Цераз гады, праз вір падзей Усплыў перад вачамі Юнацкі ўсхваляваны дзень, Уступны мой экзамен.
Стаю на вуліцы, відзён Высокі дом паэта, I заклікае ў госці ён Прыхільна і прыветна.
Шумяць хваіны ў халадку, Сінее адвячорак.
He раз падумаю, пакуль Ступлю на панадворак.
А што скажу? А з чым прыйшоў? Ці варт паказваць вершы?
Нібы мяне чакае зноў Экзамен самы першы.
Мы заўжды шлях кіруем свой
I строім песні голас На тую песню, ад якой 3 зярняці вырас Колас.
сон
Я падымаўся на гару, I дрэвы талакою — Чаму, ладу не дабяру — Услед ішлі за мною.
Я клаў зарубкі на кару, Каб знаць, адкуль якое.
Каб ведаць, дзе іх пасадзіць Зноў у лясной гасподзе. Яны павінны свет будзіць, Жывіць красу ў народзе, Яны ж не людзі, каб хадзіць Па бітым шкле стагоддзі.
Спынюся, спыняцца яны, Зірнём за акаёмы:
Налева — грозяць перуны, Направа — страшаць стромы, I за імглою не відны Шляхі на дол, дадому.
Хоць ні ступіць, ні добра стаць Нагімі каранямі, Стаіць сяброў зялёных раць — Расткамі крышыць камень!
і пачынае заклікаць У засень салаўямі.
Як ні стаўлялі мой народ На босае карэнне,
Як ні араў мяне нарог Нялюдскага знішчэння — Я аджываў, як назнарок, У новым пакаленні.
I зноў, і зноў у свой прастор Яно ўрастала з болем: Касіў віхор, складаў тапор, А падымала голле!
КНІГІ ОНЛАЙН
