Святое Евангелле і праблемы перакладу на беларускую мову
матэрыялы канферэнцыі
Выдавец: Рымска-каталіцкая парафія святога Сымона і святой Алены
Памер: 344с.
Мінск 2010
Родная мова ў духоўным жыцці Беларусі
1. Замест веруючы(я) прапаную словы вернік(і).
2. Выступаю таксама за поўную форму ўказальных займеннікаў. Замест гэта праца (с. 148) неабходна было б ужываць форму гэтая праца, замест гэта слова — гэтае слова, каб лепш на слых успрымаць родавыя нюансы і паняцці.
3. Нарэшце, на с. 300 неабходна пісаць слова не воруб’ем, а вотруб’ем (прапушчана літара т).
Шаноўны ксёндз-дэкан, пробашч Уладыслаў, шчыра дзякую Вам за той давер, які Вы аказалі нам усім. He крыўдуйце, калі ласка, за пару невялікіх, мабыць, не зусім істотных заўваг, якія носяць суб’ектыўна прыватны характар.
Памагай Вам Бог! I спору Вам у Вашай такой неабходнай у духоўным жыцці беларускага народа працы па стварэнні духоўнай літаратуры.
Шчасці Вам Божа ва ўсіх Вашых духоўна-рэлігійных справах.
РОДАЎ Герман Паўлавіч, старшыня Біблейскага таварыства
Очень благодарен Вам, уважаемый ксендз Владнслав, что Вы прпгласнлн меня на это важное меропрнятне, что далн возможность ознакомнться с Вапшмн чудеснымн кннгамн «Родная мова ў духоўным жыцці Беларусі» н новым доработанным переводом Святого Пнсання.
Сразу скажу, что во всем Вас поддержпваю. Вы взялн правнльный подход в работе по упорядоченню лекснкн конфесснонального стнля. Очень хорошо, что Вы глубоко вннкаете в значенне каждого слова, выверяете, соотноснте с научнымн нсследованнямн, которые нашлн свое отраженне в разлнчных лннгвнстнческнх трудах, словарях. Счнтаю, что возглавленная Вамн рабочая группа фнлологов с переводом Евангелня справнлась хорошо. Правнльно делаете, что стремнтесь к тому, чтобы конфесснональная лекснка п все ее грамматпческне формы соответствовалн лнтературным нормам современного белорусского лнтературного языка. Отмечу, что нзбранный Вамн путь правнльный.
Теперь расскажу о Бнблейском обгцестве, которое я возглавляю. Оно состонт нз основных хрнстнанскнх конфесснй. Это н православные, н католнкн, н грекокатолнкн, н представнтелн протестантскнх церквей, а также хрнстнане-адвентнсты седьмого дня. Бнблейское обгцество ставнт своей задачей мудрое сочетанне того, что практнческн осугцествляется в работе, с тем, что уже сделано с точкн зрення перевода Бнблнн. Суіцествует сннодальная комнссня по переводу, которая
действует прн Экзархате Белорусской Православной Церквн. Возглавляет ее протонерей Сергей Гордун. Входят в комнссню Нван Чарота н ряд другнх нзвестных ученых, которые, как вам нзвестно, нздалн Четвероевангелне на греческом, старославянском, русском н белорусском языках. Сейчас комнссня заканчнвает работу по переводу Деяннй Апостольскпх. Мы, как было отмечено, на конференцнн, посвягценной юбнлею Апостала Павла, готовы в блнжайшее время нздать полную версню перевода Бнблнн ксендза Чернявского, потрясаюіцего человека. Осталось только немногое — найтн деньгп. В этом году все-такн средства будут, поскольку мы бросплн клнч сестрам п братьям, которые готовы нам помочь. Мы этот перевод нздаднм, пусть нашн белорусы чнтают, думают, размышляют н, прежде всего, молятся Господу Богу.
Что касается выступленнй, которые здесь прозвучалн, скажу, что онн былн очень ннтереснымн. Н хотя кто-то нарушал регламент, для нас н лпчно для меня было очень ннтересно слышать тех, кто нскренне стремнтся правнльно н как можно понятнее донестн Святое Пнсанне до нашего народа. Н Бнблейское обгцество прнглашает к себе всех, чтобы мы в еднненнн сотрудннчалн в этом важном деле.
