Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
— Здароў,— моўчкі сказаў я. Потым вярнуўся да Пат.
— Пайшлі, сябрук? — спытаў я.
— Пайшлі,— сказала яна.— Але я хачу яшчэ раз зазірнуць у твой пакой.
— Навошта? — здзівіўся я.— Старая буда...
— Пачакай,— сказала яна.— Я зараз вярнуся.
Я крыху пачакаў, а потым пайшоў за ёй. Яна стаяла пасярэдзіне пакоя і, убачыўшы мяне, уздрыгнула. Я ніколі не бачыў яе такой. Яна была зусім пагаслая. Але гэта цягнулася толькі секунду, потым яна зноў заўсміхалася.
— Пайшлі,— сказала.— Цяпер можна адпраўляцца.
Каля кухні нас чакала фраў Залеўскі. Яе сівыя локаны калыхаліся. На чорнай шаўковай сукенцы свяцілася брошка з картачкай нябожчыка Залеўскага.
— Сцеражыся! — шапнуў я Пат.— Яна будзе цябе абдымаць.
У наступны момант Пат ужо знікла, патануўшы ў агром-
ністым бюсце. Над ёй сутаргава крывіўся вялізны твар. Яшчэ некалькі секунд,і Пат бясследна прапала б. Калі матухна Залеўскі плакала, у вачах яе быў ціск, як у сіфонах.
— Прабачце,— сказаў я.— Мы спяшаемся. Нам пара!
— Пара? — Фраў Залеўскі змерыла мяне знішчальным позіркам. — Цягнік адпраўляецца праз дзве гадзіны! За гэты час вы, відаць, хочаце напаіць беднае дзіця?
Пат не стрымалася ад смеху.
— He, фраў Залеўскі. Нам жа трэба развітацца з сябрамі.
Матухна Залеўскі з недаверам пахітала галавой.
— Вы паглядаеце на гэтага маладога чалавека як у залаты гаршчок, фройляйн Хольман. А ён не больш чым пазалочаная бутэлька.
— Выдатны вобраз,— сказаў я.
— Дзіця маё! — фраў Залеўскі зноў захвалявалася.— Вяртайцеся хутчэй! Пакой чакае вас заўжды! Калі б там аказаўся нават кайзер, я выселіла б яго дзеля вас!
— Сардэчна дзякую, фраў Залеўскі,— сказала Пат.— Вялікі дзякуй за ўсё. I за варажбу. Я ўсё буду помніць.
— Добра. Адпачывайце і папраўляйцеся на здароўе.
— Вядома,— адказала Пат.— Паспрабую. Да пабачэння, фраў Залеўскі. Да пабачэння, Фрыда.
Мы пайшлі. Дзверы калідора стукнулі за намі. На лесвічнай пляцоўцы панаваў паўзмрок — некалькі лямпачак перагарэла. Пат моўчкі, ціха і мякка ступаючы, спускалася па лесвіцы. У мяне было такое адчуванне, быццам скончыўся водпуск і мы цяпер шэрым ранкам ідзём на вакзал, каб адправіцца на фронт.
Ленц адчыніў дзверцы таксі.
— Асцярожна! — сказаў ён.
Машына ўся была запоўнена ружамі. Два вялізныя букеты белых і чырвоных бутонаў ляжалі на задніх сядзеннях. Я адразу пазнаў, адкуль яны — з царкоўнага кветніка.
— Апошнія! — заявіў Готфрыд самазадаволена.— Запатрабавалі пэўных намаганняў. Давялося правесці даволі працяглую дыскусію пра іх са свяшчэннікам.
— У яго светлыя дзіцячыя вочкі? — спытаў я.
— Ага, значыць, гэта быў ты, брат! — адказаў Готфрыд.— Значыць, ён расказваў мне пра цябе. Бедалага быў вельмі расчараваны, калі зразумеў, што ў цябе за малітвы. А яму ўжо здалося, што набожнасць мужчынскай часткі насельніцтва зноў пайшла ўгору.
— Няўжо ён цябе так і выпусціў з кветкамі? — спы-
— Мы з ім паразмаўлялі. А потым ён дапамог мне нарэзаць ружаў.
Пат засмяялася.
— Няўжо праўда?
Готфрыд усміхнуўся.
— Вядома. Карціна была казачная: духоўны айцец скача ў паўзмроку, каб дастаць самыя высокія галінкі. Яго апанаваў спартыўны азарт. Расказваў мне, што раней, у гімназіі, быў добрым футбалістам. Здаецца, правым нападаючым.
— Ты спакусіў пастара на крадзеж,— сказаў я.— Гэта абыдзецца табе ў пару сотняў гадкоў пекла. А дзе Ота?
— Ён ужо ў Альфонса. Мы ж ідзём вячэраць да Альфонса?
