Толькі не гавары маёй маме...
Адам Глобус
Выдавец: Сучасная літаратура
Памер: 315с.
Мінск 1995
А што ў яе там, пад джутаваю спадніцаю? Калі няма станіка, дык і майткаў можа ня быць... Майткі былі чырвоныя, карункавыя, паўпразрыстыя. Але пра іх я даведаўся не каля Эрмітажу, а ў Пецяргофе. На ленінградзкіх вуліцах са сваёй, хай і прыхаванай эрэкцыяй я пачуваўся няўтульна, таму даводзілася зварочваць у сквэрыкі й бязьлюдныя завулкі. Самі таго не плянуючы, мы апынуліся на ўзьбярэжжы Нявы каля белага кацера, які запрашальна пагойдваўся на брудных зеленкаватых хвалях. «Хто жадае зьдзейсьніць падарожжа ў казачны горад Пецяргоф, ласкава запрашаем на наш кацер на падводных крылах!..» Нешта падобнае выкрыкваў праз срабрысты мэгафон даўгалыгі хлапчына ў белай апагоненай кашулі й чорнай абкукарджанай фуражцы. Я хацеў, жадаў і прагнуў, але ня ў горад-казку, не да палацаў і фантанаў; я думаў, як знайсьці зусім ціхае й бязьлюднае месца, дзе ня будзе гнюсных, цікаўных і прагных вачэй. Я быў упэўнены, што у Пецяргофе болей дрэваў і кустоў, чым у Ленінградзе. I мяне паклікалі шаты, хмызы й кусты, да якіх нас павёз вуркатлівы кацер на падводных крылах.
Я сьціскаў вузенькую прахалодную далонь Агі ў сваёй гарачай ад жаданьня руцэ. I раптам яе далонь вырвалася, так вырываецца з каціных кіпцяў пташка — рэзка і ўгору. Агіна рука ўзьляцела й затрапяталася ў
пругкім і сінім паветры. Як усё ж такі добра, калі жанчына даглядае сябе і пад мышкаю няма потнай барады. Агі вітала сустрэчны кацер. Яе шчырасьць і непасрэднасьць змусілі мяне засаромецца. 3 сустрэчнага кацера адказалі ўзмахам загарэлых рук два мужчыны ў чорных акулярах. Ёсыдь нешта садысцкае, калі мужчына чапляе на нос чорныя акуляры. Мне зрабілася непрыемна ад рамантычных парываў, бо ніколі не разумеў і не прыймаў шчырасыдь у такіх спантанных прывітаньнях. Зрабілася прыкра.
* * *
— Чаму ў вас такія невясёлыя людзі? У расейцаў... Даруй! У славян такія выразы на тварах, быццам яны жуюць шкло?
Ад пытаньняў вугоркі мой рот напоўніўся горкаю сьлінаю, давялося адвярнуцца й выплюнуць уяўнае шкло за борт.
— Усходнія славяне ўсьміхаюцца выключна на вайсковых парадах. Гэта наша агульная рыса з расейцамі і ўкраінцамі. Зрэшты, усе людзі пакутуюць ад радзінных і прарадзінных сувязяў і ад уласнай крыві, бо яна занадта чырвоная й густая.
— А-да-ме, ня злуйся. Я не хацела цябе пакрыўдзіць.
— Хіба ж можна крыўдаваць на дзяўчыну, а тым больш на дзяўчыну з паняволенай краіны?
— Ты думаеш, мы, вугорцы, адчуваем сябе гаротнымі нявольнікамі ў сацыялістычным лягеры?
— Упэўнены, сто разоў упэўнены.
— Але й ты не расеец у дзяржаве СССР, дзе ўсім валодаюць толькі расейцы.
— Сапраўды, так яно й ёсыдь, я не расеец, але ў мяне й цябе ёсыдь шанец, ёсьць час, каб стаць амэрыканцамі! Час, каб навучыцца гаварыць па-амэрыканску. Час, каб навучыцца жыць па-амэрыканску. Час, каб навучыцца кахаць па-амэрыканску.
— А ты ведаеш, яктрэба любіць па-амэрыканску?
— Вядома... Прывітаньне, прыгажуня. Заскоквай у маю шыкоўную машыну. Мы паляцім з хуткасьцю ракеты. О, які ты спрытны хлопчык! А ці знойдзецца ў тваім шыкоўным партманэ хоць бы адзін пакамечаны даляр? Цэлых сто, прыгажуня, цэлых сто даляраў, і ўсе яны будуцьтвае. Сто даляраў. Чмок. Рукі. Ногі. Апранахі. Ногі. Сьцёгны. Клубы. Рукі. Чмок! Пальцы. Грудзі. Вусны. Пальцы. Чэлес. Похва. Лабок. Пуп. Ах! Стогны. Кроплі. Вяласьць. Ву-у-ух. Бывай, прыгажуня. A сто даляраў? Вось яны! Дзякуй! I за ўсё пра ўсё — тры хвіліны. Амэрыка, ЗША — краіна найвялікшых магчымасьцяў. Амэрыка, ЗША — краіна найвялікшых хуткасьцяў, таму большасьць амэрыканскіх мужчын не пасьпяваюць расшпіліць нагавіцы, і найкаш-
тоўнейшае амэрыканскае насеньне выліваецца ў найдаражэйшыя амэрыканскія абзораныя панталёны. Ты ня верыш? Агі, я бачу — ты ня верыш мне ні на грош, ні на талер, ні на цэнт. Дарэчы, якая валюта ў Вугоршчыне?
