Творы замежнай літаратуры для дадатковага чытання ў 10—11 класах
Эрнэст Хемінгуэй, Райнер Марыя Рыльке
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 335с.
Мінск 2024
— Гэтыя людзі яшчэ нажываюцца на вайне.
— Многія нават і не нажываюцца,— сказаў Пасіні.— Яны занадта дурныя. Яны робяць гэта проста так. Праз дурноту.
— Ну, хопіць,— сказаў Маньера,— Мы надта разбалбаталіся, нават для tenente.
— Яму гэта падабаецца,— сказаў Пасіні.— Мы яго перацягнем у сваю веру.
— Але пакуль што хопіць,— сказаў Маньера.
— Дык ці дадуць нам паесці, tenente? — спытаў Гавуцы.
— Зараз я даведаюся,— сказаў я. Гардзіні ўстаў і выйшаў разам са мной.
— Мо што-небудзь трэба зрабіць, tenente? Я вам нічым не магу дапамагчы? — Ен быў самы ціхі з усіх чатырох.
— Калі хочаце, хадзем са мной,— сказаў я,— даведаемся, што там.
Было ўжо зусім цёмна, і доўгія прамені пражэктараў снавалі над гарамі. На нашым фронце былі вялізныя пражэктары, устаноўленыя на грузавіках, і часам, едучы ноччу ля самых пазіцый, можна было ўбачыць такі грузавік, які спыніўся ўзбоч дарогі, афіцэра, які накіроўваў святло, і перапалоханую каманду. Мы прайшлі па заводскім двары і спыніліся ля галоўнага перавязачнага пункта. Звонку над уваходам быў вялікі навес з зялёных галін, і начны вецер шамацеў у цемры высахлым на сонцы лісцем. Унутры гарэла святло. Галоўны доктар, седзячы на скрынцы, размаўляў праз тэлефон. Адзін з дактароў сказаў, што атака адкладзена на гадзіну. Ён прапанаваў мне каньяку. Я агледзеў доўгія сталы, інструменты, бліскучыя тазы і бутлі з прыцёртымі коркамі. Гардзіні стаяў за маёй спінай. Галоўны доктар адышоўся ад тэлефона.
— Зараз пачынаецца,— сказаў ён.— Вырашылі не адкладваць.
Я выглянуў на вуліцу, было цёмна, і прамені аўстрыйскіх пражэктараў снавалі над гарамі ззаду за намі. 3 хвіліну было ціха, затым усе гарматы пачалі агонь.
— Савоя,— сказаў галоўны доктар.
— А дзе абед? — спытаў я. Ен не чуў. Я паўтарыў.
— Яшчэ не падвезлі.
Вялікі снарад праляцеў і выбухнуў на заводскім двары. Яшчэ адзін разарваўся, і ў шуме выбуху можна было па-
чуць драбнейшы шум ад асколкаў цэглы і камякоў гразі, якія дажджом сыпаліся ўніз.
— Што-небудзь знойдзецца перакусіць?
— Ёсць крыху pasta asciutta1,— сказаў галоўны доктар.
— Давайце, што ёсць.
Галоўны доктар нешта сказаў санітару, той знік у глыбіні памяшкання і вынес адтуль металічны таз з халоднай макаронай. Я перадаў яго Гардзіні.
— А сыру няма?
Галоўны доктар незадаволена сказаў санітару яшчэ нешта, той зноў збегаў унутр і прынёс чвэртку круглага белага сыру.
— Дзякуй,— сказаў я.
— Я не раю вам ісці цяпер.
Нешта паставілі на зямлю звонку ля ўваходу. Адзін з санітараў, якія гэта прынеслі, зазірнуў унутр.
— Давайце яго сюды,— сказаў галоўны доктар.— Ну, што там? Загадаеце нам самім выйсці і ўзяць яго?
Санітары падхапілі параненага пад рукі і за ногі і ўнеслі ў памяшканне.
— Разрэжце рукаў,— сказаў галоўны доктар.
Ён трымаў пінцэт з кавалкам марлі. Іншыя два дактары скінулі шынелі.
— Ідзіце,— сказаў галоўны доктар санітарам.
— Пайшлі, tenente,— сказаў Гардзіні.
— Лепш пачакайце, пакуль сціхне агонь,— сказаў галоўны доктар, не паварочваючыся.
— Людзі галодныя,— сказаў я.
— Ну, як хочаце.
Мы выйшлі на заводскі двор і пабеглі. Ля самага берага разарваўся снарад. Другога мы не чулі, пакуль раптам не выбухнула побач з намі. Мы абодва кінуліся ніц на зямлю і ў шуме і грукаце выбуху пачулі гудзенне асколкаў і стук цэглы, якая падала зверху. Гардзіні ўстаў і пабег да бліндажа. Я бег за ім, трымаў у руках сыр, увесь у цагляным пыле, які абляпіў яго гладкую паверхню. У бліндажы тры шафёры па-ранейпіаму сядзелі ля сцяны і курылі.