— Ну, вядома,— сказала Пат.
— Дык наперад!
У Альфонса нам падалі шпігаванага зайца з чырвонай капустай і печанымі яблыкамі. На заканчэнне вячэры ён паставіў на патэфон пласцінку з хорам данскіх казакоў. Гэта была вельмі ціхая песня, хор вёў яе стрымана, як далёкі арган, а над ім плыў адзінокі светлы голас. Мне здалося, быццам нячутна адчыніліся дзверы, у пакой увайшоў стары змораны чалавек, моўчкі сеў за столік і заслухаўся песняй сваёй маладосці.
— Дзеці,— сказаў Альфонс, калі хор, паступова заціхаючы, лёгка выдыхнуў апошні гук.— Дзеці, вы ведаеце, пра што я заўсёды думаю, калі чую гэтую песню? Пра Іпр. Памятаеш, Готфрыд, сакавік 1917 года, вечар з Бертэльсманам?
— Так,— сказаў Ленц,— я ўсё помню, Альфонс... Вечар і вішнёвыя дрэвы...
Альфонс кіўнуў.
Кёстэр устаў.
— Здаецца, пара.— Ён зірнуў на гадзіннік.— Трэба ехаць.
— Па чарцы каньяку,— сказаў Альфонс.— Сапраўднага «Напалеона». Я ж прынёс яго спецыяльна для вас.
Мы выпілі каньяк і падняліся.
— Да пабачэння, Альфонс! — сказала Пат.— Я так любіла бываць тут.— Яна падала яму руку.
Альфонс зачырванеўся. Ён сціснуў яе даланю ў сваіх лапах.
— Ну, калі што якое... проста дайце знаць.— Ён глядзеў на яе разгублена.— Вы цяпер належыце да нас. Ніколі не
падумаў бы, што жанчына можа стаць сваім хлопцам.
— Дзякую,— сказала Пат.— Дзякую, Альфонс. Вы сказалі мне самае прыемнае, што толькі можна. Да пабачэння і ўсяго найлепшага.
— Да пабачэння! Да хуткага!
Кёстэр з Ленцам павезлі нас на вакзал. Перад нашым домам мы на хвілінку спыніліся, і я прь'вёў сабаку. Чамаданы Юп ужо завёз на вакзал.
Мы прыехалі на вакзал у самы раз. Ледзь паспелі сесці ў вагон, як цягнік адправіўся. Ужо лакаматыў зрушыў з месца, калі Готфрыд выцягнуў з кішэні і падаў мне закручаную ў паперу бутэльку.
— Вось, Робі, вазьмі. У дарозе заўсёды можа спатрэбіцца.
— Дзякую,— сказаў я.— Лепш выпіце сёння самі, хлопцы. Я прыхапіў з сабой тое-сёе.
— Вазьмі,— не пагадзіўся Лейц.— Лішняя не будзе.
Ён, ідучы побач з цягніком, які рухаўся, кінуў мне бутэльку.
— Да пабачэння, Пат! — крыкнуў ён.— Калі мы тут прагарым, то ўсе разам прыедзем да вас. Ота будзе лыжнікам, я — настаўнікам танцаў, а Робі — піяністам. Разам з вамі мы ўтворым трупу і пойдзем ад гатэля да гатэля.
Цягнік набраў хуткасць. Готфрыд адстаў. Пат высунулася з акна, махаючы рукой, пакуль вакзал не знік за паваротам. Потым павярнулася да мяне. Яна была вельмі бледная, у яе вачах бліснулі слёзы. Я абняў яе.
— Хадзем,— сказаў я.— Вып’ем кроплю. Ты трымалася цудоўна.
— Але на душы ў мяне зусім не цудоўна,— адказала яна, спрабуючы ўсміхнуцца.
— Як і ў мяне,— сказаў я.— Вось таму мы і вып’ем.
Я адкаркаваў бутэльку і наліў ёй шкляначку каньяку.
— Добра? — спытаў я.
Яна кіўнула і прыхілілася да майго пляча.
— Ах, мілы, што толькі будзе?
— He трэба плакаць,— сказаў я.— Я так ганаруся, што ты не заплакала, ніводнага разу за дзень.
— Я і не плачу,— адказала яна і заматала галавой, а слёзы каціліся па яе вузкім твары.
— Давай, выпі яшчэ крыху,— гаварыў я, трымаючы яе ў абдымках.— Трэба перажыць толькі першы момант, потым будзе лягчэй.
Яна кіўнула.
— Так, Робі. I ты не турбуйся. Зараз усё пройдзе, і стане лягчэй, толькі ты не глядзі на мяне. Пакінь на некалькі хвілін мяне адну, і я спраўлюся з сабой.
