У лабірынце вуліц
Уладзімір Дамашэвіч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 288с.
Мінск 1979
— Была ў рэдактара. Юбілей нашага вядомага педагога. Мпе задапне — напісаць артыкул. He паспела скончыць судовую хроніку, як ужо повая тэма... А што ж у
107
вас? Вы кажаце, гэта многа? — Яна села за свой стол.— Сядайце за любы стол.
— He, гэта зусім коратка. Гэта проста повад, каб убачыць вас, Вераніка — Ніка — Німфа.
— Вось што? — Яна прыўстала на крэсле.— Адкуль вам гэта ўсё вядома? Ах, мы ж былі разам, вы кажаце...
— Так, былі.— Карыцкі дастаў з кішэнькі кіцеля закручаную ў лапіпку з паркалю пацерку, разгарнуў яе і паклаў на стол перад Веранікай, а сам стаў ля стала.— Памятаеце пацеркі, на вечары?
— Пяўжо гэта вы? — ускрыкнула Веравіка.— Няўжо гэта вы? — паўтарыла япа, прагпа, неяк дзіўпа гледзячы то яму ў твар, то па пацерку, што ляжала перад ёю на стале. Потым узяла ў пальцы зелянцовую, смарагдовую гранёную пацерку, паднясла да вачэй, паглядзела на яе па святло акна. Але без электрычнага асвятлення пацерка была як нежывая, без бляску,— нібы рыба, даўно вынятая з вады.— Здаецца, вы Пашка, а прозвішча забыла.
— Карыцкі,— падказаў ён.
— Восьвось, Пашка Карыцкі, пацеркі... А ведаеце, што пацеркі сніць у спе — гэта слёзы? Так гавораць старыя... Я рассыпала пацеркі, вы — сабралі... Нешта як бы сімвалічпае ёсць у гэтым... Ці не праўда? — У яе вачах бліснулі слёзы.— Але, можа, досыць пра гэта? Тады вы сказалі пра Сасновіч. Як вы з ёю пазнаёміліся?
Пацерку яна ўсё яшчэ трымала ў пальцах, але нібы забылася пра яе.
Карыцкі расказаў — як стаяў у чарзе і як пачуў яе імя.
— Але адкуль вы ведалі, што я ў Мінску?
— Вельмі проста. Я ўбачыў вас праз акно тралейбуса на вакзале.
— Вось яно што! Няўжо вы мяне пе забылі?
— Як бачыце, не...
Яна замоўкла. А яму хацелася гаварыць, гаварыць і гаварыць — выліць душу да дна, да апошняй кроплі. Але ён таксама маўчаў: ён жа мужчына.
— Я вельмі хацеў бы зайсці да вас на кватэру, паглядзець...— асмеліўся ён.
— А навошта? — Узняла яна вочы на яго.— Хіба гэта што каму з нас паможа?
— Паможа...
108
— He думаю... Навошта вярэдзіць старыя раны? А мо нават іх не было... He, не трэба...
— Я ўсё ж хацеў бы вам расказаць пра сябе, адзігі эпізод з майго сямейнага жыцця...
— Калі ён цікавы для газеты — калі ласка.
— Мне здаецца, цікавы.
— Расказвайце.
— ІІаш полк быў па мапеўрах. Недзе ў сярэдзіпе вучэнняў камандзір палка выклікаў мяне і загадаў адвязці тэрміновы пакет у штаб дывізіі...
Ён расказваў, а яна, седзячы за сталом, часам нешта занатоўвала сабе на паперку.
Калі ён скопчыў, яна спыталася:
— А калі б вы засталі іх разам, а не яго аднаго, што б вы зрабілі?
— Хто яго ведае? Магчыма, што магло б скончыцца трагедыяй.
Япа схілілася пад сталом, пепіта зноў запісала. Потым узпяла галаву, загаварыла:
— А я ўчора на судзе як грамадскі абвіпаваўца патрабавала вышэйшай меры пакаратшя чалавеку, які ў прыпадку рэўнасці забіў сваю жопку. Выходзіць, я не мела на гэта права? Выходзіць, рэўнасць непадуладная свядомасці, розуму?
