Сталасць думкі, маладосць душы
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 350с.
Мінск 2000
Ад зор да зор чуцён мой бор На ўсім зямным застоллі.
ЗДАРЭННЕ
Ў САНАТОРЫІ «НЯСВІЖ»
У даўнім замку Радзівіла, Дзе восень дыхала з муроў, Мяне гарачка паваліла
I не ўцякла ад дактароў.
Тады праз ласку гэтай цёткі, Паміж трызнёй і забыццём, Я сівых сцен выслухваў плёткі, Быў старасветчыны гасцём.
Бляшаны круг каціла поўня На здзірванелыя валы...
Здалося мне, ў палацы поўна Яго насельнікаў былых.
Пазнаў адразу, толькі глянуў, Як дама трэф між дробных карт, Княгіня з роду Каштэлянаў, Што насадзіла дольны парк.
Князі, хто ў цёмных сутарэннях Знайшоў касцям надзейны спрат, Жывыя нашчадкі з прагненнем, Каб спадкі адхапіць назад.
На залу біў агонь каміна, Быў стол накрыт на сто персон, I тут
не ў крэсле — на драбінах
Сядзеў знаёмы нехта... Ён!
Пры самай плыні аксамітаў, Што з танца ў танец гнаў габой, Драмаў, знябыты, абабіты, Канёк з адвешанай губой.
Але яздок!
На твары веліч, Нібы гасціць у панства звык, Слуга князёў, Міхал Міцкевіч, 3-пад Мікалаўшчыны ляснік*.
Яго падступна падбівалі: — Міхал! Пакінь ты нам хлапца... I частавалі:
падлівалі
I падкладвалі без канца.
Хоць чарку мог ён добра лыкаць. He расшчапіў замкнёных губ: Каля драбін стаяў музыка — Ці то Сымон, ці то Якуб.
— Ты чуеш гэтую катрынку?
Міхал паскардзіўся яму: — Ану іх к ліху! Едзьма, сынку, У Стоўбцах зойдзем у карчму.
Згас княжы вензель на балконе, Растала ўсё — і шум, і сквіл, I пацягнуў калёсы конік У прадсвітальны небасхіл.
* Міхал Міцкевіч — бацька народнага паэта Якуба Коласа.
НА РАСКОПКАХ
Устаўшы да сонца, Папіўшы кваску, Вьіходзіў цясляр, Аблюбоўваў сасну.
3 пляча замахнецца Сякераю цяжкай, Камель распадзецца На смольныя плашкі.
Старанна за долата Возьмецца волат, У кожнай палове Выдзёўбвае жолаб.
I слухае ўмелец Падзяку людскую...
Мы даўнія дзівы 3 пашанай турбуем.
Зямля іх глыбока Схавала ад часу... Вось тут чаравічак 3 высокім абцасам.
А поруч — аздобы, Рыбацкія восці, Паўміскі, з якіх Частаваліся госці.
Што далей, то болей, Штодзень па знаходцы!
Вось гэта майстры — Беларускія хлопцы!
ДОМ ПАЭЗП
Пры самым ганку — зор папас, Пяе пявун, чуваць сабаку, Тут сцены, праўда, без акрас, А ў іншым не дасі ім браку.
Сам будаваў. Хоць часам дуб Падасца воку шэрым звонку, Крані рукою гэты зруб — Ён абзавецца рэхам звонкім.
I тканак дрэва тайны ход Адкрыецца ясней, як слова, I ўчуеш ты, на колькі год Мая пастаўлена будова.
БЯРОЗАВІК
Аж змогся парны вецярок, Хоць клікні сонца — памагай! А ўсё ж ён хмару прывалок I вывернуў на белы гай.
Ад галавы да ног
Намок, Ды нездарма — прачнуўся сок! I гай узяў ды зашумеў, Як у зіме іпумець не ўмеў.
I тут жа пранізала снег Зялёным вусам дзераза, А сок галінкі абабег I, як сляза, Упаў з ляза.
КАМЕННЫ СПЛАЎ
Сябры мае!
Хто ўласнымі вачмі,
Калі ў агні даходзілі руіны,
Ліпнёвай раніцай пабачыў горад Мінск,— Збяромся і адзначым гадавіну.
Каторую?
А гэта ўсё адно —
Дзесятую або саракавую,
Для нас яна ў наступнае —
акно, Прасека ў час, які людзей гартуе.
He сумны дзень прыгадак пра бяду, Хоць мы не так і мала гаравалі, Я на бяседу хлопцаў прывяду — Смерць прынялі
і зноў насмерць стаялі.
I вось яны:
як быў хто на пасту, Ды толькі ў рудах, глыбах камянёвых. Прыпала мне іх вызваліць адтуль, Даць уздыхнуць і крок ступіць са сховаў.
Каменны сплаў! Цвярдзейшы за метал, Алмазам не дарадзіш гэтай крушні.
Як лішкі зняць?
Хоць лазерам прастай, Інакш не вырвеш постаці з-пад стружкі.