— Але чаму? Увесь дзень ты трымалася так мужна... Цяпер ты можаш паплакаць, колькі табе захочацца.
— Я трымалася зусім не мужна. Ты толькі не заўважыў.
— Магчыма,— сказаў я.— Але ў тым і ёсць мужнасць. Яна паспрабавала ўсміхнуцца.
— У чым мужнасць, Робі?
— У тым, што не здаешся.— Я пагладзіў яе па валасах.— Пакуль не здаешся, ты — над лёсам.
— У мяне гэта не мужнасць, мілы,— прамармытала яна.— Гэта проста страх. Нікчэмны страх перад вялікім, апошнім страхам.
— Гэта самая вялікая мужнасць, Пат.
Яна прыхілілася да мяне.
— Ах, Робі, ты зусім не ведаеш, што такое страх.
— Ведаю,— сказаў я.
Дзверы адчыніліся. Праваднік папрасіў білеты. Я падаў.
— Білет у спальны вагон — для дамы? — спытаў ён.
Я кіўнуў.
— Тады вам трэба перайсці ў спальны,— сказаў ён Пат.— У іншыя вагоны білет не годны.
— Добра.
— А сабаку трэба здаць у багажны вагон,— заявіў ён.— Там — купэ для сабакі.
— Выдатна,— сказаў я.— А дзе спальны вагон?
— Справа — трэці. Багажны — самы першы.
Ён пайшоў. У яго на грудзях матляўся маленькі ліхтарык. Быццам ён ішоў па шахце.
— Трэба перабірацца, Пат,— сказаў я.— Білі я перапраўлю да цябе кантрабандай. У багажным яму няма чаго рабіць.
Сабе я не купіў білета ў спальны вагон. Мне нічога не значыла праседзець ноч у куточку купэ. Ды і дзешавей так.
Юп ужо занёс чамзданы Пат у спальны вагон. Маленькае зграбнае купэ было аздоблена чырвоным дрэвам.
У Пат было ніжняе месца. Я спытаў правадніка, ці занята верхняе.
— Будзе занята,— сказаў ён.— Ад Франкфурта.
— У колькі мы будзем у Франкфурце?
— А палове трэцяй.
Я даў яму «на чай», і ён вярнуўся ў свой куток.
— Праз паўгадзіны мы з сабакам зноў будзем у цябе,— сказаў я Пат.
— Але ж нельга, праваднік застаецца ў вагоне.
— Можна. He замыкай дзверы.
Я пайшоў назад міма правадніка. Ён зірнуў на мяне. На наступнай станцыі мы з сабакам выйшлі і на пероне міма спальнага вагона перайшлі ў наступны. Тут я пачакаў, пакуль праваднік выйшаў, каб паразмаўляць з машыністам. Потым я зноў падняўся, прайшоў праз вагон да купэ Пат. Ніхто мяне не ўбачыў.
У белым мяккім халаце яна выглядала вельмі прыгожа. Яе вочы гарэлі.
— Я ўжо зусім супакоілася, Робі,— сказала яна.
— Добра. Але ці не прылегчы табе? Тут вельмі цесна. Тады я прысяду каля цябе.
— Добра, але...— Яна павагалася і паказала на верхняе месца.— Калі раптам адчыняцца дзверы і перад намі з’явіцца прадстаўніца Саюза выратавання паўшых дзяўчат?
— Да Франкфурта яшчэ далёка,— сказаў я.— Я буду напагатове. Я не засну.
Перад самым Франкфуртам я перайшоў у сваё купэ. Я сеў у куток каля акна і паспрабаваў заснуць. Але ў Франкфурце ў купэ з’явіўся чалавек з вусамі, як у цюленя. Ён адразу штосьці дастаў з чамадана і пачаў есці. Ён еў так старанна, што я не мог заснуць. Сілкаванне працягвалася амаль гадзіну. Потым цюлень выцер вусы, улёгся і пачаў канцэрт, якога я не чуў ад роду. Гэта быў не проста храп, гэта былі ўздыхі з падвываннем, якія перарываліся раптоўнымі стогнамі і працяглым булькатаннем. Я не мог ва ўсім гэтым вызначыць ніякай сістэмы, так усё было разнастайна. На шчасце, а палове шостай чалавек выйшаў.
Калі я прачнуўся, за акном усё было бялюткае. Снег падаў буйнымі шматамі. Купэ патанула ў нерэальным паўзмроку. Мы ўжо ехалі паміж гор. Было каля дзевяці гадзін. Я пацягнуўся і пайшоў мыцца і галіцца. Вярнуўшыся, я ўбачыў у купэ Пат. Выгляд у яе быў свежы.
— Добра паспала? — спытаў я.
Яна кіўнула галавой.
— А кім аказалася старая спірытыстка — суседка па купэ?
КНІГІ ОНЛАЙН
