Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
Сіндбад прылёг пад дрэвам і моцна заснуў. Прачнуўшыся, ён крыху падсілкаваўся пладамі і карэннямі, потым падышоў да рэчкі і стаў на беразе, пазіраючы на яе імклівую плынь. “У гэтай рэчкі, — сказаў ён сабе, — павінен быць пачатак і канец. Калі я зраблю невялікі плыт і паплыву на
ім па рэчцы, вада, магчыма, прынясе мяне да якога-небудзь горада”.
Ён назбіраў пад дрэвамі тоўстага сучча і галля і звязаў іх, а зверху паклаў некалькі дошак — абломкаў караблёў, што разбіваліся каля берага. Такім чынам, атрымаўся выдатны плыт. Сіндбад спіхнуў плыт у рэчку, стаў на яго і паплыў. Цячэнне імкліва несла плыт, і неўзабаве Сіндбад убачыў перад сабой высокую гару, у якой вада прабіла вузкі праход. Сіндбад хацеў спыніць плыт або павярнуць яго назад, але вада была мацней за яго і ўцягнула плыт пад гару. Спачатку пад гарой было яшчэ светла, але чым далей плынь несла плыт, тым цямней рабілася. Нарэшце настаў глыбокі змрок. Раптам Сіндбад балюча ўдарыўся галавой аб камень. Праход рабіўся ўсё ніжэй і цясней, і плыт цёрся бакамі аб сцены гары. Хутка Сіндбаду давялося стаць на ўколенцы, потым на карачкі: плыт ледзь-ледзь рухаўся наперад. “А раптам ён спыніцца? — падумаў Сіндбад. — Што я тады буду рабіць пад гэтай цёмнай гарой?”
Сіндбад не адчуваў, што цячэнне ўсё-такі штурхае плыт наперад.
Ён лёг на дошкі тварам уніз і заплюшчыў вочы, — яму здавалася, што сцены гары вось-вось раздавяць яго разам з ягоным плытом. Доўга праляжаў ён так, кожную хвіліну чакаючы смерці, і нарэшце заснуў, саслабелы ад хвалявання і стомы.
Калі ён прачнуўся, было светла і плыт стаяў нерухома. Ён быў навязаны да доўгай палкі, утыркнутай у дно рэчкі каля самага берага. А на беразе стаяў натоўп людзей, і людзі гучна размаўлялі паміж сабою на нейкай незразумелай мове.
Убачыўшы, што Сіндбад прачнуўся, людзі на беразе расступіліся, і з натоўпу выйшаў высокі стары з доўгай сівой барадой, апрануты ў дарагі халат. Ён ветліва сказаў нешта Сіндбаду і падаў яму руку, але Сіндбад некалькі разоў пакруціў галавою ў знак таго, што ён не разумее, і сказаў:
— Што вы за людзі і як называецца ваша краіна?
Тут усе на беразе закрычалі: “Араб, араб!”, — і іншы стары, апрануты яшчэ больш святочна, чым першы, падышоў амаль да самай вады і сказаў Сіндбаду на чыстай арабскай мове:
— Мір табе, чужаземец! Хто ты будзеш і адкуль ты прыйшоў? 3 якое прычыны ты прыбыў да нас і як адшукаў дарогу?
— А вы самі хто такія і што гэта за зямля?
— 0 брат мой, — адказаў стары, — мы мірныя землеўладальнікі. Мы прыйшлі па ваду, каб паліць нашы пасевы, і ўбачылі, што ты спіш на плыце, і тады мы злавілі твой плыт і прывязалі яго да нашага берага. Скажы мне, адкуль ты і навошта ты да нас прыплыў.
— 0 пане, — адказаў Сіндбад, — прашу цябе, дай мне пад’есці і напаі мяне, а потым распытвай, аб чым хочаш.
— Пойдзем са мною ў мой дом, — сказаў стары.
Ён адвёў Сіндбада да сябе дамоў, накарміў яго, і Сіндбад пражыў у яго некалькі дзён. I вось неяк раніцай стары сказаў яму:
— 0 брат мой, ці не хочаш ты пайсці са мною на бераг рэчкі і прадаць свой тавар?
“А які ў мяне тавар?” — падумаў Сіндбад, але ўсё-такі вырашыў пайсці са старым на рэчку.
— Мы аднясём твой тавар на рынак, — працягваў стары, — і калі табе добра за яго заплацяць, ты яго прадасі, а калі не — пакінеш сабе.
— Добра, — сказаў Сіндбад і пайшоў за старым. Прыйшоўшы на бераг рэчкі, ён зірнуў на тое месца, дзе быў прывязаны яго плыт, і ўбачыў, што плыта няма. — Дзе мой плыт, на якім я прыплыў да вас? — запытаўся ён у старога.
