Тысяча і адна ноч
Арабскія народныя казкі
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 543с.
Мінск 1998
Сіндбад падаў яму гарбуз, і стары адным духам выпіў з яго ўвесь сок. Ён ніколі раней не спытаў віна, і яно яму вельмі спадабалася. Неўзабаве ён пачаў спяваць і смяяцца, запляскаў у далоні і застукаў па шыі Сіндбада.
Але вось стары стаў спяваць усё цішэй і цішэй і нарэшце моцна заснуў, і звесіў галаву на грудзі. Яго ногі паступова расслабіліся, і Сіндбад лёгка скінуў яго са сваёй спіны. Да чаго прыемна было Сіндбаду расправіць нарэшце плечы і выпраміцца!
Сіндбад пакінуў старога і цэлы дзень блукаў па востраве. Ён пражыў на востраве яшчэ шмат дзён і ўсё хадзіў уздоўж берага, выглядваючы, ці не з’явіцца дзе-небудзь ветразь. I аднойчы ён убачыў удалечыні вялікі карабель, які набліжаўся да вострава. Сіндбад закрычаў ад радасці і пачаў бегаць узад і ўперад і махаць рукамі, а калі карабель падышоў бліжэй, Сіндбад кінуўся да вады і паплыў яму насустрач. Капітан карабля заўважыў Сіндбада і загадаў спыніць сваё судна. Сіндбад, як кошка, ускарабкаўся на борт і спачатку не мог вымавіць ніводнага слова, толькі абдымаў капітана і матросаў і плакаў ад радасці. Матросы гучна размаўлялі паміж сабою, але Сіндбад не разумеў іх. Сярод іх не было ніводнага араба, і ніхто з іх не гаварыў па-арабску. Яны накармілі і апранулі Сіндбада і далі яму месца ў сваёй каюце. I Сіндбад плыў з імі шмат дзён і начэй, пакуль карабель не прыстаў да нейкага горада.
Гэта быў вялікі горад з высокімі белымі дамамі і шырокімі вуліцамі. 3 усіх бакоў яго абступалі крутыя горы, парослыя густым лесам.
Сіндбад выйшаў на бераг і пайшоў блукаць па горадзе.
Вуліцы і плошчы былі запоўненыя народам; усе людзі, якія сустракаліся Сіндбаду, былі чарнаскурыя, з белымі зубамі і чырвонымі губамі. На вялікай плошчы знаходзіўся галоўны гарадскі рынак. Там стаяла шмат лавак, у якіх гандлявалі купцы з усіх краін — персы, індусы, франкі*, туркі, кітайцы.
Сіндбад стаяў пасярод рынку і аглядаўся па баках. I раптам паўз яго прайшоў чалавек у халаце, з вялікім белым турбаном на галаве, і спыніўся каля лаўкі медніка. Сіндбад уважліва прыгледзеўся да яго і сказаў сабе: “У гэтага чалавека зусім такі самы халат, як у майго сябра з Чырвонай вуліцы, і турбан у яго скручаны па-іншаму. Падыду да яго і спытаюся, ці не з Багдада ён”.
А чалавек у турбане тым часам выбраў вялікі бліскучы таз і збан з доўгім вузкім вусцейкам, аддаў за іх медніку
два залатыя дынары і пайшоў назад. Калі ён параўняўся з Сіндбадам, той нізка пакланіўся яму і сказаў:
— Мір табе, о шаноўны купец! Скажы мне, адкуль ты родам — ці не з Багдада, Горада свету і міру?
— Прывітанне табе, зямляк! — радасна адказаў купец. — Па тым, як ты гаворыш, я адразу пазнаў, што ты багдадзец. Ужо дзесяць гадоў я жыву ў гэтым горадзе і ані разу да гэтага дня не чуў арабскай мовы. Пойдзем да мяне і пагутарым — пра Багдад, яго сады і плошчы.
Купец моцна абняў Сіндбада і прытуліў яго да грудзей. Ён павёў Сіндбада да сябе дамоў, напаіў і накарміў яго, і яны да змяркання правялі ў гутарцы пра Багдад. Сіндбаду было так прыемна ўспамінаць радзіму, што ён нават не запытаўся ў багдадца, як ягонае імя і як называецца горад, у якім ён цяпер знаходзіцца. А калі пачало цямнець, багдадзец сказаў Сіндбаду:
— О зямляк, я хачу выратаваць табе жыццё і зрабіць цябе багатым. Слухай жа мяне ўважліва і рабі ўсё, што я табе скажу. Ведай, што гэты горад называецца Горадам Чорных і ўсе яго жыхары — зінджы*. Яны жывуць у сваіх дамах толькі днём, а ўвечары сядаюць у лодкі і адплываюць у мора. Як толькі надыходзіць ноч, у горад прыходзяць з лесу малпы, і калі сустракаюць на вуліцы людзей, то забіваюць іх. А раніцай малпы зноў сыходзяць, і зінджы вяртаюцца. Хутка стане зусім цёмна, і малпы прыйдуць у горад. Сядай жа са мной у лодку і паедзем, іначай малпы цябе заб’юць.
