Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
Нарэшце яна перастала, выцерла твар, механічна дастала пудраніцу і пачала пудрыцца без люстэрка. Потым зноў схавала срэбную пудраніцу, але забылася закрыць сумачку.
— Я нічога больш не ведаю,— сказала яна надламаным голасам.— Я больш нічога не ведаю. Ён, мусіць, быў добры чалавек.
— Так, ён быў добры.
Я сказаў ёй яшчэ адрас паліцэйскага ўчастка і што сёння ён ужо зачынены. Мне здавалася, што ёй лепш не ісці туды адразу. На сёння — дастаткова.
Калі яна выйшла, са свайго салона паказалася фраў Залеўскі.
— Няўжо тут, акрамя мяне, ніводнай жывой душы? — спытаў я, злуючыся на самога сябе.
— Толькі пан Георгі. Дык што яна сказала?
— Нічога.
— Тым лепей.
— Як паглядзець. Бывае, што не лепей.
— У мяне няма спачування ёй,— заявіла фраў Залеўскі энергічна.— Hi кропелькі. .
— Спачуванне — самая бескарысная рэч на свеце,— злосна сказаў я.— Гэта адваротны бок зларадства, каб вы ведалі. Колькі зараз часу?
— Без чвэрці сем.
— Я хачу ў сем гадзін пагаварыць па тэлефоне з фройляйн Хольман. Але без сведак. Можна?
— Нікога няма, акрамя пана Георгі. Фрыду я ўжо адаслала. Калі хочаце, можаце сесці ў кухні. Проваду хопіць.
— Добра.
Я пастукаў у дзверы да Георгі. Я ўжо даўно ў яго не быў. Ён сядзеў за пісьмовым сталом, і выгляд у яго быў вельмі дрэнны. Вакол яго ляжалі кучы парваных папер.
— Добры дзень, Георгі,— сказаў я.— Чым тут займаешся?
— Інвентарызацыяй,— адказаў ён ледзь з прыкметнай усмешкай.— Добры занятак на куццю.
Я нахіліўся і ўзяў шматок паперы. Гэта былі канспекты з хімічнымі формуламі.
— Навошта? — спытаў я.
— Больш не мае сэнсу, Робі.
Ён амаль свіціўся ўвесь. Вушы здаваліся васковымі.
— Што ты сёння еў? — спытаў я.
Ён адмахнуўся.
— Усё роўна. Справа не ў гэтым. He ў ежы. Але я проста не магу больш. Трэба кідаць.
— Няўжо так дрэнна?
— Дрэнна,— сказаў ён.
— Георгі,— прамовіў я спакойна,— зірні на мяне. Няўжо ты думаеш, што я не хацеў таксама быць чалавекам, a не піяністам у гэтым бардаку, кафэ «Інтэрнацыяналь»?
Ён сціскаў і расціскаў кулакі.
— Я ведаю, Робі. Але мне ад гэтага не лягчэй. Для мяне, акрамя вучобы, нічога не існавала. Цяпер я ўбачыў, што няма сэнсу. Нічога не мае сэнсу. Дарэчы: навошта чалавек жыве?
Я не стрымаўся, каб не засмяяцца, хоць і недарэчы: такі ён быў варты жалю, так горка яму было.
— Вослік! — сказаў я.— Думаеш, што зрабіў адкрыццё? Няўжо табе здаецца, што толькі ты гэткі вялікі мудрэц? Вядома, сэнсу няма. I жывуць людзі не дзеля нейкай мэты. Аднак не ўсё так проста. Апранайся, пайшлі. Пойдзеш са мной у «Інтэрнацыяналь». Адсвяткуем: ты стаў мужчынам. Дагэтуль ты быў школьнік. Праз паўгадзіны я зайду па цябе.
— He,— сказаў ён.
Ён зусім скіс.
— Зайду,— сказаў я.— Ты зробіш мне ласку. Мне сёння не хочацца быць аднаму.
Ён, вагаючыся, зірнуў на мяне.
— Ну добра,— сказаў ён потым нерашуча.— Зрэшты, усё роўна.
— Вось бачыш,— сказаў я.— Для пачатку — нядрэнны дэвіз.
У сем гадзін я заказаў тэлефонную размову з Пат. 3 гэтага часу плата зніжалася напалову, і я мог пагаварыць у два разы даўжэй. Я сеў на стол у прыхожай і пачаў чакаць. Ісці ў кухню мне не хацелася. Там стаяў пах зялёных бабоў, і я не хацеў, каб ён неяк звязваўся з Пат, нават у час тэлефоннай размовы. Праз чвэрць гадзіны далі санаторый. Пат ужо была каля тэлефона. Пачуўшы так блізка яе цёплы, прыглушаны, крыху няўпэўнены голас, я так расхваляваўся, што амаль не мог вымавіць слова. Гэта былі нейкія дрыжыкі, бурленне крыві, ад якога не было ніякага ратунку.
