Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
— О брат мой, а што ж есць гэтая злашчасная рыба? — запытаўся рыбак.
I марскі адказаў:
— Яна есць жывёл мора. Хіба ты не чуў прыказку: “Яны як рыбы ў моры — моцныя ядуць слабых”.
I рыбак сказаў:
— Твая праўда. А шмат у вас у моры гэтых данданаў?
— У нас іх гэтулькі, што злічыць толькі адзін Алах вялікі, — сказаў марскі.
I Абдалах зямны мовіў:
— Баюся, што, калі я спушчуся з табою на дно, мне сустрэнецца такая рыба і з’есць мяне.
— He бойся! — адказаў Абдалах марскі. — Калі дандан цябе ўбачыць, ён пазнае, што ты сын Адама, спалохаецца цябе і ўцячэ. Ён нікога так не баіцца ў моры, як сыноў Адама, бо калі ён з’есць сына Адама — гэта атрута і смерць яму. Мы збіраем тлушч з пячонкі дандана толькі дзякуючы сынам Адама. Калі хто-небудзь з іх падае ў мора і патанае, ён мяняецца з выгляду, а часам яго цела распадаецца на кавалкі. I дандан з’ядае яго, бо думае, што гэта адна з марскіх жывёл, і памірае. Мы знаходзім яго мёртвым, бяром тлушч з яго пячонкі, змазваем наша цела і ходзім па моры. У якім бы месцы не знаходзіўся сын Адама, і няхай там будзе сто, або дзвесце, або тысяча і больш данданаў, яны, пачуўшы крык сына Адама, зараз жа паміраюць, і ніводная з іх не можа зрушыцца з месца.
— Я спадзяюся на Алаха! — усклікнуў Абдалах зямны.
I ён распрануўся, закапаў адзежу ў ямцы на беразе мора, намазаў цела гэтым тлушчам, увайшоў у ваду і нырнуў. Вада ніколькі не пашкодзіла яму, і, расплюшчыўшы вочы, ён стаў хадзіць па марскім дне.
— Што ты бачыш, о брат мой? — спытаў у яго Абдалах марскі.
I ён адказаў:
— Мне добра і вада не шкодзіць мне.
— Ідзі за мной, — сказаў Абдалах марскі.
I яны пераходзілі з месца на месца, і рыбак бачыў перад сабою злева і справа горы вады, розных рыб, якія гулялі ў моры: адны — вялікія, другія — маленькія, і сярод іх былі рыбы, падобныя на буйвалаў, і рыбы, падобныя на кароў, і яшчэ рыбы, падобныя на сабак, і рыбы, падобныя на людзей. I ўсе яны, як толькі набліжаўся Абдалах зямны, уцякалі.
I ён запытаўся ў Абдалаха марскога:
— О брат мой, чаму ўсе рыбы, да якіх мы падыходзім, уцякаюць ад нас?
I марскі сказаў:
— Гэта ад страху перад табою, бо ўсё, што стварыў Алах вялікі, баіцца сына Адама.
I Абдалах зямны глядзеў на дзівосы мора, пакуль яны не дасягнулі высокай гары. I тут пачуўся крык. Ён азірнуўся і ўбачыў штосьці чорнае, большае за вярблюда, якое крычала і спускалася на яго з гэтай гары. I ён запытаўся ў Абдалаха марскога:
— Што гэта такое, о брат мой?
I марскі адказаў:
— Гэтадандан. Ён спускаецца і хоча мяне з’есці. Крыкні на яго, о брат мой, a то ён ухопіць мяне і з’есць.
Абдалах зямны крыкнуў, і раптам дандан упаў мёртвы. I калі рыбак гэта ўбачыў, ён усклікнуў:
— Слава Алаху! Хвала яму за тое, што я не ўдарыў дандана мячом або нажом. Як жа гэта вялізнае стварэнне не вынесла майго крыку і памёрла?
— He здзіўляйся, — сказаў Абдалах марскі, — клянуся Алахам, о брат мой, калі б гэтых рыб было тысячу ці дзве тысячы, яны не вытрымалі б адзінага крыку сына Адама.
Неўзабаве яны падышлі да аднаго горада і ўбачылі, што ўсе яго жыхары — дзяўчаты, і няма сярод іх мужчын.
— О брат мой, што гэта за горад і што за дзяўчаты? — спытаў Абдалах зямны.
I марскі мовіў:
— Гэта горад дзяўчат, бо яго жыхары — дзяўчаты мора.
— А ці ёсць сярод іх мужчыны?
— He, — адказаў той.
— Аяк жа яны нараджаюць без мужчын? — спытаўрыбак.
