Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
— Я хачу мець нявольніцу, лепш якой япічэ не было — самую прыгожую, стройную і каб яна была надзелена пахвальнымі якасцямі.
Вяльможы яму адказалі:
— Такую знойдзеш толькі за дзесяць тысяч дынараў.
I тады султан паклікаў свайго казначэя і загадаў даць дзесяць тысяч дынараў аль-Фадлу ібн Хакану. Візір узяў грошы і хадзіў кожны дзень на рынак нявольнікаў. Без яго дазволу не прадавалася ніводная дзяўчына, перш чым візір не пабачыць яе сам. Але ніхто не падабаўся з іх.
I вось да візіра прыйшоў пасрэднік і сказаў:
— О пан, я знайшоў тую, якую ты хацеў.
I калі да аль-Фадла ібн Хакана прывялі гэту нявольніцу, то ён быў у захапленні ад яе прыгажосці.
— Колькі яна каштуе? — спытаўся візір.
— Дзесяць тысяч дынараў, — адказаў пасрэднік. — Яе гаспадар клянецца, што гэта малая цана, бо яна вывучыла
чыстапісанне, граматыку, мову, тлумачэнне Карана, асновы заканазнаўства і рэлігіі, лекарства, летазлічэнне і ігру на музычных інструментах.
— Прывядзі яе разам з яе гаспадаром! — загадаў візір.
I ў той жа час пасрэднік прывёў гаспадара-персіяніна, і візір пабачыў, што персіянін сталага веку і што лёс з ім быў не надта ласкавы, але літаслівы.
— Ці згодны ты атрымаць за гэту нявольніцу дзесяць тысяч дынараў ад султана Мухамеда ібн Сулеймана азЗэйні? — запытаўся візір.
I персіянін пагадзіўся. Яму аддалі грошы, і гандляр рабамі, папрасіўшы дазволу, сказаў:
— На маю думку, табе лепш не весці гэтай дзяўчыны да султана: яна толькі што пасля доўгага падарожжа. Пакінь яе ў сваім палацы на дзесяць дзён, пакуль яна не адпачне пасля дарогі, звадзі яе ў лазню, апрані ў лепшыя адзежы і толькі пасля вядзі да султана.
Візір падумаў над словамі гандляра рабамі і палічыў, што яны правільныя. Ён прывёў дзяўчыну да сябе ў палац і пасяліў у асобным пакоі. Ёй удосталь давалі есці і піць, і так мінула некалькі дзён.
А ў візіра аль-Фадла ібн Хакана быў сын, прыгожы, як маладзік, з румянымі шчокамі, радзімкай над губой і юным пушком. Сын не ведаў пра нявольніцу, а яго бацька папярэдзіў дзяўчыну:
— О дачка мая, ведай, што я купіў цябе як наложніцу для цара. У мяне ж ёсць сын, які вельмі ласы да дзяўчат, таму пазбягай яго і асцерагайся, каб ён не ўбачыў твайго твару і не пачуў тваіх слоў.
— Слухаю і падпарадкоўваюся! — адказала дзяўчына.
Так сталася, а на тое была воля Алаха, што аднаго разу дзяўчына пайшла ў лазню, яе вымылі і апранулі ў раскошную сукенку, ад чаго яе прыгажосць стала яшчэ большай. Яна ўвайшла да жонкі візіра, пацалавала ёй руку, і тая сказала:
— На здароўе, Аніс аль-Джаліс! Ці добрая лазня?
— О пані, — адказвала яна, — мне неставала тваёй прысутнасці.
I тады жонка візіра сказала нявольніцам:
— Ідземце ў лазню!
Яна загадала дзвюм нявольніцам ахоўваць дзверы і нікога ў пакой не ўпускаць, а сама з астатнімі пайшла ў лазню.
I калі Аніс аль-Джаліс сядзела ў пакоі, сын візіра Нур ад-Дзін Алі раптам прыйшоў і запытаўся пра сваю маці. Нявольніцы адказалі:
— Яны пайіплі ў лазню.
Аніс аль-Джаліс пачула словы сына візіра і захацела зірнуць на яго. Яна наблізілася да дзвярэй пакоя і паглядзела на Нур ад-Дзіна Алі. Ён спадабаўся дзяўчыне, a юнак у сваю чаргу заўважыў нявольніцу і захапіўся яе прыгажосцю. Кожны з іх патрапіў у сетку кахання.
Юнак закрычаў на нявольніц і разагнаў іх ад дзвярэй, a сам увайшоў у пакой і запытаўся ў дзяўчыны:
— Цябе мой бацька купіў для мяне?
I яна, хмельная ад кахання, сказала:
— Так.
Тады юнак абняў яе, пачаў цалаваць і —пазбавіў яе дзявоцкасці.
