Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
— Так, — сказаў ён, і шэйх Ібрахім усклікнуў:
— Барані мяне ад яго, Алах! Я ўжо трынаццаць гадоў не піў віна, бо прарок, няхай яго благаславіць Алах, пракляў усіх, хто п’е, робіць віно, прадае або купляе.
— Выслухай мяне, — сказаў Нур ад-Дзін, — калі якінебудзь асёл будзе пракляты, то з-за гэтага ці здарыцца з табою нядобрае?
— He, — адказаў стары.
I Нур ад-Дзін працягваў:
— Вазьмі гэты дынар і два дзірхемы, сядзь на асла і спыніся непадалёку ад лаўкі. Калі ўбачыш чалавека, які купляевіно, паклічягоіскажы: “Вазьмі гэтыя двадзірхемы сабе, а на гэты дынар купі віна і ўзвалі яго на асла”. Атрымаецца, што ты не купляў віно і не нёс, і з табою з-за гэтага нічога не здарыцца.
Шэйх Ібрахім засмяяўся:
— Дзіця маё, я не бачыў такога знаходлівага, як ты.
Неўзабаве ён прывёз на асле віно і прынёс розныя плады, і Нур ад-Дзін з дзяўчынай сталі есці і піць, а садоўнік сеў воддаль ад іх і назіраў. Ад віна яны сталі вясёлымі і яшчэ прыгажэйшымі, у іх вачах свяцілася каханне, і стары падумаў: “Чаму мне не сесці разам з імі? Калі яшчэ я сустрэну ў сябе такіх прыгожых, як гэтыя, падобныя да месяца?”
— 0 пане, прашу цябе, падыдзі да нас! — стаў запрашаць Нур ад-Дзін.
I шэйх Ібрахім сеў з імі, а яны напоўнілі кубак віном і прапанавалі яму. Але садоўнік адмовіўся:
— Барані Алах! Я трынаццаць гадоў не дакранаўся да віна.
I Нур ад-Дзін прыкінуўся, што хмель адолеў яго, і лёг на зямлю, нібыта заснуў. Тады Аніс аль-Джаліс паглядзела на шэйха і сказала:
— О шэйх Ібрахім, вось так ён заўсёды абыходзіцца са мною: вып’е крыху і засынае, а я застаюся адна і сумую.
Душа садоўніка гарнулася да дзяўчыны, і ён узяў кубак, які яна прапанавала, і выпіў. А потым Аніс аль-Джаліс угаварыла яго выпіць яшчэ адзін кубак віна, і калі ён гэта зрабіў, раптам падняўся Нур ад-Дзін, сеў і сказаў:
— О шэйх Ібрахім, хіба я толькі што не заклінаў цябе выпіць, а ты адмаўляўся?
I шэйх Ібрахім засаромеўся і сказаў:
— Гэта яна ўсё!
I ўсе яны весяліліся, і смяяліся, і пілі віно, пакуль не мінула трэць ночы. Тады дзяўчына звярнулася да садоўніка з такімі словамі:
— О шэйх Ібрахім, ці не ўстаць мне, з твайго дазволу, і ці не запаліць адну са свяцільняў?
— Устань і запалі, але не больш адной, — адказаў ён.
Дзяўчына паднялася і запаліла ўсе восемдзесят свяцільняў, a Hyp ад-Дзін ёй дапамог. Памяшканне залілося зыркім святлом. А шэйх Ібрахім, якога ўжо адолеў хмель, усклікнуў:
— Вы смялейіпыя за мяне! — і ён узняўся на ногі і расчыніў усе вокны.
Гэтак яны сядзелі, пілі, елі, чыталі вершы — і ўвесь палац зіхацеў ад святла.
А ў гэты час халіф паглядзеў у вокны, якія выходзілі да рэчкі Тыгр, і ўбачыў святло свечак і свяцільняў, што адбівалася на вадзе. Тады ён перавёў позірк на палац у садзе, заліты святлом, і крыкнуў:
— Паклікаць да мяне Джафара Бармакіда!
Праз імгненне той ужо стаяў перад халіфам, і халіф усклікнуў:
— О сабака між візіраў! Ты адбіраеш у мяне горад Багдад і нават не гаворыш аб гэтым!
— Што значаць твае словы, о халіф? — разгубіўся Джафар.
— Без майго ведама гарыць агнямі Палац Весялосці і расчынены яго вокны, — сказаў халіф. — Гора табе!
У Джафара затрымцелі паджылкі, ён паглядзеў у бок саду і ўбачыў, што палац зіхаціць агнямі. I ён захацеў заступіцца за шэйха Ібрахіма і сказаў:
— 0 ўладар прававерных, шэйх Ібрахім на мінулым тыдні прасіў у мяне: “Я хачу ўчыніць абразанне маім сынам пры жыцці ўладара прававерных і пры тваім жыцці. Спытай дазволу ў халіфа, каб зрабіць гэта ў палацы”. I я адказаў яму: “ Ідзі і рабі гэта, а я паведамлю халіфу і папрашу ягонай згоды”. — Ён пайшоў, а я забыўся табе расказаць усё.