— He ведаю... Але іншы раз япа асляпляе чалавека, засцілае яму вочы — і ёп пічога пе бачыць...
— I прагне толькі крыві! Вышэйшае праяўлеппе псіхалогіі ўласніна... А чалавека пельга прысвоіць, як рэч. Ёп вольны!
— Вольны... рабіць свінства... Дык скажы і ідзі, калі ты вольны... He ашуквай, не прыкідвайся.
— Якая розніца? Япа баялася прызнацца, бо было б тое ж самае — ён мог бы гэтак жа сама забіць яе пасля прызнапня, што ў яе нехта ёсць. I таму яна цягпула, пакуль само ўсё не раскрылася...
— Можа быць і так,— згадзіўся Карыцкі.— Толькі з адной мерай да кожпага чалавека нельга падыходзіць...
— He згодна з вамі. Выходзіць, што закон не роўны для ўсіх, праўдзівей, не ўсе роўны перад законам?
— Я гэтага не сказаў.
— Але з вашых слоў вынікае такі вьтвад. Ці вы хацелі сказаць, што з кожнага правіла ёсць выключэнні? I менавіта вы — гэта выключэпне?
109
— Я не прэтэндую па выключнасць, але хачу, каб мяне правільна зразумелі.
— Для гэтага трэба правільна выказвацца. I тым больш — правільна рабіць.
— Вы так многа ад мяпе патрабуеце, што я не ведаю, ці спраўлюся.
Япы гляпулі адно на адпаго і зарагаталі. Сур’ёзнасць схлынула з іх, абое адчулі палёгку.
Вераніка гляпула на гадзінпік.
— 0, мне трэба ісці... Ага, пацерка... Вы аддаяце яе мне?
— Пакуль што не.— Карыцкі пачырвапеў, забраў пацерку ў Веранікі, зпоў закруціў яе ў лапінку і паклаў у кішэньку кіцеля.— Гэта мой талісман.
Ён хацеў мпога што сказаць гэтай маладой жапчыне, але прыродпая сарамяжасць нс давала яму гэтага зрабіць. I ён змоўк.
А япа таксама хацела як бы нешта яму сказаць — мо яават што важпае і патрэбпае, што памагло б яму потым у цяжкую хвіліну жыцця, вяло б яго, як вядзе падарожніка агеньчык у цёмную глухую ноч. Няўжо гэтая пацерка ў яе душы не абудзіла нічоганічога? lie можа быць...
Яны выйшлі з пакоя, япа замкпула дзверы. На дварэ было ўжо цёмна, людзі тоўпіліся на прыпынку, тралейбусы і аўтобусы былі набіты бітком.
— Дзе тут у вас стаянка таксі? — спытаў Карыцкі ў Веранікі, якая кіравала да прыпынку.
— Тут недалёка, але цяпер і там поўпа людзей.
— Нічога страшнага, пойдзем на таксі,— сказаў Карыцкі і ўзяў Вераніку за руку.— Паслухайце мяне хоць раз, a то не аддам пацеркі.
Яна весела засмяялася, і яяы пайшлі на стаянку таксі.
— А дзе ж вы служыце, капітап Карыцкі? — спытала ў яго першы раз пра службу.
— Далёка адгэтуль. Ой, далёка! У Забайкаллі, «где золото роют в горах»... Алс я там адслужыў сваё, хачу поравясціся да вас...
— Як да нас? У Міпск?
— Можа быць... Тут у мяно ёсць адзін знаёмы, абяцаў памагчы.
— I ў вас знаёмыя выручаюць?
— Якраз пе, у маім жыцці гэта будзе першы і апошні раз. I калі я пайду па такі крок, то толькі не зза сябе...
110
— А хто ж гэта такі, зза каго вы мусіце ісці насуперак свайму сумленню?
— Калі я скажу, то вы не паверыце.
— To лепш пе кажыце...
Япа патушыла размову па самым цікавым, як здавалася Карыцкаму, месцы.