— Божа мой, Пат,— сказаў я.— Няўжо гэта ты?
Яна засмяялася.
— Дзе ты, Робі? У канторы?
— He, я сяджу ў фраў Залеўскі на стале. Як пажываеш?
— Добра, мілы.
— Ты ўстала?
— Так. Я сяджу ў сваім пакоі на падаконніку ў белым халаце. На дварэ ідзе снег.
Я раптам выразна ўбачыў яе перад сабой. Я ўбачыў, як кружацца сняжынкі, я ўбачыў яе невялікую цёмнавалосую' галаву, крыху апушчаныя плечы, бронзавага колеру скуру...
— Божа мой, Пат... — сказаў я.— Заклятыя грошы! А то я зараз жа сеў бы ў самалёт і ўжо сёння быў бы каля цябе.
— Ах, мілы...
Яна замоўкла. Я ўслухоўваўся ў ціхі трэск і гул у трубцы.
— Дзе ты, Пат?
— Тут, Робі. Але ты не павінен так гаварыць. У мяне аж галава закруцілася.
— I я са сваёй нічога зрабіць не магу,— сказаў я.— Раскажы мне, што ты там робіш?
Яна пачала гаварыць, але скора я ўжо не слухаў, што яна казала. Я слухаў толькі яе голас, і пакуль сядзеў у цёмным кутку паміж галавой дзіка і кухняй з пахам зялёных
бабоў, мне здавалася, што дзверы адчыняюцца і праз іх заплывае хваля цеплыні і бляску, ласкавая і стракатая, напоўненая марамі, смуткам і маладосцю. Я ўпёр ногі ў стол, прыціснуў даланю да шчакі, я глядзеў на галаву дзіка і на адчыненыя дзверы ў кухню, але не мог справіцца з сабой: раптам з’явілася лета, вецер, вечар над жытнёвым полем і зялёнае святло лясных сцежак. Голас змоўк. Я задыхаўся.
— Як цудоўна размаўляць з табой, Пат. А што ты робіш сёння вечарам?
— Сёння вечарам невялічкае свята. Пачатак у восем гадзін. Я якраз апранаюся.
— А што ты апранеш? Срабрыстую сукенку?
— Яе, Робі. Срабрыстую сукенку, у якой я была, калі ты нёс мяне па калідоры.
— А з кім ты пойдзеш?
— Hi з кім. Гэта ж тут, у санаторыі. Унізе ў зале. Тут усе ведаюць адзін аднаго.
— Табе, відаць, цяжка будзе застацца вернай мне,—■ сказаў я.— У срабрыстай сукенцы.
Яна засмяялася.
— Няцяжка. Яна ж напамінае.
— I мне таксама. Я бачыў, якое ўражанне робіць сукенка. Але мне не так і хочацца ведаць. Можаш здрадзіць мне, толькі каб я не ведаў. Потым, калі ты вернешся, для цябе гэта будзе як сон, які прамільгнуў, забыты.
— Ах, Робі,— сказала яна няспешна, і голас яе гучаў больш прыглушана.— Я не магу здрадзіць табе. Я занадта шмат думаю пра цябе. Ты не ведаеш, што за жыццё тут наверсе. Бліскучая, прыгожая турма. Стараешся забавіцца нечым — вось і ўсё. Калі я думаю пра твой пакой, то часам не ведаю, што мне рабіць. Тады я іду на вакзал і гляджу на цягнікі, якія прыбываюць знізу, заходжу ў вагоны ці раблю выгляд, што некага сустракаю. Тады мне здаецца, што так я набліжаюся да цябе.
Я закусіў вусны. Я ніколі яшчэ не чуў, каб яна так гаварыла. Яна заўсёды была сарамлівая, і яе прыхільнасць выяўлялася хутчэй у жэстах і позірках, чым у словах.
— Я пастараюся прыехаць да цйбе, Пат,— сказаў я.
— Праўда, Робі?
— Праўда. Магчыма, у канцы студзеня.
Я ведаў, што гэта, напэўна, будзе немагчыма, таму што з лютага трэба будзе плаціць за санаторый. Але я сказаў ёй
так, каб падбадзёрыць яе. Потым будзе няцяжка адкласці прыезд, пакуль яна не вернецца. .
— Бывай, Пат,— сказаў я.— Жадаю табе ўсяго найлепшага. Будзь сёння вясёлая.
— Добра, Робі. Сёння я шчаслівая.
