Стамбульскі экспрэс
Грэм Грын
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 335с.
Мінск 1993
— Калі ён прыедзе да абеду.
— Вось было б смеху, калі ён не паспее, калі ён крыху спозніцца. Мне вельмі даспадобы гэты гатэль.
— Па-мойму, нам яшчэ хопіць грошай на дні два, не болей.
— Той бяды! Ах! Гэтыя жахлівыя рахункі! Па іх жыць можна,— сказала яна, а потым дадала: — Але ж сапраўды не так ужо і весела, па-мойму, жыць у граху. У таго маладога чалавека, відаць, шмат даўгоў?
— Кінь ты ўжо гаварыць пра яго.
— О, я да яго зусім абыякавая, любы. Мне не падабаюцца маладыя людзі. Па-мойму, я больш схільная да бацькоўскіх пачуццяў.
— Далібог, Кэры,— сказаў я.— He такі ўжо я і стары, каб быць табе за бацьку.
— О не, ты — стары, сказала яна.— Палавая спеласць пачынаецца ў чатырнаццаць гадоў.
— У такім разе праз пятнаццаць гадоў, пасля сённяшняй ночы, ты можаш стаць бабуляй.
— Сёння ноччу? — перапытала яна нервова і адразу замоўкла. Яшчэ адзін феерверк выбухнуў у небе. Я сказаў:
— Вось яно, тваё «агнявое кола».
Яна ўзняла галаву і глянула на феерверк без ніякай цікаўнасці.
— Пра што ты думаеш, Кэры?
— Дзіўна,— сказала яна.— Нам з табой давядзецца пражыць разам доўгія гады. Любы, як ты лічыш, у нас будзе пра што гаварыць усе гэтыя гады?
— Мы ж з табой будзем не толькі размаўляць.
— Любы, я кажу сур’ёзна. Ці ёсць у нас з табою нешта агульнае? Я зусім нічога не цямлю ў матэматыцы. I я не разумею паэзіі, якой захапляешся ты.
— Гэтага табе зусім і не трэба... Ты сама — паэзія!
— He, сапраўды, я кажу сур’ёзна.
— Мы яшчэ не вычарпалі ўсіх тэм для размоў, а мы ж з табой увесь час адно толькі і робім, што гаворым і гаворым.
— Было б так жахліва,— сказала яна,— калі мы з табою зробімся звычайнай сямейнай парай. Ты разумееш, што я маю на ўвазе. Ты ўвесь час будзеш корпацца ў сваіх паперах, а я буду вязаць.
— Ты ж нават не ведаеш, як вяжуць.
— Ну, тады раскладваць пасьянс. Ці слухаць радыё. Ці глядзець тэлевізар. У нас ніколі не будзе тэлевізара, праўда?
— Ніколі.
Ракеты ў небе спакваля тухлі, запала доўгае маўчанне. Калі я адвёў вочы ад агнёў у гавані, яна сядзела на кукішках на падлозе балкона, схіліўшы набок галаву, і моцна спала. Я дакрануўся да яе валасоў. Яна імгненна ўсхапілася.
— Ох, якая я дурнічка! Я задрамала.
— Ужо даўно час класціся спаць.
— He, праўда ж, я зусім не хачу спаць.
— Ты ж сама казала, што задрамала.
— Гэта свежае паветра. Так прыемна на свежым паветры.
— Тады пераходзь да мяне на балкон.
— Добра. А хіба можна? — спытала яна няпэўна.
— Навошта нам гэтыя два балконы.
— He ведаю.
-— Пераходзь сюды.
— Я пералезу.
— He. He трэба... Ты можаш...
— He пярэч мне,— сказала яна.— Я ўжо тут.
Пэўна, калі горнічныя прыйшлі раніцай прыбіраць нашы пакоі, яны падумалі, што мы з’ехалі з глузду: тры ложкі на дваіх — і ні на адзін ніхто нават не клаўся спаць.
7
Паснедаўшы, мы ўзялі таксі і паехалі ў мэрыю — я хацеў пераканацца, што міс Булэн нічога не наблытала. Аднак усё было ў парадку: шлюбная цырымонія мае быць а чацвёртай гадзіне дакладна. Нас папрасілі не спазняцца, бо рэгістрацыя наступнага шлюбу прызначана на чатыры трыццаць.
— А ці не зайсці нам у казіно? — спытаўся я ў Кэры.— Цяпер, калі ўсё ўладкавана, мы маглі б прайграць, скажам, якую тысячу франкаў.
— Давай спярша зойдзем у порт і паглядзім, ці не прыехаў яшчэ ён.