— Вось, — адказаў стары і паказаў пальцам на ворах палак, зваленых на беразе. — Гэта і ёсць твой тавар, і даражэй за яго няма нічога ў нашых краях. Ведай, што твой плыт быў звязаны з кавалкаў каштоўнага дрэва.
— А як жа я вярнуся адсюль на радзіму, у Багдад, калі ў мяне не будзе плыта? — сказаў Сіндбад. — He, я не прадам яго.
— О сябар мой, — сказаў стары, — забудзься пра Багдад і пра сваю радзіму. Мы не можам адпусціць цябе. Калі ты вернешся ў сваю краіну, ты раскажаш людзям аб нашай зямлі, і яны прыйдуць і зняволяць нас. He думай нават аб тым, каб ехаць. Жыві ў нас і будзь нашым госцем, пакуль не памрэш, а твой плыт мы з табой прададзім на рынку, і за яго дадуць столькі ежы, што табе хопіць на ўсё жыццё.
I бедны Сіндбад апынуўся на востраве ў палоне. Ён прадаў на рынку сучча, з якога быў звязаны ягоны плыт, і
атрымаў шмат каштоўных камянёў. Але гэта не радавала Сіндбада. Ён толькі і думаў аб тым, як бы вярнуцца на радзіму.
Шмат дзён ён пражыў у горадзе на востраве ў старога; нямала сяброў з’явілася ў яго сярод жыхароў вострава. I вось аднойчы Сіндбад выйшаў з дому пагуляць і ўбачыў, што вуліцы горада апусцелі. Ён не сустрэў ніводнага мужчыны — толькі дзеці і жанчыны трапляліся яму на дарозе.
Сіндбад спьініў аднаго хлопчыка і спытаўся ў яго:
— Куды падзеліся ўсе мужчыны, якія жывуць у горадзе? Або ў вас вайна?
— He, — адказаў хлопчык, — у нас не вайна. Хіба ты не ведаеш, што ва ўсіх дарослых мужчын на нашым востраве кожны год вырастаюць крылы і яны адлятаюць з вострава? А праз шэсць дзён яны вяртаюцца, і крылы ў іх адпадаюць.
I праўда, праз шэсць дзён усе мужчыны зноў вярнуліся, і жыццё ў горадзе пайшло па-ранейшаму.
Сіндбаду таксама вельмі захацелася палятаць у паветры. Калі мінула яшчэ адзінаццаць месяцаў, Сіндбад вырашыў папрасіць каго-небудзь са сваіх сяброў узяць яго з сабой. Але колькі ён не прасіў, ніхто не пагаджаўся. Толькі яго лепшы сябар, меднік з галоўнага гарадскога рынку, нарэіпце пагадзіўся выканаць просьбу Сіндбада і сказаў:
— У канцы гэтага месяца прыходзь да гары каля гарадскіх варот. Я буду чакаць цябе там і вазьму з сабою.
У прызначаны дзень Сіндбад з самага ранку прыйшоў на гару. Меднік яго ўжо чакаў. Замест рук у яго былі шырокія крылы з блішчастых белых пёрак.
Ён загадаў Сіндбаду сесці яму на спіну і сказаў:
— Зараз я палячу з табою па-над краінамі, гарамі і марамі. Але памятай умову, якую я табе скажу: пакуль мы будзем лятаць — маўчы і не прамаўляй ніводнага слова. Калі ты раскрыеш рот, мы абодва загінем.
— Добра, — сказаў Сіндбад, — я буду маўчаць.
Ён узлез медніку на плечы, і той развёў крылы і ўзляцеў высока ў паветры. Доўга лятаў ён, узнімаўся ўсё вышэй і вышэй, і зямля ўнізе здавалася Сіндбаду не большай за кубак, кінуты ў мора.'
I Сіндбад не мог утрываць і ўсклікнуў:
— Вось цуд!
He паспеў ён прамовіць гэтыя словы, як крылы чалавека-птушкі бяссільна павіслі і ён пачаў замаруджана падаць уніз.
На шчасце Сіндбада, яны ў гэты час якраз праляталі над нейкай вялікай рэчкай. Пагэтаму Сіндбад не разбіўся, a толькі ўдарыўся аб ваду. Затое медніку, яго сябру, давялося дрэнна. Пер’і на ягоных крылах намоклі, і ён каменем пайшоў на дно.
Сіндбаду ўдалося даплыць да берага і выйсці на сушу. Ён зняў з сябе мокрае адзенне, выкруціў яго і агледзеўся, не ведаючы, у якім месцы зямлі ён знаходзіцца. I раптам з-пад каменя, што ляжаў на дарозе, выпаўзла змяя, у пашчы яна трымала чалавека з доўгай сівой барадой. Гэты чалавек махаў рукамі і крычаў:
— Паратуйце! Таму, хто выратуе мяне, я аддам палову свайго багацця!
