У лабірынце вуліц
Уладзімір Дамашэвіч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 288с.
Мінск 1979
Карыцкі кортка адвёў руку і стукнуў яго кулаком у сківіцу. Чалавек, як падкошаны, паляцеў на ложак, але тут жа падхапіўся па погі.
— Бі, я вінаваты,— прастагнаў ён. Рукі яго былі бездапаможна апушчаны ўздоўж цела, ён нават і не думаў абараняцца.
I гэта адразу, як вядро халоднай вады, астудзіла Карыцкага. Ён крута павярнуўся і кінуўся з кватэры.
4 Згк. 1649
97
Больш ён туды не заходзіў. А ў Паліны паявіўся повы муж, але не той» якому Карыцкі стукнуў у сківіцу...
Дом друку спаткаў яго дзелавітасцю і мітуснёй вузкіх калідораў, спецыфічным пахам друкарскай фарбы і старое паперы.
У якой газеце магла працаваць Жывулькіна? Хутчэй за ўсё ў юначай. Але іх, як ведаў Карыцкі, было дзве: руская і беларуская. Зпайшоў адну, убачыў шыльды па дзвярах. Прозвішчы! Вось гэта добра, не трэба і пытацца.
Прабег вачыма ўсе — яе прозвішча няма. Значыць, не ў гэтай. Пайшоў у другую, зноў па парадку стаў чытаць прозвішчы. I вось яно, знаёмае! Сэрца адазвалася па яго пепрывычпым здвоеным ударам. Ёп так захваляваўся, пібы прачытаў сваё ўласнае прозвііпча ў спісе вялікіх лаўрэатаў. Пастаяў ля дзвярэй, каб супакоіцца, потым пастукаў і, не пачуўшы дазволу, адчыніў дзверы.
У пакоі былі тры сталы, заваленыя падшыўкамі, паперамі, палосамі і фатаграфіямі, за адным, пры акне, сядзеў хлопец з цёмнаю грыўкай і кірпатым посам, у акулярах, пешта чытаў, за другім сядзела дзяўчына з пышнай белай прычоскай. Трэці стол быў пе запяты. Радасць у Карыцкага адразу растала: яе няма.
— Тут працуе Жывулькіна? — спытаў ён, пават забыўшыся павітацца.
Яго акінулі ўважлівым позіркам дзве пары вачэй: мужчынскіх — абыякавых і жапочых — западта цікаўных.
— А што вы хацелі? — спытаў хлопец з грыўкай.
— У мяне цікавы матэрыял...
— Дык мо вы яго пакажаце нам? — трохі какетліва, з пейкім як бы падміргваннем, спыталася дзяўчына з пышнай прычоскай, якая павялічвала яе галаву да невераемных памераў. Падумалася: а як жа яна спіць? Куды дзяе сваю такую галаву? Хіба спіць седзячы?
— Яго яшчэ нельга паказаць,— адказаў Карыцкі і ўсміхнуўся ад сваіх думак.— А дзе сама Жывулькіпа, калі не сакрэт?
— Які сакрэт? Яна на судзе,— сказала дзяўчына без ранейшай ігры ў голасе.
У Карыцкага на твары мільгануў цень страху.
— Што за суд яшчэ?
98
Дзяўчыпа нехаця растлумачыла:
— Яна там ад прэсы. Судзяць аднаго злачыяцу, які ў ярыпадку рэўнасці забіў сваю жонку.
«У прьшадку рэўнасці» — як громам, ударыла яму ў сэрца. «I я ж таксама мог бы ў «прыпадку рэўнасці»...»
— Вось як... А то я падумаў... He скажаце, заўтра яна будзе тут?
— Павінна быць,— адказала дзяўчына.— Пазваніце на ўсякі выпадак па гэтым вось тэлефоне.
Ёп падзякаваў і развітаўся да заўтра.
19
У той дзень Карыцкі ледзь дажыў да вечара. За гэты вольпы час ёп схадзіў на вуліцу, дзе жыла Вераніка Жывулькіна, знайшоў яе дом і кватэру. Узышоўшы на трэці паверх, хацеў нават пазваніць, але нешта пе дало яму гэтага зрабіць — рука ўзнялася да званка і апала. Зяізу, ужо сышоўшы, гляпуў па вокпы: форткі былі адчыпепы, фіраякі адсупуты па край, за шыбамі пічога пе было відаць — ніякага руху. Ёп пават заўважыў, як выходзіў па двор, што ў паштовай скрынцы з нумарам дванаццаць былі газеты. Значыць, яе пяма з самага ранку, значыць, разважаў ён далей, яе можна дачакацца. Але ён так пе зрабіў: яна прыйдзе стомленая, мо нават узнервавапая, узбуджаная ці прыгнечаная пасля суда, а ёп тут будзе лезці да яе са сваімі клопатамі. Но, трэба мець сумлепнс! I трэба мець месца для пачлегу! — перайшоў ёп па практычны топ. Хацсў спачатку злавіць таксі, каб дабрацца да гасціпіцы, алс махпуў рукою: бач, спапсў, таксі яму трэба! А пешадралам? Ці даўно мераў кіламетры і япы не здаваліся нават цяжкія? Пяхота — давай пяхотам!