— Дзякуй табе, зямляк! — усклікнуў Сіндбад. — Скажы мне, як тваё імя, каб я ведаў, хто мне зрабіў такую ласку.
— Мяне клічуць Мансур Пласканосы, — адказаў багдадзец. — Ідзём хутчэй, калі ты не хочаш патрапіць у лапы да малпаў.
Сіндбад і Мансур выйшлі з дома і пайшлі да мора. Усе вуліцы былі запоўненыя народам. Мужчыны, жанчыны і дзеці беглі да прыстані, спяшаліся, спатьікаліся і падалі.
Прыйшоўшы ў гавань, Мансур адвязаў сваю лодку і ўскочыў у яе разам з Сіндбадам, Яны аддаліліся крыху ад берага, і Мансур сказаў:
— Зараз у горад увойдуць малпы. Глядзі!
I раптам горы, што акружалі Горад Чорных, нібыта хто ўсыпаў рухомымі агеньчыкамі. Агеньчыкі каціліся зверху
ўніз і рабіліся усё болыпымі і большымі. Нарэшце яны ўвайшлі ў горад, і на вялікай плошчы з’явіліся малпы, якія неслі у пярэдніх лапах факелы і такім чынам асвятлялі шлях.
Малпы рассыпаліся па рынку, селі ў лаўках і пачалі гандляваць. Адны прадавалі, іншыя куплялі. У харчэўнях малпы-кухары смажылі бараноў, варылі рыс і выпякалі хлеб. Пакупнікі, таксама малпы, прымервалі адзенне, выбіралі посуд, тканіну, спрачаліся і біліся паміж сабою. Так працягвалася да світання; калі неба на ўсходзе стала святлець, малпы пасталі ў шэрагі і пайшлі з горада, a жыхары вярнуліся ў свае дамы.
Мансур Пласканосы прывёў Сіндбада да сябе дамоў і сказаў яму:
— Я ўжо доўга жыву ў Горадзе Чорных і засумаваў па радзіме. Хутка мы з табою адправімся ў Багдад, але спачатку табе трэба нажыць паболей грошай, каб не сорамна было вярнуцца дамоў. Слухай жа, што я табе скажу. Горы ў наваколлі Горада Чорных пакрытыя лесам. У гэтым лесе шмат пальмаў з цудоўнымі какосавымі арэхамі. Зінджы вельмі любяць гэтыя арэхі і гатовыя аддаць за кожны з іх шмат золата і каштоўных камянёў. Але пальмы ў лесе такія высокія, што ніводны чалавек не можа дастаць арэхі, і ніхто не ведае спосабу, як іх раздабыць. А я навучу цябе. Заўтра мы пойдзем у лес, і ты вернешся адтуль багачом.
На наступную раніцу, як толькі малпы пайшлі з горада, Мансур узяў два вялікія, цяжкія мяхі, адзін узваліў сабе на плечы, а другі загадаў несці Сіндбаду, і сказаў:
— Ідзі за мною і глядзі, што я буду рабіць. Рабі тое ж самае, і ў цябе будзе больш арэхаў, чым у каго-небудзь з жыхароў горада.
Сіндбад з Мансурам пайшлі ў лес і ішлі вельмі доўга, гадзіну ці дзве. Нарэшце яны спыніліся перад вялікім пальмавым гаем. Тут было мноства малпаў. Яны ўбачылі людзей і зараз жа кінуліся да дрэў, узлезлі на іх верхавіны, выскалілі зубы і злосна загырчалі. Сіндбад спачатку спалохаўся і хацеў уцякаць, але Мансур спыніў яго і сказаў:
— Развяжы твой мяшок і паглядзі, што ў ім.
Сіндбад развязаў мяшок і ўбачыў, што ён поўны круглых, гладкіх каменьчыкаў. Мансур таксама развязаў
мяшок, узяў жменю каменьчыкаў і кінуў іх у малпаў. Малпы закрычалі яшчэ гучней, пачалі пераскокваць з адной пальмы на другую, каб схавацца ад камення. Але куды б яны не ўцякалі, каменьчыкі Мансура ўсюды дасягалі іх. Тады малпы сталі зрываць з пальмаў арэхі і кідаць імі ў Сіндбада і Мансура. Хутка ўся зямля наўкола іх была ўслана вялікімі адборнымі арэхамі. Калі ў мяшках не засталося больш камення, Мансур і Сіндбад напоўнілі іх арэхамі і атрымалі за арэхі гэтулькі золата і каштоўнасцей, што ледзь прынеслі дадому.
