КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Смерць Барбары Радзівіл. Мастак Ю. Сімлер. 1868 г. пражыў больш за 81 год. Сучаснікі сведчаць, што кароль і вялікі князь вельмі цяжка перажываў смерць сваёй жонкі. Каханне Жыгімонта Аўгуста і Барбары парадзіла нямала прыгожых легенд, у якіх праўда перамяшалася з вымысламі. Верагодна, што больш познія летапісцы пэўным чынам ідэалізавалі гэту сапраўды трагічную гісторыю, надаўшы ёй характар класічнай меладрамы. Каханне — каханнем, але найперш Жыгімонт II быў уладаром дзвюх дзяржаў, і дзяржаўныя інтарэсы досыць хутка ўзялі верх над памяццю пра незабыўную Барбару. 31 ліпеня 1553 года кароль і вялікі князь ажаніўся ў трэці раз: яго жонкай стала сястра Лізаветы (першай жонкі Жыгімонта Аўгуста) — пакутаваўшая ад эпілепсіі Катарына Габсбург, дачка брата аўстрыйскага эрцгерцага Фердынанда I, якая аўдавела пасля смерці свайго мужа — мантыйскага герцага. Нейкае закляцце, відаць, вісела ўсё ж такі над Жыгімонтам Аўгустам: і трэці яго шлюб быў бяздзетным. А з яго смерцю скончыла існаванне і каралеўская велікакняжацкая дынастыя Ягелонаў, якія ўладарылі ў Літве і Польшчы амаль два стагоддзі. Крыніцы Беларускія летапісы і хронікі. — Мінск, 1997. Жйвопйсная Россйя. Лйтовское й Белорусское Полесье /под обіц. ред. П.П. Семенова. Т. 3. — Мйнск, 1993. Казлоў, Л.Р. 3 дазволу караля і вялікага князя /Л.Р. Казлоў. — Мінск, 1992. Маслянйцына, 14. Радзйвйллы — несвйжскйе королй /14. Маслянйцына, 14. Богодяж. — Мйнск, 1997. Насевіч, В. Генеалагічныя табліцы старадаўніх княжацкіх і магнацкіх родаў XII— XVIII стагоддзяў /Б. Насевіч. — Мінск, 1993. Тарасаў, К. Памяць пра легенды /К. Тарасаў. — Мінск, 1990. Чаропка, В. Уладары Бялікага княства /Б. Чаропка. — Мінск, 1996. Шышыгіна-Патоцкая, К.Я. Скарбы Нясвіжа /К.Я. ШышыгінаПатоцкая. — Мінск, 1993. Шышыгіна-Патоцкая, К.Я. Чорная дама Нясвіжскага замка / К.Я. Шышыгіна-Патоцкая. — Мінск, 1992. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. — Мінск, 2001. ТАКІЯ РОЗНЫЯ АДНОЛЬКАВЫЯ ЛЁСЫ... У невялічкай, двароў на трыццаць, заходнебеларускай вёсачцы, дзе дажывае свой век мая цешча, наўрад ці асабліва задумваюцца над прынцыповымі адрозненнямі праваслаўнай веры ад каталіцкай. Насельнікі вёскі, многім з якіх ужо за восемдзесят, увесь год занятыя іншымі, мірскімі клопатамі: ходзяць за скацінай, корпаюцца на бульбяных сотках ці ў агародах, ламаюць галову над тым, дзе і як разжыцца сенам і дровамі на зіму. Рэлігійныя абрады тут, праўда, даволі строга выконваюць. Ніводная маці або цешча не дазволяць сыну або зяцю, што завіталі ў вёску на выхадныя ці ў адпачынак, узяцца за сякеру або касу ў нядзелю ці — крый Божа! — на Вялікдзень або Тройцу: грэх і сорам! Прызнаемся: вельмі многія з нас сённяшніх, як правіла, і самі хрышчоныя, і дзяцей і ўнукаў стараемся не пакінуць у нехрысцях. А ўспомнім, што нават у самы разгар пабудовы «развітога сацыялізму» большасць з нас адзначалі і Раство, і Вялікдзень, і Радаўніцу. Без выканання рэлігійных абрадаў, але ўсё ж... У цешчынай вёсцы здзіўляе мяне зусім іншае: поўны кансенсус паміж праваслаўнымі і католікамі, якіх у вёсцы прыкладна пароўну. I «польскія», і «рускія» святы тут шануюць аднолькава. I праваслаўных, і католікаў, што адыходзяць у нябыт, хаваюць на адных могілках. Бывае, што бабулі-каталічкі ходзяць у царкву, каб паставіць там памінальную свечку (балазе, царква пад бокам). Я падазраю, што і цешчы, і яе