— Ну, вось вам, патрыёты,— сказаў я.
1 Страва з макароны (італ.).
— Як там машыны? — спытаў Маньера.
— Нармальна,— сказаў я.
— Спалохаліся, tenente?
— Есць грэх,— сказаў я.
Я дастаў свой сцізорык, адчыніў яго, выцер лязо і здзёр верхні слой сыру. Гавуцы падаў мне таз з макаронай.
— Пачынайце вы.
— Не,— сказаў я.— Пастаўце на падлогу. Будзем есці разам.
— Няма відэльцаў.
— Ну і д’ябал з імі,— сказаў я па-англійску.
Я разрэзаў сыр на кавалкі і расклаў яго на макароне.
— Прашу,— сказаў я. Яны падсунуліся і чакалі. Я запусціў пальцы ў макарону і пачаў цягнуць. Пацягнулася клейкая маса.
— Падымайце вышэй, tenente.
Я падняў руку да ўзроўню пляча, і макарона адляпілася. Я апусціў яе ў рот, уцягнуў і злавіў вуснамі канцы, пражаваў, затым узяў кавалак сыру, пражаваў і запіў глытком віна. Віно аддавала ржавым металам. Я перадаў біклагу Пасіні.
— Дрэнь,— сказаў я.— Надта доўга было ў біклазе. Я вёз яе з сабой у машыне.
Усе чацвёра елі, схіляючы падбародкі да самага таза, адкідваючы галовы назад, усмоктвалі канцы. Я яшчэ раз набраў поўны рот, і адкусіў сыру, і адпіў віна. Звонку нешта бухнула, і зямля здрыганулася.
— Чатырохсотдваццаціміліметровая альбо мінамёт,— сказаў Гавуцы.
— У гарах такога калібру не бывае,— сказаў я.
— У іх ёсць гарматы Шкода. Я бачыў варонкі.
— Трохсотпяціміліметровыя.
Мы елі далей. Пачуўся кашаль, шыпенне, як падчас запуску паравоза, і затым выбух, ад якога зноў задрыжала зямля.
— Бліндаж не надта глыбокі,— сказаў Пасіні.
— А вось гэта, відаць, мінамёт.
— Ага.
Я адкусіў ад свайго сыру і глынуў віна. Сярод шуму я пачуў кашаль, затым пачулася: чух-чух-чух-чух, пасля нешта бліснула, нібыта адчынілі насцеж ляток домны, і гул, спачатку белы, пасля ўсё больш чырвоны, яшчэ чырванейшы
ў імклівай віхуры. Я паспрабаваў уздыхнуць, але дыхання не было, і я адчуў, што вырваўся з самога сябе і лячу, і лячу, і лячу, падхоплены віхурай. Я вылецеў хутка ўвесь да дна, і я ведаў, што я мёртвы і што дарэмна думаюць, нібыта паміраеш і ўсё. Затым я паплыў у паветры, але замест таго, каб пасоўвацца наперад, слізгаў назад. Я ўздыхнуў і зразумеў, што вярнуўся ў сябе. Зямля была разрытая, і ля самай маёй галавы ляжала расшчэпленая драўляная бэлька. Галава мая трэслася, і я раптам пачуў нечы плач. Затым нібыта нехта закрычаў. Я хацеў паварушыцца, але я не мог паварушыцца. Я чуў кулямётную і ружэйную стральбу за ракой і па ўсёй рацэ. Пачуўся рэзкі ўсплёск, і я ўбачыў, як узляцелі асвятляльныя снарады, і выбухнулі, і залілі ўсё белым святлом і як узляцелі ракеты, і пачуў разрывы мін, і ўсё гэта за адно імгненне, і затым я пачуў, як зусім побач нехта сказаў: «Mamma mia!1 О, mamma mia!» Я пачаў выцягвацца і выгінацца, і нарэшце вызваліў ногі, і павярнуўся, і дакрануўся да яго. Гэта быў Пасіні, і, калі я да яго дакрануўся, ён закрычаў. Ён ляжаў нагамі да мяне, і ў час кароткіх успышак святла мне было відаць, што абедзве нагі ў яго раструшчаныя вышэй каленяў. Адну адарвала зусім, а другая вісела на сухажыллі і лахмоцці калашыны, і абрубак курчыўся і турзаўся, нібыта сам па сабе. Ен закусіў сваю руку і стагнаў: «Dio te salve, Maria2. Dio te salve, Maria. O Icyc, дай мне памерці! Хрыстос, дай мне памерці, mamma mia, mamma mia! Прачыстая Панна Марыя, дай мне памерці. He магу я. He магу. He магу. О Ісус, Прачыстая Панна, не магу. О-о-о-о!» Пасля, задыхаючыся: «Mamma, mamma mia!» Затым ён сціх, кусаючы сваю руку, а абрубак усё тузаўся.