Мы спусціліся па прыступках, якія нагадалі мне Манмартр,— калі не зважаць на тое, што ўсё наўкол было такое бліскучае, і чыстае, і зіхатлівае, і новае, а не шэрае, і старадаўняе, і гістарычнае. I паўсюль усё нагадвала пра казіно — у кнігарнях прадавалі сістэмы гульні ў канвертах, на якіх абвяшчалася: «Выйгрыш 2500 франкаў гарантаваны штотыднёва»; нават у магазінах дзіцячых цацак гандлявалі маленькімі столікамі для гульні ў рулетку, у тытунёвых
кіёсках можна было купіць попельніцы ў выглядзе кола для рулеткі, а ў магазінах жаночых тавараў былі выстаўлены шалі, аздобленыя лічбамі і надпісамі: manque, pair, impair, rouge, noir1.
У гавані стаяла каля тузіна яхтаў, тры былі пад брытанскімі сцягамі, але ніводная не была «Чайкаю» Друтэра.
— Які жах, калі ён забыўся,— сказала Кэры.
— Міс Булэн ніколі не дазволіць яму гэтага. Я думаю, што ён зараз высаджвае сваіх гасцей у Ніцы. Аднак яшчэ ўчора ўвечары ты сама хацела, каб ён спазніўся.
— Праўда, але сёння раніцай мне здалося гэта жахлівым. Можа, нам сёння не трэба ўсё-такі хадзіць у казіно, так, на ўсякі выпадак.
— Давай пойдзем на кампраміснае рашэнне,— сказаў я.— Тысяча франкаў. Нельга ж з’ехаць з Манака, ні разу не згуляўшы на рулетцы.
Мы пабадзяліся па казіно колькі часоў перад тым, як распачаць гульню. Гэта было ў рабочай палове дня — турыстаў яшчэ не было, і Salle Privee2 стаяла зачыненая, а за сталамі сядзелі адны сталыя наведнікі. Усе яны з такім напружаннем аддаваліся гульні, нібыта іх ленч залежаў ад таго — выйграюць яны ці не. Для іх гэта была доўгая, цяжкая і нудная праца — з раніцы кубачак кавы, а потым ізноў тая самая праца да абеду — і толькі ў тым выпадку, калі іх сістэма прыносіла плён, яны дазвалялі сабе ленч. Адзін раз — я ўжо забыўся, з якой нагоды,— Кэры ўсміхнулася, і нейкі стары з партнёркай па розных баках стала ўзнялі галовы і кінулі на яе ледзяныя позіркі. Яны былі да глыбіні душы абражаніі яе фрывольнасцю: у іх рулетка была не проста гульня. Нават калі сістэма прыносіла поспех, якая цяжкая праца была за гэтым вьійгрышам у 2500 франкаў у тыдзень! Узброеныя сваімі дыяграмамі і графікамі, яны не спадзя-
1 Промах, цот, лішка, чырвонае, чорнае (фр.).
2 Прыватная зала (фр.) — зала для абраных, дзе робяцца буйныя стаўкі.
валіся толькі на шчаслівы выпадак, іншая справа, што зноў і зноў выпадак ублытваўся ў гульню і выграбаў лапаткаю іх фішкі.
— Любы, давай зробім стаўку.
Яна паставіла трыста франкаў на лічбу, адпаведную яе ўзросту, і скрыжавала на шчасце пальцы. Я быў больш абачлівы, паставіўшы адну фішку саггё' на тую самую лічбу, а дзве астатнія на noir і impair. Мы абое прайгралі на яе ўзросце, а мае дзве іншыя стаўкі выйгралі.
— Ты выйграў цэлае багацце! Які ж ты ў мяне жахліва разумны!
— Я выйграў дзвесце і прайграў сто.
— Ну, пойдзем вып’ем па кубачку кавы. Калі выйграеш, трэба абавязкова спыніцца.
— Мы зусім нічога не выйгралі. Мы прайгралі чатыры фішкі.
— Але ж ты выйграў!
За каваю я сказаў:
— Ведаеш, а ці не купіць мне сістэму гульні — проста так, дзеля цікаўнасці? Я б хацеў зразумець, як ёй карыстаюцца...
— Калі хто і можа вынайсці нейкую сістэму, дык гэта толькі ты!
— Я магу знайсці верагодныя шляхі выйгрышу, але толькі тады, калі стаўкі будуць неабмежаваныя. I яшчэ ў тым выпадку, калі ты мільянер.
— Любы, няўжо ты сапраўды хочаш адкрыць нейкую сістэму і зрабіцца мільянерам? Смешна нават дапусціць, што можна зрабіцца ім за два дні, але было б зусім смешна, калі б гэта спраўдзілася. Паглядзі на тых, хто жыве ў гатэлі, на ўсіх тых багацеяў — на жанчын з падцягнутай на твары скурай, рэдкімі нафарбаванымі валасамі і з іх жахлівымі маленькімі сабачкамі...— Яна зноў выявіла адну з раптоўных
У квадраце (фр.).
