Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
Няшчасныя падарожнікі, быццам камяні, пайшлі да дна. Толькі Сіндбад і яшчэ некалькі купцоў ухапіліся за абломак дошкі і ўтрымаліся на паверхні мора.
Цэлы дзень і цэлую ноч насіліся яны па моры, а раніцай хвалі выкінулі іх на скалісты бераг.
Ледзь жывыя ляжалі падарожнікі на зямлі. Толькі калі мінуў дзень, а за ім ноч, яны крыху апамяталіся.
Дрыжучы ад холаду, Сіндбад і яго сябры пайшлі па беразе ў надзеі, што сустрэнуць людзей, якія іх прытуляць і накормяць. Доўга ішлі яны і нарэшце ўбачылі ўдалечыні высокі будынак, які нагадваў палац. Сіндбад вельмі абрадаваўся і пайшоў шпарчэй. Але толькі падарожнікі наблізіліся да гэтай пабудовы, як іх акружыў натоўп людзей. Гэтыя людзі схапілі іх і адвялі да свайго цара, а цар знакам загадаў ім сесці. Калі яны селі, перад імі паставілі міскі з нейкай дзіўнай ежай. Hi Сіндбад, ні яго сябры-купцы ніколі такога не елі. Спадарожнікі Сіндбада ад голаду накінуліся на ежу і з’елі ўсё, што было ў місках. Адзін Сіндбад амаль не дакрануўся да ежы, а толькі паспытаў яе.
А цар гэтага горада быў людаед. Яго набліжаныя лавілі ўсіх чужаземцаў, якія траплялі ў іхнюю краіну, і кармілі іх гэтай ежай. I кожны, хто еў яе, паступова страчваў розум і рабіўся падобным да жывёліны. Адкарміўшы чужаземца, набліжаныя цара забівалі яго, смажылі і з’ядалі. А цар еў людзей адразу сырымі.
Сяброў Сіндбада чакала тое ж самае. Кожны дзень яны даадвалу елі гэтай ежы, і ўсё цела ў іх заплывала тлушчам. Яны перасталі разумець, што з імі робіцца, — толькі елі і спалі. Іх аддалі пастуху, нібыта свінняў, кожны дзень пастух выганяў іх за горад і карміў з вялікіх карытаў.
Сіндбад не еў гэтай ежы, а іншага яму не давалі. Ён збіраў на лугах карэнне і ягады і неяк імі харчаваўся. Усё яго цела высахла, ён саслаб і ледзь трымаўся на нагах. Убачыўшы, што Сіндбад такі слабы і худзюшчы, набліжаныя цара вырашылі, што яго не трэба сцерагчы — усё роўна не ўцячэ, — і неўзабаве забыліся на яго.
А Сіндбад толькі і марыў, як бы вырвацца ад людаедаў. Аднойчы раніцай, калі ўсе спалі, ён выйшаў з варот палаца і пайшоў куды вочы глядзяць, Хутка ён прыйшоў на зялёны луг і ўбачыў чалавека, які сядзеў на вялікім камені. Гэта быў пастух. Ён толькі што прыгнаў купцоў, сяброў Сіндбада, з горада і паставіў перад імі карыта з ежай. Убачыўшы Сіндбада, пастух адразу зразумеў, што Сіндбад здаровы
і ў сваім розуме. Ён зрабіў знак рукой, каб Сіндбад падышоў да яго, і сказаў:
— Ідзі па гэтай сцяжынцы, а калі дойдзеш да скрыжавання, павярні направа і выйдзеш на султанскую дарогу. Яна выведзе дябе з зямлі нашага цара, і ты, магчыма, дабярэшся да тваёй радзімы.
Сіндбад падзякаваў пастуху і пайшоў. Ён стараўся ісці як мага хутчэй і ў хуткім часе ўбачыў справа ад сябе дарогу. Сем дзён і сем начэй ішоў Сіндбад па гэтай дарозе і ўвесь час харчаваўся карэннямі і ягадамі. Нарэшце на восьмы дзень раніцай ён убачыў натоўп людзей і падышоў да іх. Людзі абступілі яго і сталі распытваць, хто ён і адкуль прыйшоў. Сіндбад расказаў ім аб усім, што з ім здарылася, і яго адвялі да цара той краіны. Цар загадаў накарміць Сіндбада і таксама запытаўся ў яго, адкуль ён родам і што з ім адбылося. Калі Сіндбад расказаў цару аб сваіх прыгодах, цар вельмі здзівіўся і ўсклікнуў:
— Я ў жыцці не чуў больш дзіўнай гісторыі! Мы з радасцю запрашаем цябе, чужаземец, заставайся жыць у маім горадзе.
