Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
Ён зноў утаропіўся ў адну кропку перад сабой.
— Хасэ,— сказаў я,— мне здаецца, што вы не пра тое думаеце. I не лезьце вы ва ўсё гэта. Вам трэба толькі перажыць некалькі дзён. Тады вам стане ясней, што рабіць. Магчыма, ваша жонка вернецца сёння ці заўтра раніцай. Яна ж таксама заклапочана, як і вы.
— Яна не вернецца,— адказаў ён.
— Вы не ведаеце.
— Каб ёй можна было сказаць, што мне павысілі зарплату і што мы на сабраныя грошы можам кудысьці паехаць у водпуск...
— У вас будзе магчымасць сказаць ёй усё гэта. Так жа проста не разыходзяцца.
Мяне здзіўляла, што пра другога мужчыну ён увогуле не думаў. Да яго, відаць, яшчэ не дайшло. Ён думаў толькі пра тое, што жонка пакінула яго, а ўсё астатняе было зацягнута туманам. Мне карцела сказаць яму, што праз некалькі тыдняў ён, магчыма, будзе рады, што жонкі няма... але пры яго разгубленасці гэта прагучала б грубасцю. Праўда для параненага пачуцця заўсёды грубая і амаль невыносная.
Я з ім яшчэ крыху паразмаўляў, каб толькі даць яму магчымасць выгаварыцца. Нічога не дапамагло. Ён паўтараў адно і тое, але мне здалося, што крыху супакоіўся. Ён выпіў чарку каньяку. Потым я пачуў, што мяне кліча Пат.
— Хвілінку! — сказаў я і ўстаў.
— Зараз,— прамовіў ён, як паслухмяны хлопчык, і таксама падняўся.
— Пабудзьце, я зараз вярнуся.
— Прабачце...
— Я неўзабаве вярнуся,— сказаў я і пайшоў у пакой да Пат.
Яна сядзела ў пасцелі. Выгляд у яе быў свежы і здаровы.
— Я цудоўна паспала, Робі! Ужо, мусіць, полудзень.
— Ты праспала роўна гадзіну,— сказаў я і паказаў ёй гадзіннік.
Яна глянула на стрэлкі.
— Тым лепш, у нас яшчэ процьма часу. Я зараз устану.
— Добра. Праз дзесяць хвілін я прыйду.
— У цябе хтосьці ёсць?
— Хасэ,— сказаў я.— Але мы не заседзімся.
Я вярнуўся ў пакой, але Хасэ ўжо не было. Я адчыніў дзверы ў калідор, але і там было пуста. Я пайшоў у другі канец калідора і пастукаў у яго дзверы. Ён не адказаў. Я адчыніў дзверы і ўбачыў, што ён стаіць перад шафай. Некалькі шуфляд было выцягнута.
— Хасэ,— сказаў я,— прыміце снатворнае, ляжце ў пасцель і забудзьцеся пра ўсё хоць у сне. Цяпер вы занадта раздражнёны.
Ён паволі павярнуўся да мяне.
— Заўсёды адзін, кожны вечар! Увесь час сядзець аднаму, як учора! Уявіце сабе!
Я сказаў яму, што гэта зменіцца, што ёсць шмат людзей, якія вечарамі застаюцца адны. Я не пачуў адказу. Я яшчэ раз сказаў, каб ён ішоў спаць, магчыма, усё акажацца нявінным жартам, і жонка з’явіцца дамоў. Ён кіўнуў галавой і падаў мне руку.
— Я ўвечары заскочу яшчэ,— сказаў я і пайшоў, адчуўшы палёгку.
Перад Пат ляжала газета.
— Ці не пайсці нам сёння ў музей, Робі? — прапанавала яна.
— У музей? — спытаў я.
— Так. Там выстаўка персідскіх дываноў. Ты ж, пэўна, не часта ходзіш у музеі?
— Ніколі не быў,— адказаў я.— Што я там згубіў?
— Ты маеш рацыю,— сказала яна і засмяялася.
— Нічога страшнага.— Я ўстаў.— У такое надвор’е можна штосьці зрабіць і дая павышэння свайго культурнага ўзроўню.
Мы апрануліся і выйшлі. Паветра было цудоўнае. Яно пахла лесам і вільгаццю. Калі мы праходзілі каля «Інтэрнацыяналя», я ўбачыў праз адчыненыя дзверы Розу, якая сядзела каля стойкі. Перад ёй стаяў яе нядзельны кубачак гарачага шакаладу. На стале ляжаў маленькі скрутак. Мусіць, як звычайна, яна сабралася паехаць да свайго дзіцяці. Я даўно ўжо не быў у «Інтэрнацыяналі», і мне здалося дзіўным, што Роза, як заўжды, спакойна сядзіць там. У мяне здарылася так шмат перамен, што я падумаў: усё павінна змяніцца.
