Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
— He залівай мне, а аддавай рэшту,— сказаў я.
Швейцар ударыў так хутка, што я не паспеў засланіцца. За рулём і ўхіліцца не было куды. Я ўдарыўся галавой аб руль. Разгублены, я выпрастаўся. Галава гудзела, як барабан, з носа пайшла кроў. Швейцар стаяў нада мной.
— Хочаш яшчэ раз, тапелец?
Імгненна я ацаніў свае магчымасці. Нічога не зробіш. Хлопец дужэйшы за мяне. Яго палажыць можна было б толькі знянацку. Седзячы, я не мог ударыць, не было развароту. А перш чым я вылезу з машыны, ён мяне ўложыць тройчы. Я зірнуў на яго. Ён дыхаў мне ў твар півам.
— Яшчэ адзін раз, і твая жонка — удава.
Я глядзеў на яго. Я не варушыўся. Я ўтаропіўся ў гэты шырокі, здаровы твар. Я паядаў яго вачыма. Я бачыў, куды трэба ўдарыць, я ад злосці ўвесь сцяўся ў халодны камяк. Але я не варушыўся. Я бачыў звышблізка, звышвыразна, як праз павелічальнае шкло — кожны валасок на барадзе, чырвоную, тоўстую, порыстую скуру...
Бліснула каска паліцэйскага.
— Што тут здарылася?
Швейцар паслужліва выскаліўся.
— Нічога, пан паліцэйскі.
Той глянуў на мяне.
— Нічога,— адказаў я.
Ён паглядзеў на швейцара, потым на мяне.
— У вас жа кроў.
— Стукнуўся.
Швейцар на крок адступіў. У яго вачах свяцілася ўхмылка. Ён думаў, што я баюся скардзіцца на яго.
— Праязджайце,— сказаў паліцэйскі.
Я націснуў на газ і паехаў на стаянку.
— Ну і відок у цябе,— сказаў Густаў.
— Толькі нос,— адказаў я і расказаў, як было.
— Зойдзем са мной у забягалаўку,—сказаў Густаў.— Недарма я быў санітарным яфрэйтарам. Якое свінства — біць, калі ты сядзіш.
Ён завёў мяне ў кухню забягалаўкі, папрасіў лёду і з паўгадзіны апрацоўваў мяне.
— Нават сіняка не будзе,— заявіў ён.
Нарэшце ён закончыў.
— Ну, як галава? Нармальна? Тады не будзем траціць часу.
Прыйшоў Томі.
— Высокі швейцар з «Вінеты»? Вядома, што ён любіць даць волю кулакам. На жаль, сам не паспрабаваў лупцоўкі.
— Зараз паспрабуе,— сказаў Густаў.
— Паспрабуе, але ад мяне,— удакладніў я.
Густаў паглядзеў на мяне, асуджаючы.
— Пакуль ты вылезеш з машыны...
— Я ўжо прыдумаў прыём. Калі мне не ўдасца, тады ўмяшаешся ты.
— Выдатна.
Я надзеў шапку Густава, мы селі ў яго машыну, каб швейцар не ўнюхаў, у чым справа. Ён і так не шмат убачыць — вуліца была цёмная.
Мы пад’ехалі. На вуліцы не было ні душы. Густаў з па-
перкай у дваццаць пяць марак у руцэ выскачыў з машыны.
— Ліха матары, няма дробных. Швейцар, вы можаце размяняць? Марка семдзесят з мяне? Заплаціце, калі ласка.
Ён зрабіў выгляд, што ідзе ў касу. Швейцар, кашляючы, падышоў да мяне і сунуў мне марку пяцьдзесят. Я трымаў працягнутую руку.
— Валі,— прабурчаў ён.
— Рэшту сюды, сабака,— закрычаў я.
На секунду ён як акамянеў.
— Слухай,— сказаў ён потым ціха і аблізаў вусны,— ты потым месяц будзеш шкадаваць...
Ён размахнуўся. Удар адбіў бы мне памяць. Але я падрыхтаваўся. Я адвярнуўся, прыгнуўшыся, і кулак з усяго маху гакнуў па вострым сталёвым канце пускавой ручкі, якую я трымаў напагатове ў левай руцэ. Швейцар зароў, адскочыў назад, замахаўшы рукой. Ён ад болю шыпеў, як паравоз, і ўжо стаяў расслабіўшыся, безабаронны.
Я выскачыў з машыны.
— Ці пазнаеш? — выдыхнуў я і ўдарыў яго ў жывот.
Ён зваліўся.
— Раз,— пачаў лічыць Густаў ад касы,— два... тры...
