Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
У гэты час раптам прыйшлі дзесяць чалавек — вялікія і тоўстыя і сказалі:
— 0 Абдалах, да цара дайшло, што ў цябе ёсць куцы з куцых зямлі.
— Так, — сказаў Абдалах марскі, — вось гэты чалавек. Гэтамой сябар, ён прыйшоў да мянеўгосці, і я хачу вярнуць яго на зямлю.
— Мы можам пайсці толькі з ім, — сказалі яны, — і калі ты хочаш, то падыміся разам з ім да цара і скажы яму тое, што гаворыш нам.
— О брат мой, — сказаў Абдалах марскі, — мы не можам пярэчыць цару. Пойдзем са мною, і я пастараюся цябе вызваліць ад яго, калі пажадае Алах. He бойся, калі ён пабачыць і даведаецца, што ты з дзяцей зямлі, ён абавязкова выкажа да цябе павагу і верне цябе на зямлю.
— Рашэнне — тваёрашэнне, — сказаў Абдалах зямны, — я давяраю сябе Алаху і пайду з табою.
I Абдалах марскі разам з рыбаком прыйшлі да цара. I ўбачыўшы яго, цар засмяяўся і сказаў:
— Калі ласка, куцы!
I ўсе, хто быў каля цара, смяяліся і гаварылі:
— Так, клянёмся Алахам, ён куцы.
Абдалах марскі падышоў да цара, расказаў яму пра рыбака і сказаў:
— Гэта адзін з дзяцей зямлі, мой сябар. I ён не будзе жыць сярод нас, бо ён любіць есці рыбу толькі смажанай або варанай. I я хачу, каб ты дазволіў мне вярнуць яго на зямлю.
— Калі такая справа, — сказаў цар, — і ён не будзе жыць у нас, то я дазваляю табе вярнуць яго на зямлю, але пасля таго, як мы яго пачастуем. Падайце яму пачастунак! — загадаў цар.
I рыбаку прынеслі рыбу, розную выглядам і колерам, і ён паеў, як таго хацеў цар.
— Пажадай чаго-небудзь ад мяне, — сказаў пасля цар.
I Абдалах зямны мовіў:
— Я жадаю, каб ты даў мне каштоўных камянёў.
I цар сказаў:
— Адвядзіце яго ў дом каштоўных камянёў, і няхай выбірае сам, што яму трэба.
Сябар рыбака адвёў яго ў дом каштоўных камянёў, і рыбак выбраў сабе, чаго і колькі хацеў. I яны вярнуліся ў горад. Абдалах марскі выняў кашалёк і сказаў:
— Вазьмі ад мяне гэты залог і аднясі на магілу прарока (няхай благаславіць яго Алах і прывітае!).
Рыбак узяў кашалёк, не ведаўшы, што ў ім знаходзіцца. I Абдалах марскі павёў яго з горада, каб вярнуць на зямлю. Па дарозе рыбак пачуў спевы і ўбачыў, што людзі марскія нешта святкуюць. Яны елі, спявалі і былі радасныя.
— Што гэта за радасць у вашых людзей, хіба у іх вяселле? — спытаўся Абдалах зямны ў марскога. — У іх не вяселле, — адказаў марскі, — але ў іх хтосьці памёр.
— А хіба калі ў вас хтосьці памірае, вы радуецеся, ясце і спяваеце? — спытаўся зямны.
I марскі сказаў:
— Так. А вы, людзі, што вы робіце ў такім выпадку?
— Калі ў нас хто-небудзь памірае, — адказаў зямны, — мы смуткуем па ім і плачам, і жанчыны б’юць сябе па твары і раздзіраюць на сабе адзежы ад жалобы па тым, хто памёр.
I Абдалах марскі вытарашчыў на Абдалаха зямнога вочы і сказаў:
— Давай сюды залог.
Рыбак аддаў кашалёк, і тады марскі вывеў яго на зямлю ісказаў:
— Я парьіваю сяброўства з табою і прыязнасць, больш ты мяне не ўбачыш, і я цябе не ўбачу.
— Чаму ты так гаворыш? — спытаўся Абдалах зямны.
I марскі сказаў:
— Хіба вы, о людзі зямлі, не залог Алаха?
— Так, — адказаў зямны.
I марскі сказаў:
— Нялёгка ж вам, калі Алах забірае свой залог, і вы плачаце па ім. Як жа я дам табе залог прарока (няхай благаславіць яго Алах і прывітае!)? Вы, калі прыходзіць да вас нованароджаны, радуецеся яму, хаця Алах вялікі ўкладвае ў яго душу, як залог. А калі ён забірае яе — вы плачаце і смуткуеце. Чаму вам цяжка ад гэтага? Няма нам патрэбы сябраваць з вамі.