немаладым ужо сяброўкам, па вялікаму рахунку, не так ужо і важна, якую веру, «польскую» ці «рускую», яны спавядаюць. Галоўнае для іх, відаць, у іншым: у тым, што недзе там, на небе, ёсць Бог, які ўсім кіруе і без ведама якога нічога не адбываецца тут, на зямлі. Я часта задумваюся: чаму ж стагоддзямі людзі варагавалі паміж сабой і нават забівалі адзін аднаго толькі за тое, што яны, суседзі спрадвеку, спавядаюць розныя веры? I галоўнае — хто вінаваты ў людскіх пакутах і пралітай крыві? Хрысціянства, між іншым, амаль палову сваёй гісторыі не падзялялася на праваслаўе і каталіцызм. Трагічны па сваёй сутнасці раскол адзінага па тым часе веравызнання на два напрамкі — усходні і заходні — быў вынікам палітычных супярэчнасцей і, галоўнае, тэрытарыяльных прэтэнзій паміж двума тагачаснымі сусветнымі цэнтрамі — Рымам і Візантыяй. Больш моцная на той час Візантыя не хацела саступаць ужо заняпаламу Рыму. Супрацьстаянне прывяло да таго, што ў Канстанцінопаль, сталіцу Візантыі, прыехалі паслы рымскага папы Льва IX і 16 ліпеня 1054 года абвясцілі з царкоўных амбонаў анафему (пракляцце, адлучэнне ад царквы) канстанцінопальскаму патрыярху Міхаілу Керуларыю. Рэакцыя візантыйскіх улад была адэкватнай: з вуснаў канстанцінопальскіх святароў прагучала анафема папскім легатам, a Рым быў абвешчаны «ерэтычнай сталіцай». 3 часам за заходняй, рымскай, царквой замацавалася назва каталіцкай (ад лацінскага catholicus — сусветны, усеагульны). Усходняя, візантыйская, або грэчаская, царква стала называцца праваслаўнай, або артадаксальнай (ад грэчаскага orthodoxos — прававерны, праваслаўны). Заўважым, што напачатку Кіеўская Русь адмовілася прызнаць царкоўны падзел. Дарэчы, вялікі кіеўскі князь Яраслаў Мудры, які на той час якраз знаходзіўся з візітам у Канстанцінопалі, з пашанай прыняў у сваёй рэзідэнцыі паслоў рымскага папы, якія толькі што абвясцілі анафему канстанцінопальскаму патрыярху. На жаль, Беларусь неаднойчы станавілася арэнай (6ывала, і крывавай) высвятлення адносін паміж дзвюма канфесіямі, якія часта пераходзілі ў міждзяржаўныя ваенныя сутычкі. Сведчанне таму — трагічныя падзеі сярэдзіны XVII стагоддзя, што адбываліся ў Пінску і яго ваколі- цах (і наогул, на поўдні Беларусі), і не менш трагічныя лёсы двух знакамітых святароў, якія былі актыўнымі ўдзельнікамі і сталі ахвярамі гэтых падзей. Ці перасякаліся жыццёвыя шляхі тых людзей, па сутнасці, зацятых ворагаў? Прынамсі, пісьмовых сведчанняў або згадак сучаснікаў на гэты конт пакуль не знойдзена. Але, на наш погляд, у даным выпадку не так ужо і важна — сустракаліся ці не Афанасій Філіповіч і Андрэй Баболя. Уражвае другое: у абодвух — такія розныя ... аднолысавыя лёсы. I перш чым закрануць трагічную аднолькавасць, трэба ўсё ж разгледзець іх рознасць. Галоўнае ж адрозненне двух адметных хрысціян у тым, што адзін з іх — Афанасій Філіповіч — быў праваслаўным, другі ж — Андрэй Баболя — католікам. Абраз святога Афанасія (Філіповіча) Святы Андрэй Баболя. Малюнак Л. Навотнага Болыная палова жыцця Афанасія Філіповіча — ці не суцэльная белая пляма. Дакладны год яго нараджэння невядомы. Ён губляецца недзе паміж 1595 і 1600 гадамі. Некаторыя ўскосныя даныя дазваляюць меркаваць, што нарадзіўся ён у 1597 годзе. Калі ўлічыць, што пастрыг у манахі ў праваслаўнай царкве XVII стагоддзя мог адбыцца не раней чым у трыццаць год, a Афанасій Філіповіч быў «рукапаложаны» ў манахі айцом Іосіфам Бабрыковічам у