Сіндбад застаўся ў горадзе гэтага цара, якога клікалі Тайгамус. Цар вельмі палюбіў Сіндбада і хутка так прывык да яго, што не адпускаў ад сябе ні на хвіліну. Ён выказваў да Сіндбада ўсякую ласку і выконваў усе яго жаданні.
I вось аднойчы пасля абеду, калі ўсе набліжаныя цара, акрамя Сіндбада, разышліся па дамах, цар Тайгамус сказаў Сіндбаду: „ „ . . .
— 0 Сіндбад, ты стаў мне даражэй за ўсіх маіх набліжаных, і я не магу расстацца з табой. У мяне ёсць да цябе вялікая просьба. Абяцай мне, што выканаеш яе.
— Гавары мне, якая ў цябе просьба, — адказаў Сіндбад. — Ты быў добры да мяне, і я не магу цябе аслухацца.
— Застанься ў нас назаўсёды, — сказаў цар. — Я знайду табе добрую жонку, і табе будзе ў маім горадзе не горш, чым у Багдадзе.
Пачуўшы словы цара, Сіндбад моцна засмуціўся. Ен усё япічэ спадзяваўся вярнуцца калі-небудзь у Багдад, а цяпер даводзілася пакінуць гэтую надзею. He мог жа Сіндбад адмовіць царуі
— Няхай будзе па-твойму, о цар, — сказаў ён. Я застануся тут назаўсёды.
Цар зараз жа загадаў вьібраць для Сіндбада памяшканне ў палацы і ажаніў яго з дачкою свайго візіра.
Яшчэ некалькі гадоў пражыў Сіндбад у горадзе цара Тайгамуса і стаў патроху забываць Багдад. У яго з’явіліся сябры сярод жыхароў горада, усе яго любілі і паважалі.
I вось аднойчы з самай раніцы да яго прыйшоў адзін з яго сяброў па імені Абу-Мансур. Адзежа на ім была падраная і турбан з’ехаў на бок; ён ламаў сабе рукі і горка плакаў.
— Што з табою, о Абу-Мансур? — спытаўся Сіндбад.
— Сёння ноччу ў мяне памерла жонка, — адказаў яго сябар.
Сіндбад пачаў яго суцяшаць, але Абу-Мансур працягваў горка плакаць і біў сябе ў грудзі.
— О Абу-Мансур, — сказаў Сіндбад, — якая карысць так гараваць? Міне час, і ты суцешышся. Ты яшчэ малады і доўга пражывеш.
I раптам Абу-Мансур заплакаў яшчэ мацней і ўсклікнуў:
— Як гэта ты гаворыш, што я доўга пражыву, калі мне засталося жыць адзін дзень! Заўтра ты страціш мяне і ніколі болып мяне не пабачыш.
— Чаму? — спытаўся Сіндбад. — Ты ж здаровы, дужы, і табе не пагражае смерць.
— Заўтра пахаваюць маю жонку, і мяне таксама апусцяць у магілу, — сказаў Абу-Мансур. — У нашай краіне такі звычай: калі памірае жанчына, яе мужа хаваюць жывым разам з ёю, а калі мужчына, з ім разам хаваюць яго жонку.
“Гэта вельмі дрэнны звычай, — падумаў Сіндбад. — Добра, што я чужаземец, і мяне не пахаваюць жывым”.
Ён пастараўся, як мог, суцешыць Абу-Мансура і абяцаў, іпто папросіць цара пазбавіць яго ад такой страшнай смерці. Але калі Сіндбад прыйшоў да цара і выказаў яму сваю просьбу, цар паківаў галавою і сказаў:
— Прасі аб чым хочаш, Сіндбад, але толькі не аб гэтым. Я не магу парушыць звычай маіх продкаў. Заўтра твайго сябра апусцяць у магілу.
— О цар, — запытаўся Сіндбад, — а калі памрэ жонка ў чужаземца, яе мужа таксама пахаваюць разам з ёю?
— Так, — адказаў цар. — Але не хвалюйся за сябе. Твая жонка яшчэ вельмі маладая і, напэўна, не памрэ раней за цябе.
Калі Сіндбад пачуў гэтыя словы, ён засмуціўся і напалохаўся. Сумны, ён вярнуўся да сябе і з гэтага часу думаў толькі аб адным — як бы яго жонка не захварэла смяротнай хваробай. Прайшло няшмат часу, і тое, чаго ён баяўся, здарылася. Яго жонка цяжка занемагла і праз некалькі дзён аддала богу душу.