I затым ён пакінуў былога сябра і пайшоў у мора. A Абдалах зямны апрануў свае рэчы, узяў камяні і пайшоў да цара.
I цар засумаваў ужо па ім і сустрэў яго абрадаваны, і сказаў:
— Як ты маешся, о мой зяць, і чаму цябе не было са мною ўвесь гэты час?
I рыбак расказаў яму сваю гісторыю, і расказаў аб тым, якія цуды ён бачыў у моры. Цар здзівіўся гэтаму, а калі Абдалах зямны расказаў цару, што яму гаварыў на развітанне Абдалах марскі, цар сказаў:
— Ты зрабіў памылку, сказаўшы яму аб гэтым.
Рыбак яшчэ нейкі час прыходзіў на бераг і клікаў Абдалаха марскога, але той не адказваў і не выходзіў да яго. I тады Абдалах зямны страціў надзею яго пабачыць. I ён застаўся жыць са сваім цесцем і са сваякамі ў радасці, шчасці і дабрыні, пакуль не прыйшла да іх Разбуральніца асалоды і Разлучніца людзей.
Хвала жывому, які не памірае, уладару бачнага і нябачнага царства! Яго ўлада па-над усім, а з рабамі сваімі ён літасцівы і ўсё ведае.
АПОВЯД ПРА МАРУФА-ШАЎЦА
Расказваюць таксама, о шчаслівы цар, што быў у горадзе Місры-Ахоўваемым* адзін шавец, які ставіў латкі на старыя боты. Яго імя было Маруф, і была ў яго жонка па імені Фаціма, а па мянушцы — ведзьма. I празвалі яе гэтак таму, што яна была паганая грэшніца, бессаромная баламутка.
I яна ўладарыла над сваім мужам, і кожны дзень лаяла яго і праклінала тысячу разоў. А ён баяўся яе, бо быў чалавекам разумным і саромеўся за свой гонар. Але быў
бедны, і калі зарабляў многа грошай, траціў на яе, а калі зарабляў мала, жонка помсціла яму ў тую ж ноч, адымала ў яго здароўе і рабіла яго ноч такой жа чорнай, як старонка яе грахоў. I была яна падобная да той, аб кім паэт сказаў:
Ратуй мяне, о божа справядлівы, Ад бабы злоснай і кранутай!
Напэўна стаў бы я шчаслівы, Каб напаіў яе атрутай!
Аднойчы жонка сказала:
— 0 Маруф, я хачу, каб ты сёння вечарам прынёс мне кунафу* з пчаліным мёдам.
I Маруф мовіў:
— Алах вялікі дапаможа мне зарабіць грошай на яе, і я прынясу табе сёння вечарам. Клянуся Алахам, няма ў мяне зараз грошай, але бог дапаможа.
I Фаціма закрычала:
— Я не ведаю такіх слоў “дапаможа” або “не дапаможа”! Але не прыходзь без кунафы, бо я зраблю тваю ноч такой самай, якім было тваё шчасце, калі ты ажаніўся са мною і патрапіў да мяне ў рукі.
— Алах велікадушны, — сказаў Маруф. А потым гэты чалавек выйшаў, увесь у клопаце. Ён узнёс ранішнюю малітву і адчыніў лаўку, і сказаў:
— Прашу цябе, о ўладар, паслаць мне сёння грошы на гэтую кунафу і пазбавіць мяне ад злобьі гэтай грэшніцы на сённяшнюю ноч.
Маруф праседзеў у лаўцы да апоўдня, але праца да яго не прыходзіла, і яго страх перад жонкай мацнеў. I Маруф зачыніў лаўку, не ведаючы, як яму купіць кунафу, бо не меў грошай нават на хлеб. Ён праходзіў каля лаўкі гандляра кунафой і спыніўся, збянтэжаны, і вочы яго напоўніліся слязьмі. Гандляр заўважыў яго і сказаў:
— О майстар Маруф, чаго ты плачаш? Раскажы мне, што цябе спасцігла.
Маруф расказаў яму сваю гісторыю і сказаў:
— У маёй жонкі жорсткае сэрца. Яна запатрабавала ад мяне кунафы. Я ж праседзеў у лаўцы да апоўдня, і не
прыйшоў ніхто, каб я зарабіў хаця б на хлеб. I я баюся маёй жонкі.
I гандляр засмяяўся і сказаў:
— 3 табой не будзе бяды! Колькі ты хочаш кунафы? — Маруф сказаў, і гандляр узважыў яму кунафу. — Але ў мяне няма пчалінага мёду, а ёсць толькі трасніковы, — сказаў гандляр. — Ён лепшы за пчаліны мёд. I што за бяда, калі кунафа будзе з трасніковым мёдам?
