Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
— Можна верыць, можна не верыць, і можна верыць наадварот, як мой Залеўскі. У таго піковая дзевятка заўсёды паказвала на няшчасце ад вадкасці. Таму яму і здавалася, што трэба асцерагацца вады. А карты паказвалі не ваду — а гарэлку і піва...
— Пат,— сказаў я, моцна яе абдымаючы, калі тая выйшла.— Як цудоўна: прыходзіш дамоў, і ты тут. Для мяне гэта заўсёды як сюрпрыз. Калі я прабягаю апошнія сходкі
і адчыняю дзверы, сэрца ў мяне заўсёды калоціцца: няўжо гэта праўда?
Яна з усмешкай зірнула на мяне. Яна амаль ніколі не адказвала на такія мае прызнанні. Я і не мог уявіць сабе ды і не вытрываў бы, калі б яна адказала мне чымсьці падобным. Я лічыў, што жанчына не павінна гаварыць мужчыне пра сваё каханне. У яе ад шчасця загараліся вочы, і яны гаварылі болын, чым словы.
Я доўга трымаў яе ў абдымках, я адчуваў цеплыню яе скуры і лёгкі пах яе валасоў... Я абдымаў яе, і, акрамя яе, нікога не было... Змрок адступіў, яна была са мной, яна жыла, яна дыхала... нічога не было страчана.
— Мы сапраўды некуды пойдзем, Робі? — спытала яна на самае вуха.
— Нават усе разам,— адказаў я.— I Кёстэр, і Ленц... «Карл» ужо чакае каля парога.
— А Білі?
— Вядома, і Білі з намі. Без яго куды мы падзелі б рэшткі вячэры? Ці ты ўжо павячэрала?
— He яшчэ. Я чакала цябе.
— Але не трэба мяне чакаць. Ніколі. Гэта жудасна — чакаць чаго-небудзь.
Яна пахітала галавой.
— Ты не разумееш, Робі. Жудасна бывае толькі тады, калі няма чаго чакаць.
Яна ўключыла святло каля люстэрка.
— Цяпер я пачынаю апранацца, a то не паспею. Ты таксама пераапранешся?
— Потым,— сказаў я.— Я хутка спраўлюся. Дазволь мне пабыць тут.,.
Я падазваў сабаку і сеў у крэсла каля акна. Я любіў сядзець вось так моўчкі і глядзець на Пат, калі яна апраналася. Ніколі я не адчуваў так востра таямнічасці неспазнанага адвеку ў жанчыне, як у гэтых рухах каля люстэрка, гэтым раздумлівым назіранні за сабой, гэтым паглыбленні ў самую сябе, гэтым непрыкметным вяртанні ў падсвядомае самаадчуванне жаноцкасці. Я не мог сабе ўявіць, каб жанчына апраналася, бесклапотна размаўляючы і смеючыся. А калі такое і здаралася, то ёй не хапала таямнічасці і няўлоўнай чароўнасці, якая, здаецца, увесь час знікае. Я любіў у Пат яе мяккія і ўсё-такі гнуткія рухі перад люстэркам. Як цудоўна было назіраць за ёй, калі яна падбірала валасы ці
далікатна і асцярожна падносіла аловак, як стралу, да броваў. Тады яна ў нечым была падобная да казулі, і да танклявай пантэры, і да амазонкі перад боем. Яна забывала пра ўсё на свеце, яе твар быў сур’ёзны і засяроджаны, яна ўважліва і спакойна трымалася перад сваім адлюстраваннем, і калі зусім блізка нахілялася да яго, здавалася, што гэта ўжо не адлюстраванне, а быццам са змроку рэчаіснасці і тысячагоддзяў дзве жанчыны смела і пранізліва глядзяць адна адной у вочы адвечным мудрым позіркам.
Свежы подых вечара з могілак наплыў праз адчыненае акно ў пакой. Я сядзеў ціха, я нічога не забыў з таго, што было пасля полудня, я ўсё добра памятаў. Але калі я паглядзеў на Пат, я адчуў тупую жалобу, якая была ўва мне, нібы апушчаны камень, як яна ўвесь час мяняецца на дзікую надзею і дзіўна змешваецца з ёю, як адно пераходзіць у другое — жалоба, надзея, вецер, вечар і прыгожая дзяўчына паміж асветленымі люстэркамі і лямпамі; у нейкі момант у мяне з’явілася дзіўнае пачуццё, быццам гэта і ёсць жыццё ў самым глыбокім сэнсе слова, а магчыма, і шчасце: каханне з такім болем, страхам і маўклівым веданнем.
XIX
Я з маікынай чакаў на стаянцы. Пад’ехаў Густаў і заняў чаргу за мной.