— 0 Джафар, — адказваў халіф, — у цябе была адна правіна, а цяпер стала дзве. Па-першае, ты не сказаў мне аб гэтым, а па-другое, шэйх Ібрахім спадзяваўся атрымаць грашовы падарунак, калі звяртаўся да цябе. А ты яму нічога не даў і не паведаміў мне.
— О ўладар прававерных, я забыўся, — апраўдваўся Джафар. А халіф усклікнуў:
— Клянуся маімі бацькамі і дзядамі, я пайду да яго! Ён чалавек праведны, клапоціцца пра старцаў і факіраў, і можа стацца, малітва каго-небудзь з іх паспрыяе нам пры жыцці і пасля яго. Маёй прысутнасці шэйх Ібрахім толькі абрадуецца.
Джафар спрабаваў адгаварыць халіфа, але той сказаў: — Я абавязкова зараз жа пайду да іх!
I яны апрануліся, як купцы, і рушылі да палаца. Халіф падышоў да саду і ўбачыў, што вароты адчыненыя. Ён здзівіўся:
— Паглядзі, Джафар! Як гэта шэйх Ібрахім пакінуў адчыненыя вароты? He такі ў яго звычай!
Потым яны ўвайшлі ў сад і спыніліся перад палацам. Халіф сказаў:
— Джафар, перш чым увайсці, я хачу паглядзець раней на старцаў. Да гэтага часу я тут не пачуў ніводнага гуку, ніводнай малітвы.
Халіф узлез на арэхавае дрэва, галіны якога набліжаліся да акна. I раптам у палацы ён убачыў прыгожую дзяўчыну і юнака, падобных на два месяцы, а побач з імі шэйха Ібрахіма, які гаварыў:
— О царыца між прыгажуняў, без музыкі няма шчасця ў віне! Я чуў, як гаварыў паэт:
За кубкам малым новы кубак віна
Мы пусцім па крузе і вып’ем да дна.
Але піць без музыкі не ў асалоду. He проста без свісту вадой напаіць скакуна.
Калі халіф убачыў такое, чаго ніяк не чакаў ад шэйха Ібрахіма, жыла гневу праступіла ў яго між вачэй, ён спусціўся і сказаў Джафару:
— Я ніколі не бачыў праведнікаў у такім стане! Узлезь на дрэва і паглядзі таксама, каб цябе не абмінула благаславенне праведных.
Джафар быў збянтэжаны словамі халіфа, але ўзлез на дрэва і паглядзеў у акно.
Раптам ён убачыў Нур ад-Дзіна, шэйха Ібрахіма і нявольніцу, і ў руках у шэйха кубак з віном. Джафар зразумеў канчаткова, што цяпер ён загінуў.
— Паглядзі! Хто прывёў гэтых людзей у мой палац?— сказаў халіф візіру, калі той спусціўся на зямлю. — Але роўных па прыгажосці гэтаму юнаку і гэтай дзяўчыне ніколі не бачылі мае вочы.
— Твая праўда, о ўладар, — адказваў Джафар, у якога зацеплілася надзея на дараванне халіфа.
А халіф сказаў:
— Джафар, узлезем яшчэ раз на дрэва і разам паглядзім на іх.
У гэты час садоўнік папрасіў Аніс аль-Джаліс паспяваць, і яна адказала:
— О шэйх Ібрахім, калі б у нас былі хоць якія музычныя інструменты, наша радасць была б поўнай.
Шэйх Ібрахім падняўся на ногі, а халіф сказаў Джафару:
— Паназіраем, што ён будзе рабіць.
Садоўнік жа знік і неўзабаве з’явіўся з лютняй Абу Ісхака ан-Надзіма.
— Клянуся Алахам, — усклікнуў халіф, — калі гэта нявольніца спяе дрэнна, я распну вас усіх, а калі добра — цябе аднаго.
— О божа, — сказаў Джафар, — зрабі так, каб яна праспявала дрэнна.
— Навошта? — запытаўся халіф.
— Каб ты распяў нас усіх, і мы забаўлялі б адзін аднаго, — адказаў візір. I халіф засмяяўся з ягоных слоў.
А дзяўчына ўзяла лютню, агледзела яе, наладзіла струны і ўдарыла па іх. Сэрцы прысутных памкнуліся да яе, а яна заспявала:
О людзі, ва ўладзе чыёй паспрыяць закаханым,
Каханнем апаленым, лёсам загнаным,
Мы просім у вас абароны ад зла,
Мы вартыя ласкі — і доля да вас прывяла.