Мне б да напалу слова давясці, Каб падняло, злучыла іх з жывымі! А не — дык рашчынюся ў пачуцці I ацвярдзею ў камень разам з імі.
* * *
Ёсць у нашай краіны Ад дзён яе раніцы Дарагія мясціны, Дзе шапка здымаецца. I хоць крыгі вякоў Прайшлі над гарадзішчамі, У імя ваякоў Тыя месцы ахрышчаны. Там народнае гора Пад жвірам засыпана, Там падцята пад корань I панства і прыпанак. Колькі помніць Палессе, Гаі нарачанскія, Дый уся ж ты, як песня, Зямля партызанская. О зялёны мой дом, Падпяразаны рэкамі! Мы цябе не спяём, Даспяваецца некалі.
* * *
Зноў у вокны дарогі глядзяцца вагоны, У кур’ерскіх вятроў крадзе сны далячынь, I бяжыць праз лясы, і глядзіць з-за ваконня, Мітульгою і пеўнямі поўнач крычыць.
Я не ведаю цёплай краіны гасконца, Ды не горшай уцехаю лёс абдарыў: Мне руку падавала каўказскае сонца, На хрыбтах прыкурыць памагалі вятры.
Загаготваюць гусі.
У вырай станіцу Кізяковым дымком павялі каміны. Вось бы крылле каму!
Ім жа так не сядзіцца, Белым хаткам...
Няўжо зазімуюць яны?
Я ў расстаннях жыву і сустрэчамі поўны, Хоць не часта на колы стаўляю свой дом, А ўсё роўна, ўсё роўна, сасмаглы вандроўнік, Выпіваю блукальніцкі кубак нагбом.
I мне зноў давідна не давалася слова, Штохвіліны кідала і ў холад і ў пот, I дыміла папера, крышыўся аловак, I басіў паравоз, як гугнявы фагот.
У АМЕРЫЦЫ
За штатам штат...
Гляджу ў людзей,
Гляджу і сам сябе пытаю: Ці то лятункаў, ці надзей, Чаго ў іх тварах не хапае?
Бягуць патокі гарадоў,
Бяжыць жыццё — арол і рэшка! —
Бягуць шляхі, і пагатоў Бягуць натоўпы — без усмешкі.
Напэўна, колаў ураган
Яе змахнуў, як пыл з асфальту, I з губ людскіх...
зрабіла сальта
I пырхнула за акіян.
Зноў дзень у дзень гляджу ў людзей Свідрую нетры, можа, цудам, Пласты прабіўшы пацвярдзей, Я госцю мілую здабуду.
Хаця б адну!
На ўвесь абшар, Дзе з марай я вандрую пешкі, Дзе над усім — змарнелы твар Краіны беднай, без усмешкі.
He здыхаецца...
Пакрысе
На луг бы ёй сысці, разуцца, Прысесці ў цень і —
па pace!
А можа, ўдасца пасміхнуцца.
* * *
Мусіць, тут удачы многа, Што даводзіцца вяртацца 3 вельмі бойнае дарогі У хлапецтва ці юнацтва.
Свет мой мілы — незнаёмы!
Бьіццам першы раз пазнаны, А зірнеш — і ўсё ж ты дома: Ходзяць людзі, блішча ранак.
Бачу тўю залатую, Кацярок каля тэрасы, I як быццам зноў я чую Капітана Гатэраса.
Восень сушыць ліст грабовы, А шпачкі пяюць навысціг, I ўсё міла, гэтак нова, Нібы толькі нарадзіўся.
ЗІМОВЫ МАЛЮНАК
Бягуць снягі з імглы сляпое, Прадзе завея.
За акном Пірамідальная таполя Закручана верацяном.
Сціхае...
3 шэрых, пасівелых Хмар
вылятаюць матылькі На ўмёрзлы бераг.
Беляць белы Ручнік ракі.
ЖЫЦЦЮ
Заўсёды поўнай меркаю Цябе я чэрпаў, хмельнае, I ты яшчэ не змерклася, I змораны не вельмі я.
Ад сталасці да старасці He выспеліцца ягадзе...
Яшчэ яны не сварацца, Душа з хадой у злагадзе.
Я толькі болей думаю Над ніваю, над пожняю, Ганю з вачэй бяду маю, Трывожную, апошнюю.
Яна ў ваенным галасе, Пад ядзернымі пытлямі... Хай тое, што зазналася, Ніхто нідзе не спытвае.
ШЫПШЫНА
Сустракала навалы ўсе ў чыстым полі, Ворагі тапталіся — людзі зайздросныя: Наквеці зрывалі, абломвалі голле.
Сабралася ў куст, сплялася ад болю, Гэтак і жыве, як вятры ні выпростваюць. Вось чаму калючкі на шыпшыне павыросталі!
* * *
Ліло.
Адмарасіла.
Пасля — ізноў ліло.
Стары ў ватоўцы сівай Пахуквае на шкло.
Махне рукой на шыбу,— Давай наводзіць нож.