Я зайшоў за Георгі, і мы з ім пайшлі ў кафэ «Інтэрнацыяналь». Стары пракураны шынок было не пазнаць. Гарэла калядная ёлка, і яе цёплае святло адбівалася ва ўсіх бутэльках, шклянках, у нікелі і медзі стойкі. Прастытуткі ў вячэрніх сукенках, увешаныя падробнымі каштоўнасцямі, сядзелі за столікамі, чакаючы.
Роўна ў восем у зале з’явіўся аб’яднаны хор гандляроў жывёлай. Каля дзвярэй яны разбіліся на галасы: справа — першы тэнар, злева — другі бас. Стэфан Грыгаляйт, удавец і гандляр свіннямі, дастаў камертон, даў першую ноту, і спеў на чатыры галасы пачаўся.
Дай паломніку спакой, Божа, у святой начы. I анёльскаю рукой Боль сардэчны палячы. У блакітным моры Ярка свецяць зоры, Палячу без зморы Да цябе душой.
— Як люба,— сказала Роза і выцерла слёзы з вачэй. Адгучала другая страфа. Гучныя воплескі. Хор у падзяку пакланіўся. Стэфан Грыгаляйт выцер спацелы лоб.
— Бетховен ёсць Бетховен,— заявіў ён.
Ніхто не запярэчыў. Стэфан схаваў хусцінку.
— А зараз — да зброі!
Стол быў сервіраваны ў вялікай зале, дзе звычайна збіраліся члены саюза. Пасярэдзіне на срэбных блюдах, якія стаялі на маленькіх спіртоўках, красаваліся двое парасят, запечаныя да рудаватай скуркі. У лычах у іх былі лімоны, на спінках маленькія запаленыя ёлачкі. Яны ўжо з нічога не дзівіліся.
З’явіўся Алоіс у фраку, падарунку ад гаспадара. Ён прынёс з паўтузіна збаноў з віном і наліў. 3 ім прыйшоў Потэр з таварыства крэмацыі, які толькі што кіраваў спальваннем нябожчыка.
— Мір на зямлі! — сказаў ён з гонарам, падаў Розе руку і сеў каля яе.
Стэфан Грыгаляйт, які адразу ж запрасіў Георгі да стала, устаў і зрабіў самую кароткую і самую лепшую прамову ў сваім жыцці. Ён падняў куфель з іскрыстым «Ваххольдэрам», зірнуў на ўсе бакі ззяючым позіркам і выгукнуў:
— На здароўе!
Потым ён зноў сеў, і Алоіс прынёс свіныя ножкі, квашаную капусту і бульбу. З’явіўся гаспадар з падносам, на якім стаялі вялікія куфлі залацістага пльзенскага піва.
— Еж не спяшаючыся, Георгі,— сказаў я.— Твайму страўніку трэба спачатку прывыкнуць да тлустага мяса.
— Мне ўвогуле трэба спачатку прывыкнуць,— адказаў ён і зірнуў на мяне.
— Гэта прыйдзе хутка,—■ сказаў я.— Толькі не трэба параўноўваць. Тады ўсё пойдзе як трэба.
Ён кіўнуў галавой і зноў нахіліўся над сваёй талеркай.
Раптам на другі’м канцы стала распачалася сварка. Пачуўся каркаючы голас Потэра. Ён хацеў чокнуцца з гандляром цыгарамі Бушам, але той адмовіўся, заявіўшы, што ён не хоча піць, каб пакінуць больш месца ў жываце ддя ежы.
— Глупства,— лаяўся Потэр.— Калі ясі, трэба піць. Калі п’еш, нават больш улезе.
— Лухта! — буркнуў Буш, хударлявы высокі мужчына з плоскім носам і ў рагавых акулярах.
Потэр аж падскочыў.
— Лухта? I гэта гаворыш мне ты, тытунёвая сава!
— Ціха! — крыкнуў Стэфан Грыгаляйт.— Ніякіх скандалаў на куццю!
Ён папрасіў, каб яму расказалі, у чым справа, і прыняў саламонава рашэнне: праверыць на практыцы. Перад спрачальнікамі паставілі па некалькі аднолькавых місак з мясам, бульбай і капустай. Порцыі былі вялізныя. Потэр мог піць, што хацеў, Буш мусіў есці насухую. Каб надаць канфлікту вастрыні, Грыгаляйт арганізаваў таталізатар, і на абодвух пачалі ставіць.
Потэр абставіўся куфлямі з півам, а паміж імі, нібы брыльянты ў каралях, паблісквалі маленькія чаркі з гарэлкай. Заклад быў на яго карысць— 3:1.
Буш глытаў пражорліва, нізка нахіліўшыся над талеркай. Потэр змагаўся ў адкрытай стойцы. Пры кожным глытку ён зласліва гаварыў Бушу: «За здароўе», на што той адказваў позіркам з нянавісцю.
КНІГІ ОНЛАЙН