Нас гора спасцігла, мы ў праху цяпер, прыніжэннях, He трэба смяяцца — праз вамі стаім на каленях!
Забіць нас якая карысць, запытацца я мушу, Бо ўсе нашы дрэнныя справы ўскладзеце на душу.
— Клянуся Алахам, цудоўна, о Джафар! — усклікнуў халіф. — Я ў жыцці не чуў голасу, падобнага на голас гэтай спявачкі.
А візір запытаўся:
— Можа, гнеў пакінуў халіфа?
— Так, пакінуў, — адказаў халіф і злез з дрэва. А потым ён звярнуўся да Джафара: — Я хачу ўвайсці да іх, пасядзець разам і паслухаць, як пяе гэта дзяўчына.
— 0 ўладар прававерных, — адказаў Джафар, — калі яны ўбачаць цябе, то моцна збянтэжацца, а шэйх Ібрахім наогул памрэ ад страху.
I вось халіф з Джафарам прыдумалі хітрасць. Яны пайшлі на бераг Тыгра, сустрэлі рыбака, і халіф загадаў яму распрануцца. Халіф зняў з сябе шаўковыя адзежы і плашч і сказаў рыбаку:
— Бяры і апранайся.
А сам апрануў яго кафтан і цюрбан. Рыбак пацалаваў ногі халіфа, падзякаваў і сабраўся пайсці, як вошы з кафтана запаўзлі халіфу на скуру і пачалі кусацца. Ён правай і левай рукой стаў скідваць іх з шыі і сказаў:
— Гора табе, рыбак, сапраўды шмат вошай у гэтым кафтане!
— 0 ўладар, — адказваў рыбак, — зараз табе балюча, a праз тыдзень ты не будзеш іх адчуваць і зусім забудзешся пра іх думаць.
I халіф засмяяўся:
— Пакіну я сабе гэты кафтан.
— Я падумаў, — сказаў рыбак, — калі ты, уладар прававерных, захацеў навучыцца лавіць рыбу, каб мець у руках карыснае рамяство, то гэты кафтан табе якраз.
Халіфа моцна развесялілі гэтыя словы, ён развітаўся з рыбаком і пайшоў да палаца. Лёгкім стукам ён пастукаўся ў дзверы, і шэйх Ібрахім запытаўся:
— Хто там?
Халіф адказаў:
— Шэйх Ібрахім, гэта я, рыбак Карым. Я пачуў, што ў цябе госці, і прынёс крыху рыбы.
Нур ад-Дзін і нявольніца пачулі пра рыбу і абрадаваліся. Яны папрасілі адчыніць рыбаку. Халіф, пераапрануты ў рыбака, увайшоў і прывітаўся першым, а шэйх Ібрахім звярнуўся да яго з такімі словамі:
— Прывітанне злодзею, рабаўніку і гуляку! Пакажы нам рыбу, якую прынёс.
Халіф паказаў рыбу, і нявольніца ўсклікнула:
— Клянуся Алахам, гэта добрая рыба! Толькі калі б яна была падсмажаная!
Тады шэйх Ібрахім сказаў халіфу:
— Чаму ты не прынёс гэту рыбу смажанай? Цяпер ідзі і пасмаж яе!
— Зараз, — адказаў той і пабег выконваць загад.
Ён паклікаў Джафара і сказаў, што яму загадалі пасмажыць рыбу.
— О ўладар прававерных, — папрасіў візір, — дазволь, я пасмажу яе.
Але халіф усклікнуў:
— Клянуся грабніцай маіх бацькоў і дзядоў, яе пасмажу толькі я, сваёй рукой!
Халіф знайшоў у хатцы садоўніка соль, шафран і ўсё, што патрэбна, каб прыгатаваць рыбу, і праз некаторы час яна была гатова. Ён паклаў рыбу на бананавы ліст, упрыгожыў пладамі, прынёс у палац і паставіў перад імі.
Дзяўчына з юнаком і шэйх Ібрахім падышлі і сталі есці, а калі закончылі, вымылі рукі, і Нур ад-Дзін сказаў:
— Клянуся Алахам, рыбак, ты зрабіў нам сёння вялікую ласку! — і ён падаў халіфу тры дынары з тых, якія даў яму прыдворны Санджар. — Выбачай мне, рыбак, калі б ты ведаў мяне да таго, што здарылася з намі, я пазбавіў бы тваё
сэрца ад горычы беднасці. Але вазьмі гэтыя дынары з благаславення Алаха!
Халіф узяў грошы і ўсё прыбраў. Ён увесь час жадаў толькі аднаго — паслухаць спевы дзяўчыны. I халіф сказаў Нур ад-Дзіну:
КНІГІ ОНЛАЙН