А нявольніцы, калі юнак увайшоў у пакой да дзяўчыны, пачалі крычаць. На іхнія крыкі вышпла з лазні жонка візіра і спыталася:
— Што здарылася?
Юнак жа, спалоханы тым, што ён зрабіў, паспеўуцячы.
А нявольніцы адказалі:
— Наш гаспадар Нур ад-Дзін прыйшоў і пабіў нас, і прагнаў ад дзвярэй. А сам увайшоў да Аніс аль-Джаліс і абняў яе. Мы не ведаем, што ён зрабіў пасля гэтага. А калі мы паклікалі цябе, то ён збег.
I тады жонка візіра спыталася ў Аніс аль-Джаліс?
— Што здарылася?
А тая адказвала:
О пані, я сяджу, і раптам уваходзіць прыгожы юнак і пытаецца: “Цябе купіўдля мяне бацька?” — I я сказала: “Так .
— Ён гаварыў яшчэ што-небудзь?
— Так, і ён узяў ад мяне тры пацалункі.
— Ён цябе абняславіў! — усклікнула жонка візіра, a потым пачала плакаць і біць сябе па твары ў роспачы, бо баялася, каб сына не зарэзаў ягоны бацька за гэты ўчынак.
Раптам увайшоў візір і запытаўся, у чым справа. Яго жонка сказала:
— Пакляніся мне, што выслухаеш тое, што зараз раскажу!
— Добра, — адказаў візір.
I яна паўтарыла ўсё тое, што зрабіў іх сын. Візір моцна засмуціўся і парваў на сабе адзежу, і стаў біць сябе па твары, і вышчыпаў сабе бараду.
— He адчайвайся, — сказала яго жонка, — я дам табе са сваіх грошай дзесяць тысяч дынараў, яе цану.
I візір узняў галаву і сказаў:
— Гора табе, не патрэбныя мне грошы. Але баюся, што загінулі мая душа і мая маёмасць. Хіба ты не ведаеш, што за намі сочыць наш вораг аль-Муін ібн Саві? Калі ён даведаецца, што адбылося, то абавязкова пойдзе да султана і скажа яму: “Твой візір, які, з тваіх слоў, любіць цябе, узяў у цябе дзесяць тысяч дынараў і купіў на іх дзяўчыну, роўнай якой няма. А калі яна спадабалася яму, то ён сказаў сыну: “Бяры яе, у цябе на яе больш правоў, чым у султана”. I дзяўчына дасталася сыну”. — А цар скажа: “ Ты маніш'” — Ён жа адкажа: “ 3 твайго дазволу я ўварвуся да яго ў дом і прывяду дзяўчыну”. — I цар загадае яму гэта зрабіць. А калі прывядуць да султана дзяўчыну, то яна не зможа адмаўляць тое, што здарылася. I аль-Муін скажа: “0 цар, я шчыры твой дарадчык”. — I султан знявечыць мяне, а ўсе людзі будуць глядзець, як гіне мая душа.
I жонка візіра сказала яму:
— Няхай гэта справа застанецца ў тайне, а ты пакладзіся ва ўсім на волю Алаха.
I візір пагадзіўся з ёй, і яго сэрца супакоілася.
А што пра Нур ад-Дзіна Алі, то ён спалохаўся расплаты за свой учынак і днямі прападаў у садах, напрыканцы вечара прыходзіў да маці, спаў у яе і раненька зноў уцякаў у сад. I так ён хаваўся ад бацькі месяц. I вось яго маці сказала бацьку:
— Мы страцім і дзяўчыну, і сына. Калі будзе так працягвацца, то сын пакіне нас.
— А як нам быць? — спытаўся візір.
— He спі сёння ноччу і, калі ён прыйдзе, схапі яго — і памірыцеся. I аддай яму дзяўчыну: яна кахае яго, а ён кахае яе. Я ж вярну табе яе цану.
Візір дачакаўся ночы, і калі прыйшоў сын, ён схапіў яго і хацеў зарэзаць. Але маці Нур ад-Дзіна заспела іх і запыталася:
— Што ты хочаш зрабіць з сынам?
— Я зарэжу яго, — адказаў візір.
I тады сын звярнуўся да бацькі:
— Хіба я для цябе нічога не значу? — Вочы візіра напоўніліся слязьмі, а юнак сказаў: — Паслухай, о татачка, што сказаў паэт:
Няхай я грэшны, я ў палоне тлуму, Ды мудрыя заўсёды даравалі грэх.
Як ворагі твае пазбегнуць суму?
Ім шлях — у прорву, а табе — наверх.
Тады візір абняў сына і сказаў:
— Дзіця маё, я дараваў табе! — і яго сэрца расхвалявалася. — Калі б я ведаў, што ты будзеш справядлівым да Аніс аль-Джаліс, я падарыў бы яе табе.