У нас недавно проходнла конференцня, на которой прнсутствовалн представнтелн бнблейскнх обгцеств Польшн, Велнкобрнтаннн. Онн хотелн встретнться с Вамл, уважаемый ксендз Владнслав, но у ннх ннчего не получнлось.
Что касается проблемы нспользовання белорусского языка в богослуженнях, то здесь больше всего отстают братья протестанты. Отмечу, что есть небольшне группы н у баптнстов, н у пятндесятннков, где
ведутся проповедн на белорусском языке. В большнх церквях в основном проводятся проповедн на русском языке. А почему? Как сказал однн нз проповедннков, раньше в 50—70-ые годы пользоваться белорусскнм языком было непрннято. А теперь, когда это стало возможным, многне просто оказалнсь неготовымн.
Н последнее хочу сказать. Ксендз Владнслав прекрасно говорнт о том, что в воскресных школах должна звучать правнльная белорусская лнтературная речь. Я это поддержнваю. Надо, чтобы в воскресных, субботннх школах работа проводнлась на белорусском языке. Очень хорошо, когда в храмах молодежь будет слышать родную белорусскую речь, разговарнвать на ней.
Заканчнвая свое выступленне, еіце раз хочу высказать свою благодарность за прнглашенне на эту ннтересную конференцню. Пусть Господь Бог Вам, уважаемый ксендз Владнслав, помогает в Вашем благородном труде.
ВОЙЦІК Валянціна Вацлаваўна,
выкладчыца беларускай мовы і літаратуры
Выказваю шчырую ўдзячнасць паважанаму пробашчу Мінскага касцёла Святога Сымона і Святой Алены Уладыславу Завальнюку за даволі цікавую і патрэбную кнігу «Родная мова ў духоўным жыцці Беларусі», аўтарам якой ён з’яўляецца. У гэтай кнізе на прафесіянальным узроўні паказаны пошукі слова, каб раскрыць гістарычную праўду зямнога жыцця Госпада Ісуса Хрыста, зрабіць даступнай кожнаму з нас глыбокую мудрасць Святога Пісання. Для гэтага аўтар шырока карыстаецца шматлікімі аўтарытэтнымі навуковымі крыніцамі, разнастайнымі даведнікамі, упэўнена абапіраецца на працы нашага славутага асветніка Францыска Скарыны, на апошнія выданні лексікаграфічных прац, у прыватнасці, на «Слоўнік асабовых уласных імён (Мн., 2005, 2-е выданне, выпраўленае і дапрацаванае), укладальнікам якога з’яўляецца членкарэспандэнт НАН Беларусі М. Р. Суднік, а навуковы рэдактар — доктар філалагічных навук, прафесар A. А. Лукашанец.
Уважліва прааналізаваўшы Дадатак № 2 да кнігі «Родная мова ў духоўным жыцці Беларусі» (с. 240), я цалкам падтрымліваю пробашча ва ўжыванні ў Евангеллі імён вучняў Ісуса Хрыста такімі, як было спрадвеку прынята ў Беларусі: святы Матфей, святы Марк, святы Лука, святы Іаан, а не ў вытворным варыянце і штучным перанясенні гэтых жа імён з польскай мовы.
Я згодна з тым, што раней, калі беларусы каталіцкага веравызнання называлі сябе палякамі і лічылі
за гонар валодаць польскай мовай, ды і набажэнствы праводзіліся на польскай мове, то і ўсе імёны гучалі так, як у Польшчы.
Але цяпер іншая сітуацыя. Упершыню ў гісторыі Беларусі існуе Каталіцкі Касцёл менавіта для беларусаў. I з гэтым трэба лічыцца. Трэба лічыцца і з беларускай лексікай, якая прыйшла да нас з далёкіх мінулых часоў. Таму пробашч Уладыслаў правільна робіць, калі рэкамендуе перакладчыкам Святога Пісання прытрымлівацца чыста беларускіх традыцый і правапісных норм. Яго патрабаванні якраз супадаюць з новымі «Правіламі беларускай арфаграфіі і пунктуацыі (Мн., 2008). Напрыклад, у § 9, п. 1 на с. 14, да правіла аб напісанні спалучэнняў галосных у запазычаных словах прапаноўваюцца прыклады — імёны: Іосіф, Іаан.