— Цар мора, — адказаў Абдалах марскі, — зганяе іх у гэты горад, і яны не зацяжарваюць і не нараджаюць. Усякую марскую дзяўчыну, на якую цар разгневаецца, ён адсылае ў гэты горад, і яна не можа з яго выйсці. А калі выйдзе з горада, то ўсякая марская жывёліна з’есць яе. Аднак у іншых гарадах ёсць і мужчыны, і дзяўчаты.
— А хіба ёсць у моры гарады, акрамя гэтага горада? — спытаў рыбак.
— Шмат, — адказаў Абдалах марскі.
— А ці ёсць над вамі султан? — спытаў рыбак.
I марскі сказаў:
— Так.
I тады рыбак мовіў:
— О брат мой, я ўбачыў у моры многа цудаў.
— А якія ты ўбачыў у моры цуды? — усклікнуў Абдалах марскі. — Хіба ты не чуў прыказку: “Цудаў у моры болып, чым на сушы”?
I рыбак сказаў яму:
— Твая праўда.
Ён пачаў разглядаць гэтых дзяўчат і ўбачыў, што тварам яны падобныя да поўні, і валасы ў іх, як у жанчын. Але рукі і ногі — на жываце, і ёсць у іх, як у рыб, хвасты. Далей яны патрапілі ў яшчэ адзін горад, які быў населены людзьмі — жанчынамі і мужчынамі. 3 выгляду яны былі падобныя на дзяўчат, якія сустрэліся рыбаку раней, і ў іх таксама былі хвасты. Але не было ў іх ні куплі, ні продажу ў горадзе, як гэта звычайна ў людзей сушы. I былі яны ўсе голыя.
— О брат мой, — сказаў рыбак, — гэтыя мужчыны і жанчыны з непрыкрытай сараматою, голыя.
I марскі мовіў:
— Гэта таму, што ў людзей мора няма тканіны.
— 0 брат мой, а што ж яны робяць, калі жэняцца? — спытаўся рыбак.
I Абдалах марскі мовіў:
— Яны не жэняцца, а той, каму спадабаецца якаянебудзь жанчына, задавальняе з ёй свой юр.
— Гэта ж недазволена, — сказаў рьібак. — Чаму яны не сватаюцца, не плоцяць пасагу, не ладзяць вяселлі і не жэняцца так, як заўгодна Алаху і ягонаму пасланцу?
I Абдалах марскі сказаў:
— Мы не ўсе аднае веры. Сярод нас ёсць мусульманеадзінабожнікі, і ёсць сярод нас хрысціяне, яўрэі і іншыя. Жэняцца сярод нас пераважна мусульмане.
— Вы голыя, няма ў вас гандлю. Які ж пасаг у вашых жонак — каштоўныя камяні і металы? — спытаўся рыбак.
I Абдалах марскі адказаў:
— Каштоўнасці — гэта каменне, якое ў нас не цэніцца. А тым, хто хоча жаніцца, прызначаюць пэўную колькасць рознай рыбы, якую ён павінен паймаць: тысячу штук, дзве тысячы, або менш ці больш, — гэта залежыць ад пагаднення паміж жаніхом і бацькам нявесты. I калі жаніх здабудзе тое, што патрабавалася, збіраюцца сваякі з двух бакоў, ядуць святочныя пачастункі і ўводзяць мужа да жонкі. Потым ён ловіць рыбу і корміць жонку, а калі ў яго не стане на гэта сілы, то жонка ловіць рыбу і корміць мужа.
— А калі хто-небудзь упадзе з іншым у блуд, што бывае тады?
I Абдалах марскі адказаў:
— Калі гэта вядома, жанчыну выганяюць у горад дзяўчат. Калі яна зацяжарыла пасля блуду, яе пакідаюць,
пакуль яна не народзіць. I калі яна народзіць дзяўчынку, іх выганяюць разам, а дзяўчынку называюць “блудная дачка блудніцы” — і яна застаецца да смерці дзяўчынай. A калі народзіцца хлопчык, то яго забіраюць да цара, султана мора, і той яго забівае.
Абдалаха зямнога здзівіла і ўразіла гэта. Абдалах марскі павёў яго далей і паказваў іншыя гарады — ажно ў васьмідзесяці марскіх гарадах пабываў рыбак. I ён бачыў, што жыхары аднаго горада не падобны да жыхароў другога.
— О брат мой, — запытаўся рыбак, — ці засталіся ў моры яшчэ гарады?
I той усклікнуў:
— Клянуся прарокам, велікадушным, добрым і міласэрным, калі б я тысячу гадоў паказваў табе штодня тьісячу гарадоў і ў кожным горадзе паказваў тысячу дзівосаў, я не паказаў бы табе і аднаго кірата з дваццаці чатырох кіратаў* гарадоў мора і яго цудаў. Я паказаў табе толькі нашы краіны і нашу зямлю — і нічога болып.
