Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
Пасля падалі віно, і з’явіліся дзесяць нявольніц, падобных да месяца, са шматструннымі лютнямі ў руках. Яны пачалі спяваць на розныя прыемныя галасы. Захапленне паланіла майго брата, ён прыняў кубак з рук дзяўчыны і выпіў яго. Яна падала яму яшчэ адзін кубак і, калі ён зноў выпіў, ударыла яго па шыі. Тады ён падняўся і імкліва выйшаў, але старая пачала падміргваць яму: вярніся! I ён вярнуўся.
Дзяўчына загадала яму сесці, і калі ён моўчкі сядзеў, яна стала зноў біць яго ў шыю. Аднак гэтага ёй здалося недастаткова і яна загадала нявольніцам таксама біць майго брата, а сама гаварыла да старой:
— Я нічога не ведала лепей гэтага!
I старая ўскліквала:
— Так, заклінаю цябе, мая пані!
Нявольніцы білі яго, пакуль ён не страціў прытомнасць. Потым мой брат хацеў выйсці па патрэбе, але старая дагнала яго і сказала:
— Патрывай крыху: ты атрымаеш усё, чаго жадаеш.
— Да якога ж часу мне цярпець? Я ўжо абяспамяцеў ад пабояў, — сказаў мой брат.
I старая адказала:
— Калі яна ахмялее, ты атрымаеш жаданае.
I мой брат вярнуўся на сваё месца і сеў. Дзяўчына загадала акурыць майго брата пахучымі рэчывамі і апырскаць ягоны твар ружавай вадой. Яны зрабілі гэта, і потым яна сказала:
— Няхай узвысіць цябе Алах! Ты ўвайшоў у мой дом і выканаў маю ўмову. Усіх, хто мне пярэчыў, я выганяла. Але той, хто быў цярплівы, дасягаў жаданага.
— Пані, — адказаў мой брат, —ятвойрабіяўтваіх руках.
— Ведай, што Алах даў мне любоў да весялосці, — сказала яна, — і той, хто мне паслухмяны, атрымлівае, што пажадае.
Яна загадала нявольніцам спяваць гучнымі галасамі, a потым звярнулася да адной з дзяўчат:
— Вазьмі твайго гаспадара, зрабі з ім, што патрэбна, і прывядзі да мяне зараз жа.
I нявольніца ўзяла майго брата, які не ведаў, што з ім будуць рабіць. Старая дагнала яго і сказала:
— Патрывай яшчэ, засталося нядоўга!
Твар майго брата прасвятлеў, і ён спытаўся:
— Скажы мне, што хоча рабіць гэта нявольніца?
I старая адказала:
— У гэтым няма нічога, акрамя дабра! Я — выкуп за цябе! Яна хоча пафарбаваць табе бровы і выдзерці вусы .
— Фарба на бровах змыецца, — сказаў мой брат, — a вось выдзерці вусы — гэта ўжо балюча!
— Асцерагайся ёй пярэчыць, — адказала старая, — яе сэрца горнецца да цябе.
I мой брат дазволіў, каб яму пафарбавалі бровы і выдзерлі вусы. Тады нявольніца пайшла да сваёй пані і паведаміла ёй аб гэтым. Тая сказала:
— Застаецца яшчэ адно — пагалі яму бараду.
I нявольніца вярнулася да майго брата і сказала, што загадала яе пані. А мой брат, дурань, спытаўся:
— Што мне потым рабіць з ганьбаю перад людзьмі?
I старая адказала:
— Яна хоча гэта зрабіць з табою, каб ты стаў безвалосым, каб у цябе на твары не засталося нічога калючага. У яе сэрцы ўзнікла вялікае пачуццё да цябе, трывай жа: ты дасягнеш жаданага.
I мой брат падпарадкаваўся нявольніцы, пагаліў сабе бараду, і яна прывяла яго — э пафарбаванымі бровамі, выдзертымі вусамі, паголенай барадой і чырвоным тварам! Дзяўчына напалохалася яго выгляду, а потым так зарагатала, што ўпала дагары і ўсклікнула:
— О пане мой, ты пакарыў мяне!
Яна стала прасіць яго, каб той патанчыў, і ён пусціўся ў скокі. У пакоі не засталося падушкі, якою б яго не ўдарылі, і ўсе нявольніцы білі яго пладамі накшталт памеранцаў і лімонаў, кіслых і салодкіх, пакуль ён не ўпаў, непрытомны ад пабояў.
