Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
Калі халіф пачуў мае словы і зразумеў, што я вельмі мужны і негаваркі, а зусім не балбатун, як сцвярджае гэты юнак, якога я выратаваў ад жахаў, — ён гэтак рассмяяўся, што ажно паваліўся дагары, і потым сказаў мне:
— 0 Маўчальнік, а твае шасцёра братоў такія ж, як і ты, — мудрыя, вучоныя, не балбатуны?
— Няхай бы яны не жылі і не існавалі! — адказаў я. — Ты пакрыўдзіў мяне, о ўладар прававерных, бо не варта параўноўваць маіх братоў са мною. Кожны з іх з-за сваёй балбатлівасці і малой мужнасці стаў калекам: адзін крывы, другі сляпы, трэці расслаблены, у чацвёртага адрэзаныя вушы і ноздры, у пятага адрэзаны губы, а шосты — гарбун. He падумай, уладар прававерных, што я балбатун: мне неабходна ўсё расказаць табе. 3 кожным з іх здарылася гісторыя, з-за якой ён зрабіўся калекам. I я раскажу іх табе ўсе.
Аповяд пра першага брата цырульніка
Ведай, о ўладар прававерных, што першы з іх, а гэта гарбун, быў краўцом у Багдадзе. Ён шыў у лаўцы, якую наняў у аднаго багатага чалавека. Гэты чалавек жыў па-над лаўкамі, унізе яго дома была яшчэ мельніца.
Аднаго разу мой гарбаты брат сядзеў у лаўцы і шыў. Ён узняў галаву і ўбачыў у акне дома жанчыну, падобную маладому месяцу. Каханне прывязалася да яго сэрца, і ён увесь дзень глядзеў на яе, пакінуўшы працу. На наступны дзень ён адчыніў лаўку з раніцы, сеў шыць і кожны раз, усоўваючы нітку ў іголку, пазіраў у акно. Сапраўды, ён зноў згледзеў тую жанчыну, і каханне да яе ўзмацнілася. Калі ж наступіў трэці дзень, ён сеў на сваё месца і не зводзіў з яе вачэй. Жанчына заўважыла яго і зразумела, што ён у палоне кахання да яе. Яна засмяялася яму ў твар, і ён засмяяўся ў адказ. А затым яна знікла, але прыслала сваю нявольніцу з клункам чырвонай шаўковай тканіны. Нявольніца падышла да яго і сказала:
— Скрой нам кашулю з гэтай тканіны і сшый яе добра!
Ён сказаў:
— Слухаю і падпарадкоўваюся;
У гэты ж дзень ён пакроіў і пашыў адзежу, а на наступны дзень нявольніца прыйшла спазаранку і сказала:
— Мая пані шле табе прывітанне і пытае, як ты правёў мінулую ноч? Яна не звяла вачэй, бо яе сэрца было занятае табою.
Затым яна паклала перад ім адрэз жоўтага аксаміту і сказала:
— Мая пані гаворыць, каб ты пашыў з гэтага аксаміту дзве пары шальвараў* і зрабіў гэта сёння.
Мой брат адказаў:
— Слухаю і падпарадкоўваюся! Перадай ёй шмат прывітанняў і скажы: “Твой раб паслухмяны тваёй волі, загадвай яму, што хочаш”.
Ён пачаў кроіць і шыць шальвары з вялікай стараннасцю. А праз колькі часу яна сама паказалася яму ў акне і прывітала яго знакамі. А потым знікла, а з’явілася зноў нявольніца, і ён аддаў ёй абедзве пары шальвараў.
Калі надышла ноч, ён упаў на ложак, але не мог заснуць. Раніцай жа падняўся, прыйшоў і сеў за сваё месца. Зноўку з’явілася нявольніца і сказала:
— Мой пан кліча цябе.
Пачуўшы гэта, мой брат спалохаўся. Нявольніца заўважыла яго страх і сказала:
— 3 табой не здарыцца бяды, а будзе толькі адно дабро. Мая пані зрабіла так, што ты пазнаёмішся з маім гаспадаром.
I ён моцна абрадаваўся і пайшоў з нявольніцай. A ўвайшоўшыўдом, пацалаваў зямлю перад гаспадаром, ітой адказаў яму прывітаннем і даў шмат тканіны, сказаўшы:
— Пашый з гэтага кашулі.
Мой брат адказваў:
— Слухаю і падпарадкоўваюся!
Ён кроіў да самага вечара — дваццаць кашуль, і за ўвесь дзень анічога не еў.
Гаспадар запытаўся ў яго:
— Якая плата належыць за працу?
Ён адказаў:
— Дваццаць дзірхемаў.