Мы прыйшлі ў музей. Я думаў, што мы тут будзем адны, але, на маё здзіўленне, людзей было вельмі шмат. Я спытаў у вахцёра, што здарылася.
— Нічога,— адказаў той,— у дні, калі ўваход свабодны, заўсёды тдк.
— Вось бачыш,— сказала Пат.— Ёсць яшчэ шмат людзей, якія цікавяцца такімі рэчамі.
Вахцёр ссунуў шапку на патыліцу.
— Гэта не зусім так, паважаная фраў. Тут амаль адны беспрацоўныя. Яны прыходзяць не дзеля мастацтва. 1м няма чым заняцца. А тут хоць можна штосьці паглядзець.
— Такое тлумачэнне мне больш зразумела,— сказаў я.
— Цяпер яшчэ не так,— сказаў вахцёр.— Прыходзьце зімой. Набіта пад завязкі. Тут цёпла.
Мы пайшлі ў залу з развешанымі дыванамі. Гэта было ціхае бакавое памяшканне. Праз высокія вокны можна было зазірнуць у сад, дзе стаяў агромністы платан. Ён быў увесь пажоўклы, і ад яго святло ў памяшканні набыло жаўтлявае адценне.
Дываны былі шыкоўныя. Тут былі два дываны з шаснаццатага стагоддзя з выявамі звяроў, некалькі ісфаганскіх дываноў, польскія шаўковыя колеру ласіны з смарагдавазялёным беражком. Гады і сонца дадалі іх фарбам зеленаватага адцення, і яны выглядалі як вялікія казачныя пастэлі. Ад гэтага памяшканне патанала ў пазачасавым настроі і гармоніі, чаго нельга было дасягнуць выстаўкай карцін. Сюды вельмі добра ўпісвалася акно з восеньскай лістотай платана і шэрым небам, быццам усё гэта было старым дываном.
Мы нейкі час пабылі тут, потым перайшлі ў іншыя залы. Тым часам людзей пабольшала, і цяпер яскрава было бачна, што яны не адпавядаюць асяроддзю. 3 бледнымі тварамі, у паношаных касцюмах, заклаўшы рукі за спіну, яны неяк баязліва хадзілі па залах, і іх вочы бачылі не карціны часоў
Адраджэння і спакойна-велічныя скульптуры антычнасці, а нешта зусім іншае. Шмат хто з іх сядзеў на чырвоных, абабітых аксамітам канапах, змораныя, у такіх паставах, быццам былі гатовыя адразу ўстаць, калі б хто прыйшоў прагнаць іх. Па іх было відаць, што яны не зусім разумеюць, як можна адпачываць на такіх канапах і не плаціць за гэта. Яны прывыклі, што дарма нічога не даецца.
Ва ўсіх пакоях было вельмі ціха, хоць людзей і было шмат, але ніхто не вымаўляў ні слова. I ўсё ж такі мне здалося, што я назіраю за жудаснай барацьбой, маўклівай барацьбой людзей, якія хоць і былі пераможаны, але не хацелі здавацца. Іх выкінулі з працы, імкненняў, прафесій, і цяпер яны прыйшлі ў ціхія залы мастацтва, каб не паддацца здранцвенню і адчаю. Яны думалі пра хлеб, толькі пра хлеб і працу. Сюды яны прыйшлі, каб на некалькі гадзін пазбавіцца ад гэтых думак. Ледзь цягнучы ногі, з абвіслымі плячамі, яны бязмэтна сноўдаліся між выразных галоў рымлянаў і непераўзыдзенай прыгажосцю белых грэчаскіх жаночых скульптураў... які страшэнны кантраст, якая несумяшчальная выява таго, чаго дасягнула чалавецтва за тысячагоддзі і чаго яно не дасягнула; створаны вяршыні бессмяротнага мастацтва, але не хапае хлеба для ўсіх смяротных...
Пад вечар мы пайшлі ў кіно. Калі мы выйшлі з кінатэатра, неба ўжо праяснілася. Яно было яблычна-зялёнае і вельмі яснае. Вуліцы і магазіны былі ўжо асветлены. Мы паволі ішлі дадому, разглядваючы вітрыны.
Перад ярка асветленай вітрынай вялікага футравага магазіна я спыніўся. Вечарамі ўжо было халаднавата, і ў вітрынах былі выстаўлены пукі серабрыстых чарнабурак і зімнія паліто. Я зірнуў на Пат. Яна ўсё яшчэ хадзіла ў кароткай куртачцы і была апранута занадта лёгка.