На «пяць» швейцар знясілена падняўся. Я, як і нядаўна, бачыў перад сабой яго твар, вельмі выразна, гэты здаровы, тупы, шырокі, подлы твар; усяго гэтага здаровага, дужага хлапца, гэтую свінню, якая ніколі не захварэе на лёгкія, і я раптам адчуў, як вочы і мазгі зацягнула чырвонай плеўкай. Я падскочыў і ўдарыў. Я біў па ўсім тым, што скапілася ўва мне за гэтыя дні і тыдні, біў у гэты здаровы, шырокі твар, які мэкаў... пакуль мяне не адцягнулі...
— Адумайся, ты ж заб’еш яго,— усклікнуў Густаў.
Я азірнуўся. Швейцар, увесь у крыві, прыхіліўся да сцяны. У яго падкасіліся калені, ён упаў і паволі папоўз на карачках, як вялізнае бліскучае насякомае, у сваёй ліўрэі.
— Цяпер ён не будзе біцца,— сказаў Густаў.— Але пайшлі, уцякайма, пакуль нікога няма. Гэта ўжо цяжкае цялеснае пашкоджанне.
Мы кінулі грошы на зямлю, селі ў машыну і паехалі.
— У мяне таксама ідзе кроў? — спытаў я.— Ці гэта ад швейцара?
— Зноў з носа,— растлумачыў Густаў.— Ён усмаліў табе левай.
— Я і не заўважыў.
Густаў засмяяўся.
— Ведаеш,— сказаў я.— Мне цяпер значна лепш.
XVIII
Наша таксі стаяла каля бара. Я зай-
шоў, каб змяніць Ленца і ўзяць ключ
і паперы.
Готфрыд выйшаў разам са мной.
— Як выручка? — спытаў я.
— Так сабе,— адказаў ён.— Ці зашмат таксі, ці замала людзей ездзяць на таксі. А ў цябе?
— Дрэнна. Прастаяў усю ноч і нават дваццаць марак не зарабіў.
— Змрочныя часы! — Готфрыд ускінуў бровы.— Ну, тады ты сёння, пэўна, не вельмі спяшаешся, га?
— He, а чаму?
— Можаш мяне крыху падвезці?
— Добра.— Мы селі ў машыну.— А куды ты? — спы-
таў я.
— Да сабора.
— Што? — спытаў я.— Ці не памыліўся я? Я правільна пачуў: «сабор»?
— He, сынок, ты не памыліўся. Правільна: сабор.
Я ў здзіўленні паглядзеў на яго.
— He здзіўляйся, паехалі,— сказаў Готфрыд.
— Ну добра.
Мы паехалі.
Сабор быў у старой частцы горада, на саборнай плошчы, акружанай дамамі духавенства. Я спыніўся перад брамай.
— Паехалі далей,— сказаў Готфрыд.— 3 другога боку.
Ён сказаў мне спыніцца каля маленькага ўвахода з другога боку і выйшаў.
— Усяго найлепшага,— сказаў я.— Здаецца, ты вырашыў паспавядацца.
— Пайшлі,— прапанаваў ён.
Я засмяяўся.
— He сёння. Раніцай я ўжо маліўся. Мне хопіць на ўвесь дзень.
— He пляці глупства, малы. Буду велікадушны і штосьці пакажу табе. Пайшлі.
Я з цікаўнасцю пайшоў за ім. Мы прайшлі праз вузенькія дзверы і ўвайшлі ў крытую манастырскую галерэю. Яна ўтварала вялікі чатырохкутнік з доўгіх радоў арак, якія падтрымліваліся з сярэдзіны шэрымі гранітнымі калонамі, адгароджваючы садок. Усярэдзіне ўзвышаўся вялікі выветраны крыж з распяццем Хрыста. Па баках каменныя барэльефы з выявамі пакутнага шляху. Перад кожным барэльефам стаяла старая лаўка. Сад здзічэў. Цяпер ён буйна расцвіў. 219
Готфрыд паказаў на некалькі вялізных кустоў белых і чырвоных ружаў.
— Вось што я хацеў паказаць табе. Пазнаеш?
Я спыніўся ў здзіўленні.
— Вядома, пазнаю,— сказаў я.— Дык вось адкуль ты іх сцібрыў, стары царкоўны рабаўнік!
Пат тыдзень назад пераехала да фраў Залеўскі, і Ленц прыслаў ёй вечарам праз Юпа вялізны букет ружаў. Кветак было так шмат, што Юп два разы спускаўся ўніз і вяртаўся з ахапкам ружаў. Я ламаў сабе галаву, дзе Готфрыд іх узяў: я ведаў яго прынцып — ніколі не купляць кветак. На гарадскіх клумбах я такіх не бачыў.
— Выдатная ідэя,— пахваліў я,— Разумная галава дадумалася!
— Гэты сад — сапраўдны скарб.— Ён урачыста паклаў мне руку на плячо.— Бяру цябе ў долю. Думаю, табе менавіта цяпер гэта патрэбна. Бо гарадскія клумбы ўжо апусцелі. А яны ж дагэтуль былі добрым папасам, так?