I тады муж жанчыны крыкнуў нявольніцы:
— Дваццаць дзірхемаў!
А жанчына зрабіла брату знак: не бяры ад яго нічога.І мой брат усклікнуў:
— Клянуся Алахам, я нічога не вазьму ад цябе!
Хаця сам ён быў у нястачы, і кожны фельс* быў у яго на ўліку. Тры дні, перабіваючыся з вады на хлеб, ён шыў дваццаць кашуль. I вось прыйшла нявольніца і запытала:
— Што ты паспеў зрабіць?
— Гатовыя! — адказаў ён, і ўзяў адзежу, і прынёс да іх.
А жанчына расказала свайму мужу аб пачуццях майго брата да яе, і яны ўмовіліся пакарыстацца яго працай дарэмна і яшчэ пасмяяцца з яго.
Наступнай раніцай ён прыйшоў у лаўку, і з’явілася нявольніца і сказала яму:
— Паразмаўляй з маім гаспадаром!
Ён накіраваўся з ёю і, калі прыйшоў да мужа жанчыны, той сказаў:
— Я хачу, каб ты пакроіў мне пяць фарджый*!
I мой брат пакроіў іх, узяў з сабою працу і пайшоў. Потым ён сшыў гэтыя фарджыі і прынёс іх мужу жанчыны. Той ухваліў яго працу і загадаў прынесці кашалёк з дзірхемамі. Мой брат ужо працягнуў руку, але жанчына зрабіла знак з-за спіны мужа: не бяры нічога! I мой брат сказаў гэтаму чалавеку:
— He спяшайся, пане, часу дастаткова! — і выйшаў ад іх, прыніжаны больш за асла. Супраць яго аб’ядналіся каханне, беднасць, голад, галеча і стомленасць. А ён толькі цярпеў.
Калі мой брат зрабіў для іх усе справы, яны схітравалі і ажанілі яго з іх нявольніцай. У першую шлюбную ноч яму сказалі:
— Пераначуй да заўтра на мельніцы, будзе добра!
Мой брат паверыў і адзін выправіўся начаваць на мельніцу. А муж жанчыны падгаварыў супраць яго мельніка, каб той прымусіў яго круціць на мельніцы жорны.
I мельнік увайшоў да майго брата апоўначы і стаў гаварыць:
— Гэты бык гультайнічае і не круціць жорны ноччу, a пшаніцы ў нас многа.
I ён прывязаў майго брата вяроўкаю за шыю і крыкнуў:
— А ну, круці жорны, ты ўмееш толькі есці! — узяў бізун і пачаў біць яго. А той плакаў і крычаў, але ніхто не пачуў і не дапамог. I ён малоў пшаніцу амаль да раніцы.
На раніцу прыйшоў гаспадар дома і, пабачыўшы майго брата навязаным да жорнаў, знік. Хутка з’явілася нявольніца і сказала:
— Мне цяжка ад таго, што з табою здарылася. Мы з маёй пані нясём за цябе адказнасць.
Але з-за вялікай стомленасці і пабояў мой брат нічога не мог адказаць.
Пасля гэтага ён прыйшоў дамоў, і раптам да яго завітаў пісар, які напісаў яго шлюбны запіс.
— Няхай доўжыць Алах тваё жыццё! — сказаў ён, прывітаўшыся. — Так выглядаюць асалода і пяшчота абдымкаў з вечара да раніцы!
— Няхай адвернецца Алах ад ілгуна! — усклікнуў брат.— Я ўсю ноч малоў замест быка зерне.
— Раскажы мне, што здарылася, — сказаў пісар.
Брат аб усім шчыра расказаў, і пісар прамовіў:
— Твая зорка не супадае з яе зоркай, але, калі хочаш, я змяню табе гэты запіс.
— Паглядзі, ці не засталося ў цябе іншай хітрасці! — адказаўбрат і пакінуў пісара аднаго. Ён накіраваўся ў лаўку і сеў у чаканні: ці не прынясе яму хто-небудзь працу дзеля пражыцця.
Раптам прыходзіць да яго нявольніца і кажа:
— Паразмаўляй з маёй пані!
— Ідзі прэч, няма ў мяне спраў з тваёй пані! — сказаў мой брат. Нявольніца пайшла і паведаміла аб гэтым сваёй пані. He паспеў брат апамятацца, як тая ўжо заглядвала ў акно і з плачам гаварыла:
— Чаму, мой каханы, у нас няма з табой больш спраў?