Вільні, пры царкве Святога Духа ў 1627 годзе, то вышэйназваная дата нараджэння можа быць вельмі верагоднай. Дзе нарадзіўся Філіповіч — невядома наогул. Ёсць меркаванне, што на Гродзеншчыне, але яно нічым не падмацавана. Больш таго, няма адназначнай думкі наконт таго, што Філіповіч — прозвішча ці імя па бацьку. У дакументальных крыніцах, якія тычацца Мінскай губерні і Літоўскай епархіі, называюцца асобы шляхецкага паходжання і святары па прозвішчу Філіповіч, але гэта не дае падстаў лічыць, што Афанасій адносіцца да іх шэрагу. Невызначаным застаецца і паходжанне Філіповіча. Вядомы рускі і ўкраінскі гісторык Мікалай Кастамараў яшчэ ў мінулым стагоддзі лічыў, што Філіповіч паходзіў з сям’і беднага шляхціца. Беларускі даследчык Аляксандр Коршунаў, не згаджаючыся з Кастамаравым, спасылаўся каля трыццаці гадоў таму на вядомы «Дыярыуш» філіповіча, дзе ён сам называў сябе простым чалавекам, гарбаром, калугерам (манахам-пустэльнікам), і адносіў яго да выхадцаў з сям’і гарадскога рамесніка Пісьменнік Кастусь Тарасаў схіляецца да версіі Кастамарава, падмацоўваючы сваё меркаванне тым, што толькі шляхціца, якім, на яго думку, з’яўляўся Філіповіч, канцлер Вялікага княства Літоў- скага Леў Сапега мог запрасіць у 1620 годзе ў выхавацелі да «царэвіча маскоўскага», нібыта сына Лжэдзмітрыя I і Марыны Мнішак, якога рыхтавалі да ўзвядзення на маскоўскі прастол. У паходжанні Філіповіча бясспрэчным уяўляецца толькі адно: ён — беларус (аб чым сведчыць мова яго «Дыярыуша»), а тое, што ён быў брэсцкім ігуменам, гаворыць на карысць яго, хутчэй за ўсё, заходнебеларускага паходжання, бо па царкоўных правілах XVII стагоддзя такі досыць высокі пост у праваслаўнай іерархіі мог займаць, за рэдкім выключэннем, толькі чалавек, які паходзіў з гэтай жа тэрыторыі... Што тычыцца Андрэя Баболі, то наша малая дасведчанасць пра яго лёс тлумачыцца тым, што да апошняга часу ён быў персонай нон грата ў гісторыі. Чаму? Папершае, ён быў палякам, па-другое — католікам, да таго ж — езуітам. Аднак не ўлічвалася, што значная частка яго жыцця і святарскай дзейнасці (няхай сабе і спрэчнай з праваслаўных пазіцый) праходзіла на беларускіх абшарах — у Вільні, Нясвіжы, Бабруйску і — даволі працяглы тэрмін — у Пінску і яго ваколіцах. Польскія даследчыкі называюць датай нараджэння Баболі 30 лістапада 1591 года, дзень святога апостала Андрэя. Нарадзіўся ён у Страхоціне, каля Санака (паўднёвы ўсход Польшчы, цяперашняе Жэшаўскае ваяводства). Шляхецкі род Баболяў належаў да герба Ляліва і быў вядомы ўжо на мяжы XIII—XIV стагоддзяў. Продкі Баболі — людзі ваяўнічыя, не раз вызначаліся ў бітвах з туркамі, валахамі, маскавітамі і з’яўляліся шчырымі католікамі. I Баболя, і Філіповіч былі высокаадукаванымі для свайго часу людзьмі. Але калі першы з іх прайшоў поўны курс навук у Бранеўскім езуіцкім капітуле і Віленскай езуіцкай акадэміі (1608—1622), то дзе, як і чаму вучыўся другі — невядома. Кастусь Тарасаў мяркуе, што пачатковую адукацыю Філіповіч мог атрымаць у адной з праваслаўных брацкіх школ (а яны ў маладыя гады Філіповіча дзейнічалі ў Вільні, Магілёве, Брэсце, Мінску, Слуцку, у тым жа Пінску), а прадоўжыў яе ў Віленскай езуіцкай акадэміі, куды прымалі моладзь любога хрысціянскага ве- равызнання. Гісторык жа праваслаўнай царквы Аляксей Мельнікаў прама ўказваў, што атрыманая ў брацкім вучылішчы адукацыя не задавальняла юнака, і ён «прайшоў навучанне ў Віленскай езуіцкай калегіі».