Паруе за сялібай, Як з лазні, цёплы дождж.
Каб крышку падсушыла... Хоць брый, гарыць лязо. Хацеў вязаць фашыны, Паваяваць з лазой.
Зноў шапачка-магерка Паглядвае ў акно... За поясам сякерка, Навострана даўно!
— Падмочана работа,— Мармыча:
— А няўжо ж
I заўтра будзе слота? Дакучыў чортаў дождж!
МАСТАК
Згасла сонца. Ён пісаў Карціну.
Здавалася, што прычакаў Часіну
I перадасць
Адным рукі узмахам Чаўны і снасць
I ўзлёт дзюбатых птахаў.
Ды каб чуваць было, Аб чым сумуюць чайкі, Ды каб відаць было На дне марскім
зары акрайкі.
Ён працаваў, Аж покуль змрок He ўпаў на бераг I фарбы сіняе не мог Адрозніць зрок Ад шэрай.
Аднак ён з месца не сышоў. I вось уранні Зірнуў на твор I на прастор Бяскрайні.
Схапіў ён тонка вагары
I колер хвалі,
I птушкі белыя ўгары Нібы крычалі.
А ўсё ж не гэтым і не тым Жыла карціна, Зусім не дыхала б яна I не свяціла, Каб не трымцеў між сінявы Ледзь-ледзь прыкметны, Але імклівы і жывы Рыбацкі ветразь.
I знаў мастак, Хоць залічылі Знаходку ў скарбы, Што ветразь той Быў выпадковы Кавалак фарбы.
«МАЗ» НА ВЫСТАЎЦЫ Ў НЬЮ-ЙОРКУ
У неонавым ззянні, ва ўзрушаным гомане Разнастайных натоўпаў, клаксонаў, гудкоў, За люстранай вітрынай, што зварана ў Гомелі, Ператворана ў шкло з найбялейшых пяскоў, Ён стаіць, растапырыўшы дужыя раціцы, Галаву падымае, пазнаўшы мяне,
А ўсім іншым цікаўным не варта тут кратацца Ён раўне, і за ім Белавежа раўне.
* * *
Прад абліччам вечнай далі Выбачай! — кажу зямлі — Як цябе мы шанавалі, Са штыкамі межавалі, Капытамі рунь таўклі, Палівалі кроўю, потам, Пралі жылы калаўротам, Рвалі мінамі палі.
Праўда, шмат дасталі сталі, Солі цяжкія кулі.
Асушалі, Абваднялі, Веж да зор набудавалі, Ды вось — друз не падмялі!
He ўшчувай — старыя чэрці! — He паспелі, стала сэрца, Ну, а то б не падвялі.
ПОЗНІЯ ГРЫБЫ
Вечар топіць Сонца ў балоціне. Натупаўся, хопіць, Сэрца калоціцца.
Столькі хвойніку — He выездзіць конніку! Ды ў беразакі Збеглі баравікі.
Браў бы таўстухі, Брыду якую — Сядзяць, псяюхі, 3 травы цікуюць.
Сустрэць бы зайца, Спытаць, як маецца Даць акрайца, Ды не трапляецца.
Дрэвы пад гафтам. Пуста скрозь.
Раптам
Змора і млосць Мінулі, Рогі мільгнулі. — Лось!
3 Сталасць думкі, маладосць душы
65
* * *
Падманулі на ладушкі, Падманулі на казку I за лапачкі-драпачкі Палажылі ў каляску.
Ціха песня пагодная Тую казку змяняла. Ноч вагоны пагойдвае Ад перона вакзала.
I на вокнах у шэрані Беразак закусціўся... Спі, маленькая, ў шэранькай, У благенькай хусцінцы.
* * *
На ўскраіне горада ў новай хаціне Адчыняю акешкі, гукаю ў прастор Ьзмаўкаю...
Адкуль жа яно, павуцінне?
Што прынесла з сабой — успамін ці дакор?
Велым-белае плеціва — бабіна лета —
Восень шчодрай рукою снуе з рукава...
Сейбіт першы назваў яго добрай прыкметай А хто імя дабраў?
He інакш удава.
Ёй здаваліся косы тады шаўкавісцей, Стан тужэй і зграбней, сэрца многа паўней. А на клёнах успыхвала зыркае лісце Перад тым, як апасці—
Дадолу, пад снег.
ЛАСТАВІННЕ
Ведаў я адну прыкмету, He рабіў ёй насупроць: Каб не псуць сабе партрэту, Нельга ластавак пароць.
Птушкі добрыя, а сплямяць Самы твар — не абы-дзе! — I навечна ляжа памяць Аб разбураным гняздзе.
Як бы шчокі ты ні мыліў, Выглядаць пачнеш якраз, Быццам мухі заслядзілі На сцяне стары абраз.
Ластавінне — брак дзяўчыне, Ды не ў гонар і хлапцу: Hi любіцца з ластавіннем, Hi тым больш ісці к вянцу.
КНІГІ ОНЛАЙН