I Маруфу стала сорамна, бо ён не мог даць ніякай платы гандляру. I ён сказаў:
— Давай кунафу з трасніковым мёдам.
I гандляр пасмажыў яму кунафу на масле і вымачыў яе ў трасніковым мёдзе — і яна стала падарункам для цароў. А потым гандляр сказаў:
— Ці не трэба табе хлеба і сыру?
— Так, — адказаў Маруф.
I гандляр даў яму на чатыры шэлегі хлеба і на шэлег сыру, а кунафы было на дзесяць шэлегаў, — і сказаў:
— Ведай, о Маруф, што ты мне вінен пятнаццаць шэлегаў. Ідзі да сваёй жонкі, і няхай у цябе будзе радасць. А гэты шэлег вазьмі, каб схадзіць у лазню. Аддасі пазыку, калі ў цябе з’явіцца дастаткова грошай.
I Маруф узяў усё і пайшоў, благаславіўшы гандляра кунафой. Сэрца яго загаілася, і ён гаварыў сабе: “Дзякуй табе, о божа! Які ты велікадушны!”
Потым ён прыйшоў да сваёй жонкі, і тая запыталася:
— Ты прынёс кунафу?
— Так, — сказаў Маруф.
Фаціма зірнула на кунафу і ўбачыла, што яна з трасніковым мёдам, і сказала:
— Хіба я не гаварыла табе: прынясі з пчаліным мёдам? Ты ж усё робіш насуперак майму жаданню — прыносіш з трасніковым.
I Маруф папрасіў прабачэння і сказаў:
— Я яе купіў у доўг.
— Гэта пустыя словы! — усклікнула яго жонка. — Я буду есці кунафу толькі з пчаліным мёдам. — Яна ў злосці ўдарыла Маруфа па твары і сказала: — Падымайся, о зводнік, і прынясі мне іншую! — А потым яна ўдарыла яго
кулаком у сківіцу і выбіла яму адзін зуб, і кроў пацякла ў яго на грудзі.
Ад моцнага гневу Маруф ударыў Фаціму злёгку па галаве, і тады яна ўхапіла яго за бараду і стала крычаць:
— О мусульмане!
На крык прыйшлі суседзі, вызвалілі Маруфа з яе рук і пачалі яе сарамаціць, гаворачы:
— Усе мы ядзім кунафу, якая з трасніковым мёдам. Чаму ты такая жорсткая да гэтага беднага чалавека? Гэта ганьба табе. — I яны да таго часу ўгаворвалі Фаціму, пакуль не памірылі яе з Маруфам. Але пасля таго, як пайшлі людзі, яна паклялася, што нават не паспытае кунафы.
А Маруф быў вельмі галодны, і ён сказаў сабе: “Яна паклялася, што не будзе есці кунафы, дык я яе з’ем”. I пачаў есці. Калі Фаціма ўбачыла, што ён есць, яна стала гаварыць:
— Калі захоча Алах, тое, што ты з’еў, будзе атрутай і згноіць тваё цела.
— He будзе так, як ты кажаш, — адказваў Маруф, працягваў есці і смяяўся: — Ты паклялася, што не будзеш есці гэтую кунафу. Але Алах вялікі і велікадушны, і калі захоча Алах, я заўтра ўвечары прынясу табе кунафу з пчаліным мёдам, і ты з’ясі яе адна.
I ён пачаў супакойваць яе, а яна яго праклінала, лаяла і сварылася да раніцы. А калі прыйшла раніца, яна закасала рукавы, каб пабіць Маруфа, але Маруф паабяцаў прынесці ёй іншую кунафу. I ён пайшоў у мячэць, памаліўся і накіраваўся ў лаўку. Толькі ён адчыніў яе, як прыйшлі двое ад кадзі і сказалі:
— Паспяшайся да кадзі: прыходзіла твая жонка і паскардзілася на цябе.
Ён пайшоў з гэтымі людзьмі да кадзі і ўбачыў, што яго жонка завязала сабе руку, яе пакрывала перапэцкана крывёю, і яна стаіць, плача і выцірае слёзы.
I кадзі звярнуўся да Маруфа:
— О чалавек, хіба ты не баішся Алаха вялікага? Чаму ты б’еш гэтую жанчыну, зламаў ёй руку, выбіў ёй зуб і так дрэнна абыходзішся з ёю?
I Маруф усклікнуў:
— Калі я яепабіў або выбіў зуб, судзі мяне, як пажадаеш, але справа была вось як, і суседзі нас памірылі! — I ён расказаў кадзі ўсю гісторыю ад пачатку да канца.
КНІГІ ОНЛАЙН