Нядоўга думаючы, Сіндбад падняў з зямлі цяжкі камень і кінуў ім у змяю. Камень перабіў змяю напапалам, і яна выпусціла з пашчы сваю ахвяру. Чалавек падбег да Сіндбада і ўсклікнуў, плачучы ад радасці:
— Хто ты, о добры чужаземец? Скажы мне, як тваё імя, каб мае дзеці ведалі, хто паратаваў іхняга бацьку.
— Маё імя — Сіндбад-Мараход, — адказаў Сіндбад. — А ты? Як тваё імя, і ў якім краі мы знаходзімся?
— Мяне называюць Хасан-ювелір, — адказаў чалавек. — Мы знаходзімся ў Егіпце, непадалёку ад славутага горада Каіра, а гэтая рэчка — Ніл. Пойдзем да мяне ў дом, я хачу ўзнагародзіць цябе за твой добры ўчынак. Я падару табе палову маіх тавараў і грошай, а гэта нямала, бо я ўжо пяцьдзесят гадоў гандлюю на галоўным рынку і даўно з’яўляюся старшынёю каірскіх купцоў.
Хасан-ювелір стрымаў слова і аддаў Сіндбаду палавіну сваіх грошай і тавараў. Іншыя ювеліры таксама хацелі ўзнагародзіць Сіндбада за тое, што ён выратаваў жыццё іхняму начальніку, і ў Сіндбада аказалася гэтулькі грошай і каштоўнасцей, колькі ў яго яшчэ ніколі не бывала. Ён накупіў самых лепшых егіпецкіх тавараў, пагрузіў усе багацці на вярблюдаў і выйшаў з Каіра ў Багдад.
Пасля доўгага шляху ён вярнуўся ў свой родны горад, дзе яго ўжо не спадзяваліся пабачыць жывым.
Жонка і сябры Сіндбада падлічылі, колькі гадоў ён падарожнічаў, і аказалася — дваццаць сем гадоў.
— Годзе табе ездзіць па чужых краінах, — сказала Сіндбаду яго жонка. — Заставайся з намі і не ад’язджай нікуды болып.
Усе так угаворвалі Сіндбада, што ён нарэшце пагадзіўся і даў клятву больш не падарожнічаць. Доўга яшчэ хадзілі да яго багдадскія купцы слухаць расказы аб яго незвычайных прыгодах, і ён жыў шчасліва, пакуль не прыйшла да яго смерць.
Вось усё, што дайшло да нас аб падарожжах СіндбадаМарахода.
КАЗКА ПРА АБДАЛАХА ЗЯМНОГА I АБДАЛАХА МАРСКОГА
Расказваюць таксама, што быў адзін чалавек, рыбак, па імені Абдалах*. I была ў яго вялікая сям’я — дзевяць дзяцей і іх маці, а сам ён быў бедным і не валодаў нічым, акрамя сеткі. Кожны дзень ён хадзіў да мора, каб лавіць рыбу,. Калі ўлоў быў малы, ён прадаваў рыбу і расходаваў грошы на сваіх дзяцей, а калі ўлоў быў багаты, то ён варыў добрую ежу, купляў плады і жыў, пакуль не заканчваліся сродкі. I ён гаварыў сабе: “Заўтрашні надзел прыйдзе заўтра”.
У той дзень, калі яго жонка нарадзіла дзесятае дзіця, у гэтага чалавека ў доме анічога не было. I ягоная жонка сказала:
— О муж мой, дай мне чаго-небудзь пад’есці.
I рыбак сказаў ёй:
— Вось я пайду, з благаславення вялікага Алаха, да мора і закіну сетку на шчасце гэтага немаўляці.
I жонка мовіла:
— Даверся Алаху!
I рыбак узяў сетку і выправіўся да мора, а там ён закінуў сетку, на шчасце маленькага дзіцяткі, і сказаў:
— О Божа, зрабі яго надзел лёгкім, няцяжкім, багатым!
Ён счакаў нейкі час, выцягнуў сетку, і сетка была поўная смецця, пяску, каменьчыкаў і травы. Рыбак не ўбачыўу ёй ніводнай рыбы — ні шмат, ні мала. I ён закінуў сетку ў другі раз, пачакаў нейкі час — і зноў выцягнуў яе, але яна была
пустою. I тады ён закінуў сетку і ў трэці раз, і ў чацвёрты, і ў пяты, але рыба ў сетку не трапляла.
КНІГІ ОНЛАЙН