— Як пажывае сабака? — спытаў ён.
— Выдатна,— сказаў я.
— А ты?
Я незадаволена махнуў рукой.
— Я таксама жыў бы выдатна, калі б больш зарабляў. Уяві сабе: сёння дзве ездкі — па пяцьдзесят пфенігаў.
Ён кіўнуў.
— Справы ідуць усё горш. Куды ні кінь. А што яшчэ будзе!
— А мне так трэба зарабіць! — сказаў я.— Менавіта цяпер! Шмат грошай!
Густаў паскроб сківіцу.
— Шмат грошай! — Ён зірнуў на мяне.— Шмат нідзе не заграбеш, Роберт. Толькі спекуляцыяй. А можа, паспрабаваць на таталізатары? Сёння — конныя скачкі. Я нядаўна паставіў на Аіду і выйграў у дваццаць восем разоў больш, чым паставіў.
— Дзе б ні зарабіць. Галоўнае, што ёсць шанец.
— Ты гуляў калі-небудзь?
— He.
— Тады ў цябе шчаслівая рука. Трэба паспрабаваць.— Ён глянуў на гадзіннік.— Паехалі? Яшчэ паспеем.
— Добра.— Пасля таго як я набыў сабаку, я пачаў давяраць Густаву.
Бюро для закладаў знаходзілася ў даволі прасторным памяшканні. Справа стаяў рабочы кіёск, злева — таталізатар. Уся вітрына была ўвешана зялёнымі і ружовымі спартыўнымі газетамі і аб’явамі пра скачкі, надрукаванымі на машынцы. Уздоўж адной сцяны цягнулася стойка з двума пісьмовымі прыборамі. За стойкай гаспадарылі тры мужчыны, Адзін увесь час нешта крычаў у тэлефонную трубку, другі бегаў туды-сюды з паперкамі ў руках, а трэці, без пінжака, у сарочцы з закасанымі рукавамі і капелюшы на самай патыліцы, запісваў стаўкі, трымаючы ў зубах тоўстую чорную цыгару.
Яго кашуля біла ў вочы фіялетавым агнём.
На маё здзіўленне, жыццё тут бурліла ваўсю. Тут былі толькі «дробныя наведнікі» — рамеснікі, рабочыя, чыноўнікі, некалькі прастытутак і сутэнёраў. Як толькі за намі зачыніліся дзверы, да нас падскочыў чалавек у брудных шэрых гамашах, шэрым капелюшы і парваным шэрым сурдуце.
— Фон Білінг. Даю парады! Без промаху!
— На тым свеце параіш! — адказаў Густаў, твар якога тут раптам перамяніўся.
— Толькі пяцьдзесят пфенігаў,— не здаваўся Білінг.— Асабіста знаёмы з трэнерамі. 3 даўніх часоў,— дадаў ён, злавіўшы мой позірк.
Густаў ужо чытаў спісы коней.
— Калі выходзіць Атэйль? — крыкнуў ён у бок стойкі.
— У пяць гадзін,— праквакаў памочнік.
— Філамена, няўклюда,— прабурчаў Густаў.— Казённая кляча...— Ён ад хвалявання пакрыўся потам.— Хто наступны?
— Хопэргартэн,— сказаў нехта каля яго.
Густаў працягваў вывучаць спіс.
— Для пачатку мы з табой паставім па дзве маркі на Трыстана. Ён пераможа,— заявіў ён мне.
-— А ты хоць штосьці петрыш у гэтым? — спытаў я.
— Петру? — перапытаў Густаў.— Тут я ведаю кожны капыт.
— I вы ставіце на Трыстана? — спытаў нехта побач.— Старанная Лізхен, сябра, вось адзіны шанец. Я ведаю Джоні Бэрнса асабіста.
— А я,— агрызнуўся Густаў,— сам гаспадар стайні, адкуль Старанная Лізхен. Я лепей ведаю.
Ён крыкнуў чалавеку за стойкай нашы стаўкі. Мы атрымалі квіток і селі ў кафэ, дзе стаяла некалькі сталоў і крэслаў. Міма нас у паветры лёталі розныя імёны. Некалькі рабочых абмяркоўвалі коней у Ніцы, два паштовыя чыноўнікі вывучалі прагноз надвор’я ў Парыжы, а нейкі фурман пахваляўся, што і ён калісьці быў наезднікам. Толькі таўстун з прычоскай-«вожыкам» сядзеў моўчкі за сваім столікам і паглынаў булачкі. А яшчэ два стаялі, прыхіліўшыся да сцяны, і прагна глядзелі на яго. У руках у іх былі білеты, але твары былі такія запалыя, быццам некалькі дзён яны нічога не елі. -
Зазвінеў тэлефон. Усе прыслухаліся. Памочнік выкрыкнуў мянушкі коней. Пра Трыстана нічога не было чуваць.