— 0 брат мой, — сказаў Абдалах зямны, — калі такая справа, то хопіць з мяне таго, што я пабачыў. Мне абрыдзела есці рыбу: а я ж прабыў з табою восемдзесят дзён — і ты корміш мяне зранку і ўвечары толькі сырою рыбаю, ні смажанай, ні варанай.
— А што такое вараная ці смажаная? — спытаў Абдалах марскі.
I зямны адказаў:
— Мы рыбу смажым на агні або варым яе і гатуем парознаму, робім з яе шмат страў.
— Адкуль жа ў нас агонь? — сказаў марскі. — Мы не ведаем ні смажанага, ні варанага, ні чаго-небудзь іншага. Мы тут у моры не ведаем нічога з таго, што ты сказаў.
— Твая праўда, — мовіў рыбак, — але ты паказаў мне, о брат, шмат гарадоў і не паказаў мне свайго горада.
— Што да майго горада, — сказаў марскі, — то мы прайшлі паўз яго, і ён блізка ад берага.
— Я хачу пабачыць твой горад, — сказаў Абдалах зямны.
I яны вярнуліся назад, і Абдалах марскі сказаў:
— Вось мой горад.
Горад быў невялічкі ў параўнанні з іншымі гарадамі, якія ўжо рыбак бачыў. Яны ішлі па горадзе, і каля адной пячоры Абдалах марскі сказаў:
— Вось мой дом, і ўсе дамы ў гэтым горадзе — вось такія пячоры ў гарах, болыпыя ці меншыя. I ўсе гарады ў моры так будуюцца і выглядаюць. Калі хто хоча зрабіць сабе дом, ён ідзе да цара і кажа яму: “ Я хачу збудаваць дом там і там”. I цар пасылае з ім атрад рыб, якія дзяўбуць камень дзюбамі. За гэта цар прызначае ім плату — рыбу. I яны працуюць, пакуль не выдзяўбуць у гары дом, а гаспадар дома ўвесь гэты час ловіць ім рыбу і корміць. Калі ж пячора гатовая, гаспадар дома пасяляецца ў ёй. Усе жыхары мора за працу разлічваюцца рыбай і служаць адзін аднаму толькі за рыбу. I самі яны — рыбы. Уваходзь, — сказаў ён рыбаку. I калі той увайшоў, Абдалах марскі крыкнуў: — Гэй, дачка!
I раптам увайшла яго дачка. У яе быў круглы твар, як поўня, доўгія валасы, цяжкія бёдры, насурмленыя вочы, тонкі стан, але яна была голая і з хвастом. Убачыўшы Абдалаха зямнога, яна запыталася:
— О тата, што за куцы, якога ты прывёў да нас?
I марскі адказаў:
— Дачка, гэта мой сябар — зямны, ад якога я прыносіў табе зямныя плады. Падыдзі і прывітайся з ім. — I дзяўчына падышла і прывітала Абдалаха зямнога цёплымі словамі, і бацька сказаў ёй: — Падай ежу нашаму госцю, з прыходам якога на нас апусцілася боская ласка.
I дзяўчына прынесла яму дзве вялікія рыбіны, кожная была з ягня. I Абдалах марскі сказаў рыбаку:
— Еш!
I той стаў есці праз сілу, ад голаду, бо яму ўжо згідзіла і збрыдзела есці рыбу, а ў іх, акрамя рыбы, нічога не было. Неўзабаве прыйшла жонка Абдалаха марскога, а яна была прыгожая абліччам, і з ёй было двое хлопчыкаў. Кожны з іх трымаў у руках па мальку рыбы і грыз, як чалавек грызе гурок. I ўбачыўшьі са сваім мужам Абдалаха зямнога, жонка марскога пацікавілася:
— А што гэта за куцы?
Дзеці абступілі рыбака, сталі разглядваць яго і смяяцца.
— О брат мой, — сказаў Абдалах зямны, — хіба ты прывёў мяне на пацеху тваім дзецям і жонцы?
I Абдалах марскі мовіў:
— Даруй, о брат мой, сярод нас няма бясхвостых. А калі раптам нехта патрапіць без хваста, то султан забірае яго,
каб пасмяяцца. I не крыўдуй на гэтых малых дзяцей і жанчыну — у іх не хапае розуму.
— Замоўкніце! — прыкрыкнуў ён на сваю сям’ю. I тыя спалохаліся і замоўклі.
КНІГІ ОНЛАЙН