— Калі б я быў цяпер героем з фільма, я ўвайшоў бы ў магазін і выбраў бы табе футру,— сказаў я.
Яна ўсміхнулася.
— Якую?
— Вунь тую.— Я паказаў, як мне здавалася, на самую цёплую.
Яна засмяялася.
— У цябе добры густ, Робі. Гэта цудоўная канадская норка.
— Ты хацела б сабе такую?
Яна зірнула на мяне.
— Ты ведаеш, колькі каштуе такая футра, мілы?
— He,— сказаў я.— I ведаць не хачу. Лепш я памару аб тым, што магу падараваць табе ўсё, што захачу. Чаму толькі іншыя могуць?
Яна ўважліва паглядзела на мяне.
— Але я не хачу такой футры, Робі.
— Хочаш,— не пагадзіўся я.— I ты яе атрымаеш. I ні слова больш пра гэта. Заўтра нам яе прышлюць.
Яна ўсміхнулася.
— Дзякую, мілы,— сказала яна і пацалавала мяне пасярод вуліцы.— Цяпер твая чарга.— Яна спынілася перад магазінам мужчынскага адзення.
— Вось гэта фрак! Ен табе неабходны — да норкі. А яшчэ вунь той цыліндр. Як бы ты выглядаў у цыліндры?
— Як камінар! — Я агледзеў фрак. Ен ляжаў у вітрыне, аздобленай шэрым аксамітам. Я яшчэ ўважлівей зірнуў туды. Гэта быў той магазін, дзе я вясной купіў сабе гальштук... Гэта здарылася пасля таго, як я ўпершыню быў з Пат і напіўся. Раптам нешта засела мне ў горле, невядома чаму. Вясной... я ні пра што нават не здагадваўся.
Я ўзяў вузкую даланю Пат і на секунду прыклаў яе да сваёй шчакі.
— Да норкі табе трэба яшчэ нешта,— сказаў я.— Такая норка адна як машына без матора. Дзве-тры вячэрнія сукенкі...
— Вячэрнія сукенкі,— сказала яна і спынілася перад вялізнай вітрынай.— Вячэрнія сукенкі, сапраўды... ад іх цяжэй адмовіцца.
Мы выбралі тры шыкоўныя сукенкі. Я заўважыў, як гэтая гульня ажывіла Пат. Яна аднеслася да яе вельмі сур’ёзна: вячэрнія сукенкі былі яе слабасцю. Мы выбралі яшчэ некалькі рэчаў, якія патрабаваліся да сукенак. Яна ўсё больш ажыўлялася. Яе вочы блішчалі. Я стаяў побач і слухаў і ўвесь час смяяўся і думаў, што гэта за д’ябальшчына — любіць жанчыну і быць бедным.
— Хадзем сюды,— сказаў я нарэшце з нейкай адчайнай весялосцю.— Калі ўжо штосьці робіш, то трэба даводзіць да канца.
Я падвёў яе да ювелірнага магазіна.
— Вось гэты смарагдавы бранзалет! А да яго два пярсцёнкі і завушніцы. He будзем больш пра гэта гаварыць. Смарагды падыдуць табе найлепш.
— Тады ты атрымаеш плацінавы гадзіннік і жамчужыны да сарочкі.
— А ты — увесь магазін! На меншае я не пайду...
Яна засмяялася і, цяжка дыхаючы, прыхілілася да мяне.
— Хопіць, мілы, хопіць. Зараз мы толькі купім два чамаданы і адправімся ў бюро вандраванняў, потым упакуемся і паедзем — прэч з гэтага горада, і з гэтай восені, і з гэтага дажджу.
«Праўда,— падумаў я,— божа мой, праўда, і ты паправішся!»
— Куды паедзем? — спытаў я.— У Егіпет? Ці далей? У Індыю ці Кітай?
— На сонца, каханы, куды-небудзь на сонца, на поўдзень, у цяплынь. Туды, дзе пальмы і скалы, і белыя домікі над морам, і агавы. Але магчыма, там таксама ідзе дождж. Магчыма, дождж ідзе ўсюды.
— Тады мы паедзем яшчэ далей,— сказаў я.— Будзем ехаць, пакуль не знойдзем месца без дажджу. Забяромся ў самыя тропікі, у паўднёвыя моры.
Мы апынуліся перад яркімі вітрынамі бюро вандраванняў «Гамбург—Амерыка». За шыбамі быў устаноўлены макет парахода. Ён плыў па сініх кардонных хвалях, а за ім магутна ўздымалася павялічаная фатаграфія небаскробаў Манхэтэна. У вітрынах віселі вялізныя стракатыя геаграфічныя карты з чырвонымі лініямі маршрутаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