— Portaferiti!3 — закрычаў я, склаўшы далоні.— Portaferiti! — Я хацеў падпаўзці да Пасіні, каб накласці на ягоныя ногі турнікет, але я не мог скрануцца з месца. Я паспрабаваў яшчэ раз, і мае ногі крыху зрушыліся. Цяпер я мог падцягвацца на локцях. Пасіні не было чуваць. Я сеў побач з ім, расшпіліў свой фрэнч і паспрабаваў адарваць падол сарочкі. Тканіна не паддавалася, і я надарваў край зубамі. Тут я ўспомніў пра
1 Мама мая! (італ.)
2 Уратуй цябе Бог, Марыя (італ.).
3 Насілкі! (італ.)
ягоныя абмоткі. На мне былі шкарпэткі з воўны, а Пасіні хадзіў у абмотках. Усе шафёры хадзілі ў абмотках. Але ў Пасіні заставалася толькі адна нага. Я знайшоў канец абмоткі, але, раскручваючы, я ўбачыў, што не варта накладаць турнікет, бо ён ужо мёртвы. Я праверыў і пераканаўся, што ён мёртвы. Трэба было высветліць, што з трыма астатнімі. Я сеў, і ў гэты час нешта хіснулася ў маёй галаве, як гірка ад вачэй лялькі, і ўдарыла мяне знутры па вачах. Нагам стала цёпла і мокра, і чаравікі сталі цёплыя і мокрыя ўнутры. Я зразумеў, што паранены, і нахіліўся, і паклаў руку на калена. Калена не было. Мая рука слізганула далей, і калена было там, вывернутае набок. Я выцер рукі аб сарочку, і аднекуль зноў пачало разлівацца белае святло, і я паглядзеў на сваю нагу, і мне стала вельмі страшна. «Божухна,— сказаў я,— вызвалі мяне адсюль!» Але я ведаў, што павінны быць яшчэ трое. Нехта падхапіў мяне пад пахі, і яшчэ нехта пачаў падымаць мае ногі.
— Павінны быць яшчэ трое,— сказаў я.— Адзін забіты.
— Гэта я, Маньера. Мы хадзілі па насілкі, але не знайшлі. Як вы, tenente?
— Дзе Гардзіні і Гавуцы?
— Гардзіні на пункце, яму робяць перавязку. Гавуцы трымае вашы ногі. Вазьміце мяне за шыю, tenente. Вы цяжка паранены?
— У нагу. А што з Гардзіні?
— Добра яшчэ абышлося. Гэта была міна. Снарад з мінамёта.
— Пасіні забіты.
— Так. Забіты.
Побач разарваўся снарад, і яны абодва ўпалі на зямлю і кінулі мяне.
— Даруйце, tenente,— сказаў Маньера.— Трымайцеся за маю шыю.
— Вы мяне зноў кінеце.
— Гэта з перапалоху.
— Вы не паранены?
— Паранены абодва, але лёгка.
— Гардзіні здолее весці машыну?
Наўрад.
Пакуль мы дабраліся да пункта, яны выпусцілі мяне яшчэ раз.
— Сволачы! — сказаў я.
— Даруйце, tenente,— сказаў Маньера.— Болып не будзем.
У цемры ля перавязачнага пункта на зямлі ляжала шмат параненых. Санітары ўваходзілі і выходзілі з насілкамі. Калі яны, ідучы, падымалі занавеску, мне было бачна святло, што гарэла ўнутры. Мёртвыя былі складзеныя збоку. Дактары працавалі з закасанымі рукавамі і былі чырвоныя, як мяснікі. Насілак не хапала. Некаторыя параненыя стагналі, але большасць ляжала ціха. Вецер варушыў лісце галін навесу над уваходам, і ноч станавілася халоднай. Увесь час падыходзілі санітары, ставілі насілкі на зямлю, вызвалялі іх і ішлі зноў. Калі мы дабраліся да пункта, Маньера прывёў фельчара, і ён наклаў мне павязку на абедзве нагі. Ен сказаў, што страта крыві нязначная дзякуючы таму, што шмат гразі набілася ў рану. Як толькі з’явіцца магчымасць, мяне возьмуць на аперацыю. Ен вярнуўся ў памяшканне пункта. Гардзіні весці машыну не можа, сказаў Маньера. У яго раздроблена плячо і разбіта галава. Спачатку ён не адчуваў болю, але цяпер плячо ў яго знямела. Ен сядзіць там ля цаглянай сцяны. Маньера і Гавуцы пагрузілі ў свае машыны параненых і паехалі. Ім раненне не перашкаджала. З’явіліся тры англійскія машыны з двума санітарамі на кожнай. Да мяне падышоў адзін з англійскіх шафёраў, яго прывёў Гардзіні, які быў вельмі бледны і меў надта благі выгляд. Шафёр схіліўся да мяне.
КНІГІ ОНЛАЙН