Але ён не адказаў ёй, і яна стала яму клясціся, што здарэнне з ім на мельніцы адбылося не па яе віне. Мой брат паглядзеў на яе прыгажосць, паслухаў яе салодкія словы, і крыўда пакінула яго. Ён прыняў яе прабачэнні і зноў абрадаваўся, што бачыць яе. Яны пагутарылі, і яна пайшла дамоў.
Праз нейкі час з’явілася нявольніца і сказала яму:
— Мая пані шле табе прывітанне і кажа, што яе муж начуе сёння ў сваіх сяброў. Таму ты можаш завітаць да яе ў госці.
А муж жанчыны раіўся з ёй: што зрабіць, каб адвярнуць майго брата ад гэтай жанчыны? I яна сказала:
— Я прыдумала іншую хітрасць і зняслаўлю яго ў гэтым горадзе.
Мой жа брат нічога не ведаў аб жаночых кознях.
I калі наступіўвечар, з’явілася нявольніца і прывяла яго да той жанчыны. Яна ж усклікнула:
— Клянуся Алахам, мой пане, я сумую па табе!
— Дзеля Алаха, пацалуй мяне хутчэй! — сказаў мой брат.
I толькі ён гэта сказаў, як з’явіўся з суседняга пакоя муж жанчыны і закрычаў на брата:
— Клянуся Алахам, я расстануся з табою толькі ў начальніка аховы!
Мой брат пачаў упрошваць яго, але той не слухаў і павёў яго да валі. Валі загадаў пабіць брата бізунамі і верхам на вярблюдзе вазіць па горадзе. I людзі крычалі яму ўслед:
— Вось адплата таму, хто ласы да чужых жонак!
Яго выгналі з горада, і ён пайшоў, не ведаючы куды. Я спалохаўся, дагнаў яго і абавязаўся ўтрымліваць яго. Прывёўшы назад, я дазволіў брату жыць у мяне да гэтага часу.
I халіф рассмяяўся ад майго расказу і сказаў:
— Выдатна, о Маўчальнік, о нешматслоўны! — і загадаў выдаць мне ўзнагароду на развітанне. Але я ўсклікнуў:
— Я нічога не прыму ад цябе, раней чым не раскажу, што здарылася з маімі астатнімі братамі. Але не падумай, што я шмат размаўляю.
Аповяд пра другога брата цырульніка
Ведай, о ўладар прававерных, што майго другога брата аль-Хадара клікалі Бакбак, і ён расслаблены. Аднаго разу яму надарылася ісці па сваіх справах, як раптам яму сустрэлася старая і кажа: .
— О чалавек, пастой крыху! Я маю да цябе адну справу.
Мой брат спыніўся, і яна мовіла:
— Што ты скажаш аб прыгожым доме і садзе ў квецені, дзе бруіць вада, што ты скажаш аб віне і твары прыгажуні, якую будзеш абдымаць з вечара да ранку? Калі ты зробіш так, як я скажу, то атрымаеш дабро.
I мой брат, пачуўшы яе словы, пацікавіўся:
— 0 пані, а чаму ты выбрала з усіх людзей менавіта мяне? Што табе спадабалася ўва мне?
— He будзь шматслоўны, — адказала яна, — маўчы і ідзі са мною.
Затым старая павярнулася, а мой брат, жадаючы таго, што яна паабяцала, пайшоў за ёю следам. Яны ўвайшлі ў прасторны дом з вялікай колькасцю слуг, старая паднялася з ім наверх, і мой брат убачыў цудоўны палац.
Жыхары дома запыталіся ў яго:
— Хто гэта прывёў цябе сюды?
А старая сказала:
— Пакіньце яго, маўчыце і не бянтэжце яго сэрца. Гэта рабочы, і ён нам патрэбны.
Потым яна ўвяла яго ў прыгожую святліцу. Жанчыны, якія былі там, падняліся і прывіталі майго брата, і пасадзілі яго побач. Неўзабаве ён пачуў шум, і раптам з’явіліся нявольніцы, а сярод іх дзяўчына, падобная да поўні. Мой брат скіраваў на яе свой позірк і падняўся на ногі, а яна прывітала яго і загадала сядаць. А потым звярнулася да яго з запытаннем:
— Няхай узвысіць цябе Алах, ёсць тваёй душы добрае?
— 0 пані мая, усё дабро — ува мне! — адказаў мой брат.
Яна загадала прынесці ежу, ёй падалі цудоўныя стравы, і яна пачала есці. Пры гэтым дзяўчына не магла супакоіцца ад смеху. Яна выказвала любоў да майго брата і жартавала з ім, а ён, асёл, нічога не разумеў. Ад моцнай страсці, якая завалодала ім, ён думаў, што дзяўчына ў яго закахалася.
КНІГІ ОНЛАЙН