— 0 татачка, як жа мне не быць справядлівым да яе? — спытаўся Нур ад-Дзін.
I візір сказаў:
— Я дам табе наказ: не бяры, акрамя яе, жонкі або наложніцы і не прадавай яе.
— Клянуся татачка, што я ні з кім, акрамя яе, не ажанюся і не прадам яе, — адказаў Нур ад-Дзін.
Ён пражыў з Аніс аль-Джаліс год. Алах вялікі прымусіў цара забыцца на выпадак з гэтай дзяўчынай.
А што пра аль-Муіна ібн Саві, то ён ведаў аб усім, але маўчаў, бо цар моцна любіў аль-Фадл ібн Хакана. Аднаго разу візір аль-Фадл ібн Хакан прастудзіўся пасля лазні і захварэў. Ён не падымаўся з ложка і загадаў паклікаць свайго сына. I калі Нур ад-Дзін Алі з’явіўся, сказаў яму:
— О сын мой, ведай, што ўсякае дыханне павінна прыгубіць чашу смерці... О дзіця маё, няма ў мяне наказаў табе, акрамя як баяцца Алаха, і думаць аб наступствах спраў сваіх, і клапаціцца пра дзяўчыну Аніс аль-Джаліс.
— О татачка, — сказаў Нур ад-Дзін, — хто роўны табе? Ты праславіўся добрымі справамі, і за цябе маліліся на кафедрах!
I візір сказаў:
— О маё дзіця, спадзяюся, што Алах прыме мяне!
Ён памаліўся і адышоў у іншы свет.
Пасля смерці бацькі Нур ад-Дзін нейкі час смуткаваў і плакаў, а потым супакоіў сваю душу і пачаў весці прыемнае і вясёлае жыццё. Ён дарыў сваім сатрапезнікам усё, што ім падабалася. На пачатку дня і ў канцы дня Нур ад-Дзін наладжваў багатыя застоллі для сяброў і гасцей.
Гэтак ён пражыў год. Аднаго разу ён сядзеў і раптам чуе Аніс аль-Джаліс гаворыць вершамі:
Ты жыў у раскошы, здаволены ўсім, Пра лёс і пра зло не падумаў зусім,
Забыў небяспеку і жыў без турбот у душы, Ды ясныя ночы хаваюць пагрозу ў цішы.
I толькі яна закончыла гаварыць верш, як пагрукалі ў дзверы. Нур ад-Дзін адчыніў дзверы і ўбачыў свайго паверанага.
— Што здарылася? — спытаўся Нур ад-Дзін.
— 0 гаспадар мой, тое, чаго баяўся я, здарылася, — сказаў павераны. — У цябе не засталося нічога, што каштуе дзірхема: вось сшыткі з запісамі тваёй маёмасці і сшыткі з запісамі тваіх расходаў.
Нур ад-Дзін Алі апусціў галаву да зямлі і прамовіў:
— Няма моцы і сілы, акрамя як у Алаха!
Сябры і госці Нур ад-Дзіна Алі падслухалі гэту размову, і кожны з іх стаў нешта выдумляць і адпрошвацца пайсці дамоў. Неўзабаве Нур ад-Дзін Алі застаўся адзін.
Тады ён паклікаў сваю нявольніцу і расказаў ёй усё, што здарылася:
— О Аніс аль-Джаліс, ты ведаеш, што я раздарыў свае грошы толькі сябрам. Я думаю, што яны не пакінуць мяне без дапамогі.
— Клянуся Алахам, — адказала Аніс аль-Джаліс, — табе не будзе ад іх ніякай карысці.
Hyp ад-Дзін не паверыў і сказаў:
— Я зараз жа пайду да сваіх сяброў, і тое, чым яны дапамогуць, ляжа ў падмурак майго новага жыцця. На гэтыя грошы я пачну гандляваць, а гульні і забавы пакіну.
Ён прыйшоў у завулак, дзе жылі яго дзесяць сяброў, і пастукаўся ў першыя вароты. Да яго выйшла нявольніца і запыталася:
— Хто ты?
— Скажы свайму гаспадару: Нур ад-Дзін стаіць перад варотамі і гаворыць да цябе: “Твой раб цалуе твае ногі і чакае твае ласкі”.
Нявольніца ўведаміла гаспадара аб усім, але той крыкнуў ёй:
— Вярніся і скажы яму: “Яго няма!”
Нявольніца выйшла да Нур ад-Дзіна і сказала:
— Майго гаспадара няма дома.
Нур ад-Дзін абышоў усіх дзесяцярых, але ніхто не адчыніў яму дзвярэй, і не паказаўся яму, і не разламаў перад ім праснака. I тады Нур ад-Дзін прамовіў:
КНІГІ ОНЛАЙН