Цар і ўсе жыхары горада прыйшлі, па звычаі, суцяшаць Сіндбада. На яго жонку апранулі яе лепшыя каштоўнасці, паклалі яе цела на насілкі і панеслі да высокай гары, якая знаходзілася непадалёку ад горада. На вяршыні гары была выкапана глыбокая яма, прыкрытая цяжкім каменем. Насілкі з целам жонкі Сіндбада абвязалі вяроўкамі і, падняўшы камень, апусцілі ў магілу. А потым цар Тайгамус і сябры Сіндбада падышлі да яго і пачалі з ім развітвацца. Бедны Сіндбад зразумеў, што надышоў час яго смерці. Ён кінуўся наўцёкі з крыкам:
— Я чужаземец і не павінен падпарадкоўвацца вашым звычаям! Я не хачу паміраць у гэтай яме!
Але як ні адбіваўся Сіндбад, яго ўсё-такі прывялі да страшнай ямы. Яму далі з сабою збан вады і сем праснакоў хлеба і, абвязаўшы вяроўкамі, апусцілі ў яму. А потым яму завалілі каменем, і цар і ўсе, хто быў з ім, пайшлі назад у горад.
Бедны Сіндбад апынуўся ў магіле, сярод мерцвякоў. Спачатку ён нічога не бачыў, але, калі яго вочы прызвычаіліся да цемры, ён заўважыў, што ў магілу зверху праходзіць слабае святло. Камень, які зачыняў уваход у магілу, няшчыльна прылягаў да яе краёў, і тоненькі прамень сонца прабіваўся ў пячору.
Уся пячора была поўная мерцвякоў — мужчын і жанчын. На іх былі апрануты іх лепшыя плацці і каштоўнасці. Адчай і гора ахапілі Сіндбада: “Цяпер ужо мне не паратавацца, падумаў ён. — 3 гэтай магілы нікому не выйсці .
Праз некалькі гадзін сонечны прамень, што асвятляў пячору, пагас, і навокал стала зусім цёмна. Сіндбад быў моцна галодны. Ён з’еў праснак, напіўся вады і заснуў прама на зямлі, сярод мерцвякоў.
Дзень, другі, а за ім і трэці правёў Сіндбад у страшнай пячоры. Ён стараўся есці як мага менш, каб ежы хапіла на больш доўгі час, але на трэці дзень увечары ён праглынуў
апошні кавалак праснака і запіў яго апошнім глытком вады. Цяпер яму заставалася толькі чакаць смерці.
Сіндбад разаслаў на зямлі свой плашч і лёг. Усю ноч ён праляжаў без сну, успамінаючы родны Багдад, сяброў і блізкіх. Толькі пад раніцу яго вочы заплюшчыліся, і ён заснуў.
Прачнуўся ён ад слабага шораху: хтосьці з вурчаннем і пырханнем шкроб кіпцямі каменныя сцены пячоры. Сіндбад ускочыў на ногі і пайшоў у напрамку шуму. Хтосьці прабег паўз яго, стукаючы лапамі. “Гэта, відаць, які-небудзь дзікі звер, — падумаў Сіндбад. — Пачуўшы чалавека, ён спалохаўся і ўцёк. Але як жа ён патрапіў у пячору?”
Сіндбад кінуўся ўслед за зверам і неўзабаве ўбачыў удалечыні святло, якое рабілася ўсё больш яркім, калі бліжэй да яго падыходзіў Сіндбад. Хутка Сіндбад апынуўся перад вялікай адтулінай. Сіндбад выйшаў праз яе з пячоры і патрапіў на схіл гары.
Радасна стала ў Сіндбада на душы, зноў з’явілася ў яго надзея на выратаванне. “Праходзяць жа паблізу гэтага месца караблі, — падумаў ён. — Можа здарыцца, якоенебудзь судна падбярэ мяне. А калі нават я памру тут, гэта будзе лепш, чым загінуць у пячоры, запоўненай мерцвякамі”.
Сіндбад пасядзеў крыху на камені каля ўваходу ў пячору, убіраючы ў свае грудзі свежае ранішняе паветра. Ён пачаў думаць аб сваім вяртанні ў Багдад, да сяброў і блізкіх, і сумна стала яму, што ён вернецца да іх бедняком, без адзінага дзірхема. I раптам ён стукнуў сябе рукой па лбе і ўголас сказаў:
— Я засмучаюся аб тым, што вярнуся ў Багдад жабраком, а непадалёку ад мяне ляжаць такія багацці, якіх няма ў скарбніцах персідскіх цароў! Пячора поўная мерцвякоў — мужчын і жанчын, якіх апускаюць сюды ўжо шмат соцень гадоў. I разам з імі апускаюць у магілу іх лепшыя каштоўнасці. Гэтыя каштоўнасці так і прападуць у пячоры без усякай карысці. Калі я вазьму сабе частку іх, нікому не будзе ад гэтага бяды.
КНІГІ ОНЛАЙН