I ён, разглядаючыся па баках, пайшоў шукаць гасціпіцу. Як змяніўся горад за гэтыя гады! Некаторых раёпаў пельга было зусім пазнаць: каб хто сказаў яму рапей, што гэта ёп у Міпску, не паверыў бы! Дамы, як цацкі, повыя, прыгожыя. А вышыпя! Ажпо шапку трэба трымаць, каб не звалілася, калі глядзіш наверх! I ўсюды крапы, як жураўлі, як шыі жырафаў, усюды катлавапы, траншэі, будоўлі, рыштаванпі — будаўніцтва ідзе днём і ноччу. Ды і ўсюды цяпер... А там, дзе ён служыць? Хіба пе тое самае? Абнаўляецца зямля, вупь як хутка абпаў
4*
99
ляецца. Знікаюць сляды старога быту. Шкада, што пе знікаюць разам з бытам і старая псіхалогія, старыя балячкі: зайздрасць, скупасць, рэўнасць, распуста... 0, яшчэ не адно пакаленне зменіцца на зямлі, пакуль канчаткова памруць усе гэтыя хваробы мінулага... Мінулага... Мінулага?.. Стой, што гэта? Дзе ён? Няўжо заблудзіў? Дзе тут міпулае, дзе сёнпяшняе? Мясціна такая, нібы ён дзесьці яе бачыў, а вось дзе — ніяк не можа ўспомніць... Ды чорт з ім! Дзе тут бліжэйшая гасцініца? Ішоў, задзіраючы галаву, прыглядаўся, дзе вышэйшыя дамы: у старым квартале так і ведай — гэта гасцініца.
На яго шчасце, месца яму далі і пумар па аднаго, з тэлефопам і душам. Проста цудоўна!
Як добра з дарогі змыць пот, паляжаць на ложку, адпачыць і падумаць!
Ён пачытаў лежачы і непрыкметна для сябе заснуў. Прахапіўся ад тэлефоннага званка. У пакоі было ўжо цёмна. Жапочы голас у трубцы прасіў паклікаць Толіка. Карыцкі адказаў, што ніякага Толіка тут няма. «Як няма? Учора быў, ёп абяцаў мне...» — заспяшалася дзяўчыпа. «Пе ведаю, што ён вам абяцаў, прабачце»,— сказаў Карыцкі і паклаў трубку. Але пе паспеў ён агледзецца, як тэлефон зазваніў зноў. У трубцы быў той жа голас, ужо трошкі вінаваты. «Вы даруйце, што турбую, я ў Мінску праездам, а Толік абяцаў мне паказаць горад... I вось так выйшла, што яго ўжо няма... Ці не маглі б вы...» — япа паставіла шматзпачнао шматкроп’е. «Што, замяніць Толіка? Но, прабачцо, я тут таксама праездам, горада пе водаю, як і вы... Даруйце»,— і паклаў трубку. Тэлефон памаўчаў некалькі хвілін, а потым зноў зазваніў. Карыцкі больш не здымаў трубкі. «Стары спосаб знаёмства,— падумаў ён.— I ўсюды аднолькавы: Хабараўск, Чыта ці Міпск».
Ён спусціўся ўніз, у рэстарап. Месцы амаль усе былі запяты. Аднак яму ўдалося ў кутку знайсці столік на дваіх, які нядаўна, відаць, вызваліўся — быў яшчэ непрыбраны посуд. Ёп сеў па крэсла тварам да сцяны — чамусьці не хацеў глядзець па залу, па стракатую гурму наведпікаў, адных яшчэ ў галодным чакаппі, другіх ужо разагрэтых, вясёлых ад першаедругое чаркі, трэціх ужо добра разамлелых і соппых, якім па ўсё напляваць,— і ўсіх адполькава непрыемных для цвярозага вока.
100
Ён вывучаў меню, калі афіцыянт у чорпым смокінгу падвёў і пасадзіў насупраць яго маладую жанчыну, а сам стаў збіраць посуд.
— Вы не будзеце супроць? — спытала яна ў Карыцкага і ветліваштучпа ўсміхнулася.
Голас яе здаўся яму нібы знаёмым — нібы той, што гаварыў з ім па тэлефоне.
Праз колькі хвіліп афіцыянт узяў у іх заказ: спачатку ў яе, потым у яго. Карыцкі заказаў шкляпку сухога віна і біфштэкс з яйкам і з цыбуляй. Чамусьці гэтая страва яму падабалася больш за ўсё — было ў ёй пешта сваё, сялянскае, знаёмы з маленства смак і пах: бульба, цыбуля, яйка.