Але старая сказала яму:
— Нарэшце ты дасягнуў жаданага. Ведай, што цябе болып не будуць біць. Засталося апошняе: у яе звычай — калі яна ахмялее, то здыме сукенку і шальвары і застанецца голай. А потым загадае табе таксама распрануцца і бегаць за ёй, нібыта яна ўцякае. А ты даганяй яе, пакуль у цябе не падымецца зеб, і тады яна дасць табе ўладу над сабою.
— Скінь з сябе адзенне, — сказала дзяўчына.
I мой брат распрануўся дагала. Дзяўчына таксама зняла адзенне і загадала:
— Цяпер я пабягу, а ты даганяй мяне.
I яна пабегла, а ён за ёю ўслед. Яна перабягала з аднаго памяшкання ў другое, а брат таксама бег. I вось яна ўбегла ў цёмнае памяшканне, а ён следам за ёй. I мой брат наступіў на тонкае месца ў падлозе, якая правалілася пад ім. He
паспеў мой брат апамятацца, як апынуўся пасярод вуліцы, на рынку гандляроў скурамі. Калі яны ўбачылі яго ў такім выглядзе — голага, без барады, без вусоў, з чырвоным тварам і ўзнятым зебам — гандляры ўзнялі крык і сталі лупцаваць яго скурамі, пакуль ён не страціў прытомнасць.
Потым яго ўзвалілі на асла і прывезлі да валі, а валі запытаўся:
— Хто гэта?
I яны адказалі:
— Ён упаў да нас з дома візіра ў такім выглядзе.
Тады валі загадаў усыпаць яму сто бізуноў і прагнаў з Багдада. А я выйшаў, дагнаў яго і тайна прывёў у горад, a затым даў яму ўсё, неабходнае для пражыцця. I калі б не мая велікадушнасць, я не стаў бы цярпець падобнага яму.
Аповяд пра трэцяга брата цырульніка
А што тычыцца майго трэцяга брата, то імя яго Бакік, і ён сляпы. Лёс і прадвызначэнне прывялі яго аднойчы да вялікага дома, і ён пастукаўся ў вароты ў надзеі, што гаспадар дома адорыць яго чым-небудзь.
Гаспадар дома запытаўся:
— Хто каля варотаў?
Але яму ніхто не адказаў. I тады ён запытаўся ў другі раз:
— Хто гэта?
Мой брат зноў не адказаў і пачуў, што гаспадар сам ідзе да варотаў. Ён адчыніў іх і звярнуўся да брата:
— Чаго ты хочаш?
— Чаго-небудзь, дзеля Алаха вялікага! — сказаў мой брат.
I гаспадар запытаўся:
— Ты сляпы?
— Так, — адказваў мой брат.
I тады гаспадар дома сказаў яму:
— Падай мне руку.
Брат падаў яму руку, думаючы, што гаспадар дома яму што-небудзь дасць. А той узяў яго за руку і павёў па лесвіцы на самы верх. Мой жа брат спадзяваўся, што ён яго накорміць і дасць што-небудзь.
Дайшоўшы да краю лесвіцы, гаспадар дома спытаў у майго брата:
— Чаго ты хочаш, сляпец?
I мой брат адказваў:
— Хачу чаго-небудзь, дзеля Алаха вялікага!
— Няхай пашль табе Алах! — сказаў гаспадар дома.
I тады мой брат усклікнуў:
— Гэй ты, чаму ты мне не сказаў гэтага ўнізе?
А гаспадар дома адказваў:
— О нягоднік, а чаму ты не загаварыў са мною адразу?
— А зараз што ты хочаш са мною зрабіць? — спытаў яго мой брат.
— У мяне нічога няма, каб табе даць, — адказваў ён.
I мой брат папрасіў:
— Звядзі мяне ўніз па лесвіцах.
— Дарога перад табою, — сказаў гаспадар дома.
I мой брат пайшоў уніз, але калі заставалася ўсяго дваццаць прыступак, яго нага паслізнулася, ён упаў і разбіў сабе галаву. I ён выйшаў за вароты, не ведаючы, куды накіравацца. I яго дагналі некалькі ягоных сяброў, сляпых. Яны запыталіся:
— Што дасталося табе сёння?
I ён распавёў, што з ім здарылася, а потым сказаў:
— О браты, я хачу ўзяць крыху з тых грошай, што ў мяне засталіся, і патраціць іх на сябе!
А гаспадар дома ішоў за ім і чуў ягоныя словы, але мой брат і яго сябры не ведалі пра гэтага чалавека. Брат вярнуўся ў свой дом, і чалавек увайшоў за ім услед, а брат не ведаў гэтага. Ён сеў у чаканні сваіх сяброў. А калі яны прыйшлі, сказаў ім:
— Зачыніце дзверы і агледзьце дом, каб за намі не прыйшоў хто чужы.