Як педагог я падтрымліваю пробашча ў тым, што і ўсе геаграфічныя назвы павінны пісацца ў адпаведнасці з нарматыўным слоўнікам: Іардан, Іарданія, Іудзея, Іерусалім, Еўфат, Палесціна і інш., а не ў лацінска-польскім варыянце. Па-беларуску правільна пішуцца і такія спалучэнні слоў, як Гасподзь Бог, Ісус Хрыстос, Дзева Марыя. Я як прадстаўніца каталіцкага веравызнання гэта прымаю. Прымаю таму, што Святое Евангелле павінна быць аднолькавым для ўсіх хрысціян Беларусі, аб’ядноўваць не толькі сем’і (у мяне быў муж праваслаўны), але і нацыю ў цэлым.
Вамі, паважаны ксёндз-пробашч, зроблены першы крок мудрага чалавека. Веру, што Вас падтрымаюць, бо за яднанне ўсіх хрысціян моляцца не толькі каталікі, але і прадстаўнікі іншых хрысціянскіх канфесій. Я Вас падтрымліваю.
Няхай Гасподзь Бог Вам дапамагае.
ЛЯВОШЫК Марына Міхайлаўна,
спецыяліст па маркетынгу, г. Пінск
У час наведання Мінска ад сваіх родзічаў я атрымала дзве кнігі: «Родная мова ў духоўным жыцці Беларусі», аўтарам якой з’яўляецеся Вы, шаноўны ксёндз Уладыслаў, і пераклад Евангелля на сучасную беларускую літаратурную мову.
‘ Наконт Святога Пісання скажу, што асабіста ў мяне ёсць кнігі Бібліі, яны на рускай мове і на беларускай. Але — можна я прызнаюся? — беларускі варыянт, выдадзены класічным правапісам, даволі цяжкі для ўспрыняцця. I менавіта таму, што імёны святых, якія ўвесь час на слыху ці можна бачыць у розных энцыклапедычных выданнях, напісаны не так, як ужо прынята ў Беларусі. А калі яшчэ ўжыты ў тэкстах словы з польскай мовы ці з нейкага незнаёмага мне дыялекту, выкарыстаны нязвыклыя граматычныя формы, то скажу адкрыта, што ўсё гэта выбівае з успрыняцця галоўнай думкі тэксту. Лаўлю сябе на тым, што спыняюся не на галоўным у кнізе, а на непатрэбных прыватных элементах.
Гаворачы пра гэта, я не супраць Святога Пісання з выкарыстаннем класічнага правапісу. Я ўбачыла і спецыяльна купіла такую кнігу, яна мая, у мяне і застанецца, але, павінна сказаць, пакуль што толькі як помнік беларускай мовы пачатку XX-га стагоддзя. Адзначу, што для чытання такой кнігі павінна быць добрая моўная падрыхтоўка, якой у мяне, на жаль, няма, ды і не толькі ў мяне. Выказваю не толькі маю думку, але і думку маіх сяброў, родных праваслаўнага і каталіцкага веравызнання.
I калі я прывезла ў Пінск Святое Евангелле на сучаснай беларускай літаратурнай мове, выдадзенае, паважаны ксёндз Уладыслаў, пад Вашым кіраўніцтвам, то мы ўсе дома прачыталі яго з вялікім задавальненнем, а мая бабуля (па прафесіі медык) сказала, што Ваша выданне чытаецца намнога лягчэй, чым нават на рускай мове. I яна хацела б набыць такую кнігу асабіста.
Яшчэ скажу Вам, што бачу вельмі цікавым і нязвыклым у Вашай кнізе Евангелля, дык гэта ўступныя артыкулы пра аўтараў-евангелістаў. Такія матэрыялы міжволі пераносяць чалавека ў эпоху Ісуса Хрыста, даюць магчымасць адчуць сябе побач з Яго вучнямі, быць сярод вялікага натоўпу людзей і слухаць такія блізкія, зразумелыя кожнаму словы Сына Божага, і чакаць, як і ўсе, ад Яго дапамогі.
Апраўдвае сябе ў Евангеллі і тое, што кожны раздзел мае некалькі частак, прычым кожная з іх са сваім загалоўкам. Па іх вельмі лёгка вярнуцца да ўжо прачытанага і знайсці патрэбнае месца, узнавіць яго ў памяці.
Хачу сказаць, паважаны ксёндз Уладыслаў, вялікі дзякуй і за кнігу «Родная мова ў духоўным жыцці Беларусі», бо яна вучыць любога чалавека, які займаецца інтэлектуальнай працай, як трэба ставіцца да слова, перш чым яго выкарыстаць, а гэта значыць — Ваша кніга вучыць думаць.