Чакаючы, Карыцкі кідаў кароткія позіркі на суссдку. Япа пішто сабе дзяўчына, і апранутая з густам.
У яе — чорныя пышныя валасы, відаць, пафарбаваныя, бо такой каракулевай чарнаты ў прыродзе не бывае; чорпыя вышчыпапыя бровы, цёмныя вочы, вялікі, з прыкметпаю гарбінкаю пос, правільнай формы рот з поўнымі крывавачырвонымі вуснамі; чырвоная, грубай вязкі кофта спрытпа аблягала яе пакатыя плечы, высокія грудзі. Заместа спадніцы на ёй былі шырокія клёшныя штапы — таксама чорнага колеру, на нагах — лакіркі на платформе. А рукі! 3 доўгімі інтэлігентнымі пальцамі, з дагледжапымі палакаванымі пазпогцямі, на пальцах — пярсцёнкі з дарагімі — а мо штучнымі? — каменнямі. Хто япа? Дама з часопіса моды? Артыстка? Настаўніца? Ці якаяпебудзь прадаўшчыца, манекеншчыца ці белашвейка? Цяпер цяжка адгадаць, да якога асяроддзя чалавек належыць. I вопратка, рука, далонь — ужо не люстэрка, якое некалі паказвала добра, хто ты такі. Цяпер на гэтым лёгка можна было памыліцца.
Дзяўчыпа, выпяўшы з моднай сумачкі пачак з фільтрам, курыла, няўмела трымаючы ў пальцах цыгарэту.
Ім прыняслі разам, і пачалі яны вячэру таксама ў адзін час. Збоку можна было падумаць, што гэта пара. Толькі яны маўчалі.
Дзяўчына наліла з пузатага маленькага графінчыка залацістага, па колеры такога ж, як і ў Карыцкага, напітку, яны нават кіўнулі адно аднаму галовамі і выпілі. Другі раз Карыцкага пацягнула б загаварыць, але сёння ён быў далёкі ад думкі пра пейкія новыя знаёмствы. Ёп думаў пра тую, што недзе адна, з дачкою, у той, што ёп ба
101
чыў праз акно, кватэры, і нечым занята: мо вячэрао, мо памагае рабіць урокі дачцэ, а мо пра нешта думае ці піша — парыс пра чалавека, які ў прыпадку рэўнасці забіў сваю жопку... Еп ажно ўздрыгапуўся, уявіўшы, як ёй, Вераніцы, давялося слухаць там, на судзе, усю гэтую жахлівую гісторыю і ў душы перажываць усё ад пачатку да капца.
Нечакана ўпаў фужэр, крапуты рукою суседкі, пакаціўся па стале, але Карыцкі спрытпа падхапіў яго і паставіў на месца.
Дзяўчына шчыра ўсміхнулася.
— Даруйце, капітан, я перарвала вашы думкі... Дзякую вам.— Яна схіліла перад ім сваю прыгожую галаву, а ў голасе ў яе Карыцкі ўлавіў прыхавапую насмсшку: «цюхцяй ты, капітан».
Але ён пічога не адказаў. Другі раз ён, напэўна, не ўтрымаўся б, каб пе пазнаёміцца з такой дзяўчыпай, a сёппя яму хацслася маўчаць, быць адпаму — далсй ад людзей і ад шуму. Ды дзе там! Пачаў іграць аркестр, у вушы ўдарыў цэлы вадаспад гукаў, якія не ва ўсіх выклікалі, пэўна, замілавапне. Па крайняй меры, Карыцкаму адразу стала тут цесна, здавалася, нават паветра і тога стала менш. He хапала яшчэ, каб гэтая дама запрасіла яго па танец. На шчасце, яе хутка запрасіў нейкі франт, папрасіўшы ў Карыцкага дазволу. Дзівак! Калі яе запрасілі па другі танец, Карыцкі скойчыў вячэраць, расплаціўся і пайшоў з рэстарана.
Пахадзіў трохі па горадзе, супакоіўся. Ісці куды ў тэатр было позпа, у кіпо — пе хацелася. Вярпуўся «дадому», у гасцініцу.
На ўсякі выпадак у даведачнай спытаўся тэлефоя Жывулькінай. Дзіўна, але яму хутка пазвалі яе нумар. Ці пазваніць? Паглядзеў на гадзінпік — хутка дзесяць. He так і позна. 3 хваляваннем набраў нумар, стаў чакаць. Вось пехта ж падыдзе, здыме трубку. Яна ці хто другі? Мо дачка? А мо які мужчынскі голас сярдзіта скажа: «Вам каго? Вы памыліліся пумарам!» Але ніхто пе здымае трубкі. Роўныя, падзеленыя доўгімі паўзамі гудкі. Значыць, пікога няма дома. Дзе ж яна можа быць да гэтага часу?.. I малая таксама... Вось як лёгка згубіць і як цяжка зпайсці — уздыхнуў ёп і паклаў трубку.
КНІГІ ОНЛАЙН