Я кіўнуў.
— Акрамя таго,— працягваў Готфрыд,— ты цяпер уваходзіш у пару, калі выразна праяўляецца розніца паміж буржуа і кавалерам. Буржуа, чым больш знаёмы з дамай, тым болып няўважлівы да яе. А кавалер — усё больш уважлівы.— Ён зрабіў шырокі жэст.— А з такімі ружамі ты можаш стаць непараўнальным кавалерам.
Я засмяяўся.
— Усё вельмі добра, Готфрыд,— сказаў я.— А што рабіць, калі зловяць? Адсюль цяжка ўцячы, а набожныя людзі назавуць такі ўчынак апаганеннем святых месцаў.
— Даражэнькі,— адказаў Ленц,— ці бачыш ты тут Karo? Пасля вайны людзі ходзяць на палітычныя сходы, а не Ў царкву.
Так і было.
— А як быць з пастарамі? •— спытаў я.
— Пастарам мала спраў да кветак, інакш сад быў бы лепш дагледжаны. I божанька парадуецца, калі ты некаму зробіш дабро. Ён такі.
— Ты маеш рацыю! — Я ўважліва паглядзеў на вялізныя старыя кусты.— На некалькі тыдняў я забяспечаны, Г отфрыд.
— Хопіць надоўга. Табе пашанцавала. Гэта ўстойлівы гатунак, які цвіце позна. Хопіць да верасня. А тады з’явяцца астры і хрызантэмы. Пайшлі, я іх зараз пакажу табе.
Мы пайшлі праз сад. Ружы пахлі хмельна. У кветках гудзеў рой пчол.
— Ты толькі паглядзі,— сказаў я і спыніўся.— Адкуль яны? У цэнтры горада... Паблізу ж няма нідзе пчэльніка. Альбо ты думаеш, што пастары парастаўлялі вуллі на дахах?
— He, брат,— адказаў Ленц.— Яны, я ўпэўнены, прылятаюць з сялянскай сядзібы. Проста яны ведаюць дарогу.— Ён падміргнуў.— А мы?
Я паціснуў плячыма.
— Мусіць, ведаем. Хоць крышку. Столькі, колькі можна. А ты не ведаеш?
— He. I ведаць не хачу. Мэта робіць цябе нявольнікам жыцця.
Я зірнуў уверх на вежу сабора. Яна вылучалася шаўкавіста-зялёным сілуэтам на фоне блакітнага неба, бясконца старая і спакойная, вакол якой кружыліся ластаўкі.
— Як тут ціха! — сказаў я.
Ленц кіўнуў.
— Так, дарагі мой, тут адчуваеш, што табе толькі часу не хапала, каб стаць добрым чалавекам. Праўда?
— Часу і спакою,— адказаў я.— I спакою.
Ён засмяяўся.
— Запозна! Мы дажылі да таго, што спакою не вытрымалі б! Дык пайшлі! Назад — у вір!
Я высадзіў Готфрыда і вярнуўся на стаянку. Я праязджаў міма могілак. Я ведаў, што Пат зараз ляжыць у шэзлонгу на балконе. Я пасігналіў. Але ніхто не падаў знаку, і я паехаў далей. Затое, крыху праехаўшы, я ўбачыў фраў Хасэ. Яна, апранутая ў нейкую накідку з шаўковай тафты, ішла па вуліцы, а потым знікла за рогам. Я паехаў за ёй, каб спытаць, ці не падвезці яе. Але калі я пад’ехаў да скрыжавання, то ўбачыў, што яна садзіцца ў машыну, якая спынілася за рогам вуліцы. Гэта быў заезджаны «мерседэс» вытворчасці 1923 года. Ён хутка ад’ехаў. За рулём сядзеў чалавек з носам, падобным да качынай дзюбы. На ім быў стракаты касцюм у клетку. Я даволі доўга глядзеў услед машыне. Вось што атрымліваецца, калі жанчына ўвесь час сядзіць адна дома. У роздуме я накіраваўся да стаянкі і заняў сваю чаргу.
Сонца прапякло верх. Чарга рухалася марудна. Я драмаў, спрабуючы заснуць. Але з галавы не выходзіў вобраз фраў Хасэ. Хоць у нас усё было не так, але Пат таксама на цэлы дзень заставалася адна!
Я вылез з машыны і пайшоў наперад да таксі Густава.
— На, выпі,— прапанаваў ён мне і падаў тэрмас.— Халодненькая! Сам прыдумаў! Кава з лёдам. Пры такой спякоце не награваецца гадзінамі. Так, так... Густаў — чалавек практычны!
Я наліў у кубак і выпіў.
— Калі ты такі практычны,— сказаў я,— дык раскажы мне, як забавіць жанчыну, якая падоўгу застаецца адна.
КНІГІ ОНЛАЙН