— Форынт!
— Значыць, Агі, ты ня верыш на цэлы вялікі вугорскі форынт!
— Адам, я табе не паверыла на цэлы вялікі, жалезны рубель! I ведаеш, чаму?
— I чаму ж ты ня верыш мне?
— А таму, што я перакладаю ня толькі з расейскай, але й з ангельскай мовы. Ты, пэўна, забыўся на такую дробненькую акалічнасьць.
— He! Я не забыўся, Агі. Я знарок рыхтаваў пастку, знарок выкопваў яміну. I ты ўвалілася ў яе, Агі. Тыж ніколі не задумвалася над тым, чаму ніхто ніколі не казаў, што ангельскі й амэрыканскі народы — браты, бо яны гавораць на вельмі-вельмі падобнай мове. I сапраўды, наштовугорскай дзяўчыне, таварышу Агаце Ляхоцкі задумвацца над такімі дробязямі. А я ўвесь час пра гэта думаю, я толькі й думаю што пра гэта, пра ўсё астатняе й думаць не магу. Я — савецкі хлопец, звышчалавек, які скорыць і паставіць на калені ўвесь сьвет. Я павінен задумвацца... Хто ёсыдь хто? Хто ёсьць брат? Вось у чым пытаньне. Хто як кахаецца? Хто як любіць?..
— А ты ведаеш, Адаме, як кахаюцца ангельцы?
— Ведаю! Я ж і казаў, што толькі й думаю пра тое, як мілуюцца англа-саксы. Яны раманяцца й маркітуюцца зусім ня так, як рудыя ірляндцы з русявымі шатляндцамі. Ангельцы кахаюцца так... Калі ласка, сэр! Мгы. Вам спадабаецца, сэр! Я вам гарантую, сэр! Вось так, сэр! Крышачку сюды, сэр! Крышку, сэр! Сэр! Сэр! Сэр! Сэр! О-о-о, сэр! Дзякуй, сэр! Яшчэ раз дзякуй, сэр! Мгы. Заходзыде, сэр! Калі ласка, сэр!
— А табе не здаецца, што атрымаўся акт ангельца зь ірляндцам?
— He. Зь ірляндцам зусім ня так. Можа, з валійцам?! I ўсё з-за таго, што я гаварыў выключна мужчынскім голасам, а трэба было й жаночым.
— А беларусы?
— Пазьней. На кацеры не атрымаецца. Мы не марская нацыя. Беларусы любяць пэўнасьць, зямлю, плоскасыдь, трываласьць. А што любяць мадзьяры?
— Ня ведаю, што любяць вугорцы, я магу паказаць, як любіць Агата Ляхоцкі. Ты расчараваны? Дарма. У цябе яшчэ ёсьць шанец. Час, каб зьведаць, як кахаюць вугорцы, сэрбы, туркі. Каб шчыра адказаць вугорскай дзяўчыне... Адам, у цябе было шмат жанчын?
— У Ленінградзе ніводнай. Я вельмі сьціплы й сарамлівы. Я ледзь не самлеў, калі
знаёміўся з табою. Але калі сур’ёзна... Клянуся сваімі прашчурамі, у мяне была толькі адна жанчына — мая стрыечная прапрабабка. Ёй споўнілася якраз сто адзінаццаць гадоў, найкруглейшы юбілей — 111. А ў якасьці падарунка яна запатрабавала мяне. Між намі была роўненькая стогадовая адлегласьць. Адмовіцца я ня змог, бо ў беларусаў такі звычай — любіцца з прапрабабкамі й прапрадзедамі. У-нас найвялікшае сьвята так і называецца — Дзяды. А калі б я адмовіўся, дык мяне зарэзаў бы родны стрыечны брат. Спачатку, пасьля адмаўленьня, я выпіў бы шклянку настоенай на дубовай кары гарэлкі й заснуў бы, а брат перарэзаў бы маё дзіцячае горла сьвяшчэнным нажом. Што можа быць лепей за ціхую сьмерць у сьне?
— Які жах, Адаме!..
— I мая свабодная душа вылецела б празь перарэзанае горла й ціха ўзьнялася над справядлівым сьветам.
* * *
Дарагі Абам!