Пачуўшы гэта, той чалавек падцягнуўся на вяроўцы, якая звісала са столі, а яны абышлі ўвесь дом і нікога не знайшлі. Потым вярнуліся, селі побач з маім братам і палічылі грошы, якія меліся ў іх. I раптам аказалася ў іх дванаццаць тысячаў дзірхемаў!
Яны пакінулі грошы ў куце пакоя, і кожны з іх узяў сабе, колькі яму было патрэбна. Астатнія грошы яны паклалі на
зямлю, потым дасталі такую-сякую ежу і селі падсілкавацца.
I брат пачуў каля сябе незнаёмае жаванне і сказаў сябрам:
— 3 намі чужы!
Ён працягнуў руку, і яго рука ўчапілася за руку таго чалавека — гаспадара дома. Яны накінуліся на яго і сталі біць, а калі ім гэта надакучыла, то пачалі крычаць:
— 0 мусульмане, да нас зайшоў злодзей і хоча забраць нашы грошы!
Каля іх сабралася шмат народу. А той чалавек заплюшчыў вочы і прыкінуўся сляпым, як і яны. I ён пачаў крычаць:
— 0 мусульмане, я звяртаюся да Алаха і султана і прашу ў Алаха і валі парады!
Тады іх акружылі людзі, а з імі і майго брата, і пагналі да дома валі.
Валі загадаў прывесці іх да сябе і спытаўся:
— У чым ваша справа?
I гэты чалавек сказаў:
— Глядзі, але ты нічога не даведаешся без катавання! Пачні з мяне першага і дапытай мяне, а потым вось гэтага,— і ён паказаў рукою на майго брата.
Тады гэтага чалавека пабілі чатырма сотнямі палак, ад болю ён расплюшчыў адно вока. А калі яму дабавілі ўдараў, то ён расплюшчыў і другое.
I валі запытаўся ў яго:
— Што гэта за справа, пракляты?
А ён адказваў:
— Дай мне пярсцёнак літасці! Мы чацвёра прыкідваемся сляпымі і ашукваем людзей. Мы ўваходзім у дамы, глядзім на жанчын і стараемся пагубіць іх. У нас назапашана вялікая нажыва — дванаццаць тысяч дзірхемаў. Я сказаў сябрам: “Дайце маю долю — тры тысячы дзірхемаў”, a яны пабілі мяне і забралі мае грошы. I я прашу абароны ў Алаха і ў цябе. Я маю большае за іншых права на маю долю, і хачу, каб ты пераканаўся ў праўдзівасці маіх слоў. Пабі кожнага з іх мацней, чым ты біў мяне, і яны расплюшчаць
вочы.
I тады валі загадаў іх катаваць, і пачаў з майго брата. Яго прывязалі да лесвіцы, і валі сказаў:
— 0 нягоднікі, вы адмаўляеце ласку Алаха і сцвярджаеце, што сляпыя!
— Алах, Алах! — усклікнуў мой брат. — Клянуся Алахам, няма сярод нас відушчага!
I яго білі, пакуль не страціў прытомнасць. Тады валі сказаў:
— Пакіньце яго, няхай апамятаецца, і пабіце яго зноў, другі раз.
А потым ён загадаў даць кожнаму з яго сяброў па трыста палак, а відушчы гаварыў ім:
— Адкрыйце вочы, а не то вас будуць яшчэ біць!
А затым гэты чалавек звярнуўся да валі:
— Пашлі са мною каго-небудзь, каб прынёс табе грошы. Гэтыя людзі не расплюшчаць вачэй: яны баяцца сораму перад людзьмі.
Валі паслаў вартаўніка і ўзяў грошы, з якіх аддаў гэтаму чалавеку тры тысячы дзірхемаў — ягоную долю, як той сцвярджаў. Сабе ж пакінуў астатняе. А трох сляпцоў ён выгнаў з горада.
I я выйшаў, о ўладар прававерных, і дагнаў майго брата. Я распытаўся аб яго становішчы, і ён мне распавёў тое, аб чым я табе расказваў. Я тайна прывёў яго ў горад і дзяліўся з ім тым, што меў сам есці і піць.
I халіф засмяяўся, пачуўшы мой расказ, і сказаў:
— Дайце яму ўзнагароду, і няхай ён ідзе!
Але я ўсклікнуў:
— Клянуся Алахам, я не вазьму нічога, пакуль не раскажу ўладару прававерных, што здарылася з маімі братамі! Я ж гавару мала і нешматслоўна.
КНІГІ ОНЛАЙН