Назаўтра яны зноў пайшлі ў лес і зноў набралі столькі ж арэхаў. Так яны хадзілі ў лес дзесяць дзён.
Нарэшце, калі ўсе каморы ў доме Мансура былі паўнюткія і золата не было куды класці, Мансур сказаў Сіндбаду:
— Цяпер мы можам наняць карабель і ехаць у Багдад.
Яны пайшлі да мора, выбралі самы вялікі карабель, запоўнілі яго трум золатам і каштоўнасцямі і паплылі. На гэты раз вецер спадарожнічаў ім і ніякая бяда не затрымала іх.
Яны прыбылі ў Басру, нанялі караван вярблюдаў, наўючылі іх каштоўнасцямі і рушылі ў Багдад.
Жонка і сваякі радасна сустрэлі Сіндбада. Сіндбад раздаў сябрам і блізкім шмат золата і каштоўных камянёў і спакойна зажыў у сваім доме. Зноў, як раней, сталі прыходзіць да яго купцы і слухаць расказы аб тым, што ён бачыў і перажыў у час падарожжа.
Так закончылася пятае падарожжа Сіндбада.
Шостае падарожжа
He прайшло шмат часу, і Сіндбаду зноў закарцела паехаць у чужыя краіны. Хутка сабраўся Сіндбад і паехаў у Басру. Зноў выбраў ён сабе добры карабель, набраў каманду матросаў і выправіўся ў шлях.
Дваццаць дзён і дваццаць начэй плыў яго карабель, і спадарожны вецер падганяў яго. А на дваццаць першы дзень узнялася бура і пайшоў моцны дождж, ад якога прамоклі тавары, складзеныя на палубе. Карабель пачало кідаць з боку ў бок, як пярынку. Сіндбад і яго спадарожнікі вельмі спалохаліся. Яны падышлі да капітана і спыталіся ў яго:
— О капітан, скажы нам, дзе мы знаходзімся і ці далёка зямля?
Капітан карабля зацягнуў пояс тужэй, узлез на мачту і паглядзеў ва ўсе бакі. I раптам ён хутка спусціўся з мачты, сарваў з сябе турбан і пачаў на ўвесь голас крычаць і плакаць.
— О капітан, у чым справа? — спытаўся ў яго Сіндбад.
— Ведай, — адказаў капітан, — што настаў наш апошні час. Вецер адагнаў наш карабель і закінуў яго ў невядомае мора. Да ўсякага карабля, які заходзіць у воды гэтага мора, выплывае з глыбіні рыба і глынае яго з усім, што на ім ёсць.
He паспеў ён яшчэ дагаварыць гэтыя словы, як карабель Сіндбада пачаў падымацца і апускацца на хвалях, і падарожнікі пачулі жудасны роў. I раптам да карабля падплыла рыба, якая нагадвала высокую гару, а за ёю другая, яшчэ большая за першую, і трэцяя — такая вялізная, што дзве іншыя здаваліся перад ёю драбнюткімі, — і Сіндбад перастаў разумець, што адбываецца, і падрыхтаваўся памерці.
I трэцяя рыба раззявіла пашчу, каб праглынуць карабель і ўсіх, хто быў на ім, але раптам узняўся моцны вецер, карабель падняло хваляй, і ён панёсся наперад. Доўга імчаўся карабель, падганяемы ветрам, і нарэшце наляцеў на скалісты бераг і разбіўся. Усе матросы і купцы пападалі ў ваду і патанулі. Толькі Сіндбаду ўдалося ўчапіцца за скалу, якая вытыркалася з вады каля самага берага, і выбрацца на сушу.
Ён агледзеўся і ўбачыў, што знаходзіцца на востраве, дзе было мноства дрэў, птушак і кветак. Доўга блукаў Сіндбад па востраве ў пошуках прэснай вады і нарэшце ўбачыў невялікі ручаёк, які цёк па палянцы, парослай густой травой. Сіндбад напіўся вады з ручая і паеў карэнняў. Крыху адпачыўшы, ён пайшоў па цячэнні ручая, і ручай прывёў яго да вялікай рэчкі, імклівай і бурлівай. На берагах рэчкі раслі высокія, разгалістыя дрэвы —тэк, альяс і сандал.
КНІГІ ОНЛАЙН