успышак сваёй неспадзяванай мудрасці: — Відаць, багатыя людзі вельмі баяцца старасці.
— У бедных шмат іншых, яшчэ горшых страхаў.
— Да такіх страхаў мы ўжо прызвычаіліся. Любы, давай пойдзем і яшчэ раз глянем на гавань. Ужо час ленчу. Магчыма, пабачым яхту Друтэра. Гэтае месца... Мне яно дужа не даспадобы.
Мы нахіліліся над бельведэрам і зірнулі ўніз на гавань — ніякіх змен мы там не ўбачылі. Мора было вельмі блакітнае і вельмі ціхае. Па воднай роўнядзі данёсся да нас голас стырнавога, і мы пачулі, як шклянкі прабілі восем гадзін. Далёка, з-за наступнага мыса выплыў белы караблік — меншы за пластмасавую цацку ў дзіцячай ванначцы.
— Ты думаеш, гэта яхта містэра Друтэра? — спытала Кэры.
— Магчыма. Па-мойму, гэта яна і ёсць.
Я памыліўся: гэта была не яна. Калі мы вярнуліся сюды пасля ленчу, у гавані не было ні «Чайкі», ні той яхты, якую мы бачылі раней: відаць, яна адплывала кудысьці ў Італію. Вядома, у нас яшчэ не было падстаў асабліва хвалявацца: мы ўсё адно пажэнімся, нават калі ён не з’явіцца да вечара. Я сказаў:
— Калі ён недзе затрымаўся, ён бы мог даць тэлеграму.
— Пэўна, ён проста на нас забыўся,— сказала Кэры.
— Гэта немагчыма,— сказаў я, але мой розум падказваў, што з Гомам усё можа здарыцца. Я сказаў:
— Думаю, нам трэба папярэдзіць парцье, каб за намі пакінулі толькі адзін пакой — так, на ўсякі выпадак.
— Маленькі пакойчык,— удакладніла Кэры.
Парцье быў відавочна збянтэжаны:
— Адзін пакой, сэр?
— Так, толькі адзін. Маленькі.
— Маленькі? Для вас і для мадам, сэр?
— Так.— Я мусіў быў яму растлумачыць: — Мы збіраемся ажаніцца сёння апоўдні.
— Mae віншаванні, сэр.
— Містэр Друтэр павінен хутка сюды прыехаць.
— Мы не чулі ніводнага слова ад містэра Друтэра, сэр. Ен звычайна нам паведамляе... Мы яго не чакаем.
Гэтаксама як і я. Але я нічога не сказаў Кэры. Якая розніца, зрэшты,— з Гомам ці без Гома. Сёння ў нас вяселле. Я прапанаваў Кэры вярнуцца ў казіно і прайграць там яшчэ некалькі соцень франкаў, але яна сказала, што хоча пагуляць па тэрасе і паглядзець на мора. Яна па-ранейшаму спадзявалася сустрэць «Чайку». Але ла ўсім відаць, «Чайка» ўжо ніколі не прыйдзе. Тая размова з Гомам нічога не вартая. Дабрыня Друтэра нічога не вартая, адзін з капрызаў Гома, нібыта дзікая птушка, мільгануў у снежнай прасторы яго свядомасці, не пакінуўшы ніякіх слядоў. Ен проста на нас забыўся. Я сказаў:
— Ужо час ісці ў мэрыю.
— У нас нават няма сведкаў,— сказала Кэры.
— Якая-небудзь пара абавязкова знойдзецца ў мэрыі,— сказаў я з упэўненасцю, якой на самой справе ў мяне не было.
Я палічыў, што было б дужа шыкоўна падкаціць да мэрыі на запрэжаным экіпажы, і мы ўселіся пад бруднаватабелым тэнтам рамантычнага старамоднага драндулета, на які мы натрапілі каля казіно. Але нам вельмі не пашанцавала. Конь быў скура ды косці, а я зусім забыўся, піто дарога ідзе пад гару. Насустрач нам папалася каляска. У ёй сядзеў стары джэнтльмен з слыхавым апаратам. Каляску суправаджала пажылая кабета. Яны рухаліся ўніз значна хутчэй, чым мы ехалі ўгору. Калі яны параўняліся з намі, я пачуў, што яны размаўляюць па-англійску. Кабета заканчвала нейкую гісторыю. Яна казала:
— ...і з таго часу яны дажывалі свой век няшчаснымі.
КНІГІ ОНЛАЙН