Напэўна, ты й не збагабваесься, чаму пішу. Ды як жа ты здагадаесься пра мае далёкія вугорскія жаданьні? Страшэнна хочацца ўбачыць цябе — майго дарога сябра і... прыхільніка. Мне страшна. Я страцілаўсялякіспакой. Увесь час мрояцца пачварныя здарэньні, быц-
цам трапляю ў недароблены й недааформлены сьвет, дзе ёсьць істопіы, і яны робяць спробы гаварыць, нешта мне даводзіць. Я чую гучныя галасы, гэта ўжо ня крык жывёлы, але яшчэ ня словы разумнай істоты. Даводзіцца страшэнна высільвацца, напружвацца, каб зразумець іх. Толькі паразуменьня не адбываецца. I застаюся адна пасярод аглушалыіай какафоніі й формаў недаробленых Богам. I пераконваюся: нікому я непатрэбная. Прабач.
Я вельмі старанна, na-нямецку, займаюся й працую, я болей і болей даведваюся пра сьвет, а сяброў і знаёмых у мяне ўсё меней іменей. Ты не ўяўляет АОам, як цяжка такое ўсьведамляць, седзячы ў інтэрнацкім пакойчыку. Складаецца зачараванае кола: ад самоты ратуе праца, але чым болей я працую, тым болый раблюся адзінокай.
Вельмі хацелася стаць перакладчыцай, але імпульсыўнасьць і неўраўнаважанасьць робяць зь мяне істэрычную асобу, якой лепей не працаваць зь людзьмі.
Адам, вельмі не хауелася цябе пакрыўдзіць, але мушу сказаць... Я пазнаёмілася з хлопцам, які па-сапраўднаму спадабаўся мне. Я не кахаю й не люблю яго. Наогул, знаходжуся ў такім стане, што ня здатная закахацца. I ня буду называць ягонае ймя, бо не хачу, каб вугорскае ймя выклікала цень рэўнасьці. Мой новы знаёмы жыве на самай поўначы, а я на поўбні, таму сустрэчы будуць нячастыя. Ня
ведаю, ці атрымаецца што вартае з нашых пачуцьцяў. Мусіць. не.
Як быпо б добра, каб мы зноў сустрэліся ў Рускім музэі, зноў пайшліў бар, зноў пілі віно...
Хопіць, выкідаю сум на сьметнік; a то, крый Бог, ты падумаеш, што я цэлымі днямі хаджу па вуліцах Сэгеда сумная й злосная, як вакзальная прасталытка.
Цяпер я чытаю Леаніда Андрэева, і ўяві сабе, па-расейску! У мяне вялікая да цябе просьба: калі ты зможаш набыць зборнік апавяданьняў Андрэева, дык, калі ласка, дашлі ў Сэгед, бо ў нас зусім няма ягоных кніжак; на ўвесь унівэрсытэт пюлькі дзьве, адна ў бібліятэцы, а другая ў выкладчыка, сквапнага й нахабнага чалавечка.
Каб ты пераканаўся, што мой настрой крышачку палепшыўся, укладаю ў капэрту маленькую хуспшчку зь вясёлаю вышыўкаю. Вышывала я сама. Як яна табе? Зразумела, тыповы вугорскі народны матыў. А ійто магла выйіыць дзяўчына зь вёскі Тапіахоза? Калі хоць крышачку спадабалася вышыўка, дык пакладзі яе ў сваю нагрудную кішэню.
Бывай.
Сэгед. 1976. Кастрычнік. 4.
P.S. А гэта, Адам, — наш вугорскі чорт! Мы заўсёды іпак яго малюем: доўгі, як у цябе, гпвар: лупатыя вочы; густыя, яку цябе, бровы; высалаплены язык; вострыя вушы; бычыны
хвост; капыты; вілы ў руках — drdog! Чорт! Можаш сказаць яму што заўгодна, толькі не кажы: «Чорт, забяры маю душу!». Бо прыйдзе, разьдзярэ віламі грудзі й забярэ бесьсьмяротную душу. Я крышачку навучыла яго беларускай і расейскай мовам, але кепска, ён, мусіць, дэбільнаваты. Але прызнайся, Адаме, ты ж спалохаўся чорта, калі адкрыў капэрту?
P.P.S. Прабач, што не прыйшла ў Ленінградзе на вакзал.
Агі.
* * *
Прыемна пасьля няпэўнай палубы ступіць на трывалую і ўпэўненую зямлю. Што-што, а разнастайныя фантаны Пецяргофу мяне зусім не цікавілі, бо магнітам цягнула да Агі, да ёмістых грудзей, схаваных пад белую баваўняную майку. А вось Агату Ляхоцкі вабілі фантаны. Можа, ёй бачыўся ў водапусканьні іншы, больш складаны працэс. Колькі ж розных вадаспадаў, струмянёў, плыняў, ручаін, стаўкоў, кропель і пырскаў ляжала, цякло, біла, стаяла, цурчэла, плёхала, зіхцела, сьвяцілася, пералівалася на пакручастым шляху да жаданых, пажадных, нахабных (хай!), распусных (і што?) абдымкаў. Вада ляцела з разадранае пашчы залатога ільва, узьлятала з доўгіх лебядзіных дзюбаў, пырскала з прыхаваных у камяні трубаў, выплё-
КНІГІ ОНЛАЙН