— Ліха яго забяры! — сказаў Густаў, зачырванеўшыся.— Саламон прыйшоў першы! I хто б мог падумаць? Можа, вы? — злосна спытаў ён прыхільніка Стараннай Лізхен.
— Вы таксама аказаліся сярод тых, што «затым прыйшлі»„.
Каля нас з’явіўся фон Білінг.
— Панове, каб паслухаліся мяне... я вам сказаў бы: Саламон! Толькі Саламон! Можа, на наступны забег...
Густаў нават слухаць не захацеў. Ён ужо супакоіўся і распачаў са «Стараннай Лізхен» дзелавую размову.
— Вы разбіраецеся ў конях? — спытаў мяне Білінг.
— Ані ў зуб,— сказаў я.
— Тады стаўце. Стаўце! Але — толькі сёння! — дадаў ён шэптам.— I больш ніколі. Паслухайце мяне. Пастаўце... усё роўна на каго... на Караля Ліра ці на Срэбную Моль, магчыма, на Сінюю Гадзіну. Мне нічога не трэба. Дасцё мне толькі, калі выйграеце.— Ён аж трос барадой ад азарту. Я ведаў заканамернасць з покера: навічкі часта выйграюць.
— Добра,— сказаў я.— На каго?
— Як хочаце... як хочаце...
— Сіняя Гадзіна... гучыць нядрэнна,— сказаў я.— Што ж... дзесяць марак на Сінюю Гадзіну. .
— Ці не звар’яцеў ты? — спытаў Густаў.
— He.
— Дзесяць марак на гэтую здыхляціну. Яе ўжо даўно варта пусціць на каўбасу.
«Старанная Лізхен», які толькі што абазваў Густава жывадзёрам, цяпер падтрымаў яго:
— Во дае! Ставіць на Сінюю Гадзіну! Чалавек! Гэта ж карова, а не конь! Майскі Сон абгоніць яе на дзвюх нагах, толькі так! Ставіце на першае месца?
Білінг заклінальным позіркам глянуў на мяне. Ён рабіў мне знакі.
— На першае,— сказаў я.
— Заказвай труну,— з пагардай параіў «Старанная Лізхен».
— Дзівак! — Густаў таксама глядзеў на мяне, як на нейкага гатэнтота.— На Гірсі стаў... тут ясна і немаўляці.
— Як сказаў, так і будзе: стаўлю на Сінюю Гадзіну.
Цяпер я ўжо не мог змяніць рашэння — гэта было б супроць усякіх правілаў.
Мужчына ў фіялетавай сарочцы перадаў мне квіток. Густаў і «Старанная Лізхен» разглядалі мяне як хворага на чуму. Яны відавочна адсунуліся ад мяне і падаліся да стойкі, каб там, гучна смеючыся адзін з аднаго, але і не хаваючы ўзаемапавагі спецыялістаў, паставіць на Гірсі і Майскі Сон.
У гэты час з ног зваліўся адзін са зняможаных дваіх, што стаялі каля пярэдніх сталоў. Ён ссунуўся па сцяне і гулка стукнуўся аб дол. Два паштовыя чыноўнікі паставілі яго на ногі, а потым пасадзілі на крэсла. Яго твар зрабіўся бледна-шэры. Рот разявіўся.
— А божа! — сказала адна з прастытутак, поўная смуглявая жанчына з гладкай прычоскай і нізкім ілбом.— Прынясіце хто-небудзь кубак вады.
Я здзівіўся, што мала хто звярнуў увагу на непрытомнага. Большасць прысутных толькі зірнулі на яго і зноў засяродзіліся на скачках.
— Гэта здараецца часта,— сказаў Густаў.— Беспрацоўныя. Прайграюць апошні пфеніг. Спадзяюцца на буйныя выйгрышы, ставяць дзесяць, чакаюць тысячу.
Фурман прынёс з кіёска шклянку вады. Чарнявая прастытутка памачыла ў ёй сваю хусцінку і стала церці чалавеку лоб і скроні. Ён уздыхнуў і раптам расплюшчыў вочы. У гэтым было штосьці жудаснае: зусім нежывы твар і гэтыя шырока раскрытыя вочы, як быццам праз дзіркі застылай шэрай маскі з халоднай цікавасцю пазірала нейкая іншая невядомая істота.
Дзяўчына ўзяла шклянку вады і дала яму піць. Пры гэтым яна трымала яго, як малога, за руку. Потым узяла булачку са стала флегматычнага абжоры з прычоскай, як
КНІГІ ОНЛАЙН