21
Яны ўсе трое з шумам узнімаліся па асветленай чыстай лесвіцы. Першай гучна стукала чаравічкамі па прыступках малая Ліка — япа пясла маміпу бліскучую сумачку. Сама мама, Вераніка, пясла сетку з пакупкамі. Апошні ішоў Карыцкі. Ён нёс два партфелі — свой і Лікі.
— А вось і мы, а вось і мы! — закрычала Ліка і заскакала на адпой назе па пляцоўцы супроць дзвярэй з нумарам двапаццаць.
Вераніка адамкнула дзверы, увайшла першая і ўключыла святло.
— To добры вечар у хату,— сказаў Карыцкі, паставіў партфслі па падлогу і зняў фуражку.
— Гэта не хата, а кватэра,— паправіла яго малая Ліка.— Праўда, мама? Хіба дзядзька капітан пе бачыць?
— Добры вечар,— адказала першай Карыцкаму Всраніка.— А ты, Ліка, пе будзь пазолай, Распрапайцеся... Дзядзька капітап усё бачыць, але так пекалі гаварылі, быў такі звычай. Добры звычай пашых дзядоў і прадзедаў.
— Добры,— пакрыўдзілася Ліка.— А цяпер так не кажуць...
— Цяпер многа чаго не кажуць. Зараз «дзякуй» забудуць казаць, не толькі «добры дзень»,— гаварыла Вераніка распрапаючыся.— Што ж вы стаіце? Распранайцеся, не саромейцеся, свае людзі.
Скаванасць у Карыцкага не праходзіла, ён быў нейкі пепатуральпы — сам сябе за гэта пе любіў. Вось папрасіўся ў госці. Душой адчуваў, што Вераніка не хоча, каб ёп да іх заходзіў, а вось пе мог стрымацца: захацелася яму зірпуць па яе зблізку, па яе дачку, па ўсё, што яе акружае, чым яна жыве.
Карыпкі распрапуўся, павесіў піыпель, фуражку. Заўважыў, іпто вошалка, прыбітая да сцяны, перакасілася, слаба прымацавапая,— пяма каму паправіць, пяма мужчынскіх рук. Глянуў на сябе ў люстэрка, прычасаў вала
111
сы. Нейкі ёп насцярожана спалоханы ці разгублена шчаслівы — не разабраць пават, чаго больш на твары.
Ен хацеў разувацца, але Вераніка ўбачыла гэты яго рух, забараніла тут жа:
— Даруйце, у мяпе госці пе разуваюцца. Мо гэта не па цяперашпяй модзе, але я трымаюся старых парадкаў.
Карыцкаму гэта спадабалася.
— Ліка, памый ручкі, будзеш мне памагаць ставіць на стол,— сказала гаспадыпя дачцэ.— Л вы пасядзіце на канапе, пачытайце газеты.
— Як гэта? Калі памагаць, то і мяне бярыце ў памочнікі. Што трэба рабіць? Дармовая рабочая сіла, грэх не скарыстаць.
— Што тут рабіць? — пачырванела Вераніка.— У мяне ўсё гатова з рапіцы. Вось разагравайце боршч, адкрывайце шпроты, парэжце хлеба — і ўсё.
Карыцкі зайшоў у ванную памыць рукі. Тут быў прыстойны парадак, усё ляжала і вісела на сваім месцы: ручнікі — чыстыя, не зацёртыя — для рук, калматыя — для цела; мыла, адэкалоны, пасты, шчоткі раскладзены на высокай палічцы з люстэркам. I гэта Карыцкаму спадабалася.
Яны заняліся кухняй. Всрапіка была ў сваёй бардовай сукенцы, якая шчыльна аблягала яе стройпае цела, накінула толькі паўзверх фартушок. Яна рабіла ўсё спрытна і хутка, падавала талеркі і сподкі малой Ліцы, а тая важна і спакойна насіла ўсё на стол у пакой — на кухні рашылі пе вячэраць, цесна.
— Вы даруйце, алс ў пас вячэра, як у людзей абед,— будзем есці боршч з грыбамі. Снедаць спяшаемся, абедаць — таксама, у чарзе ў гэтых сталоўках, кафэ, а тут ужо спакойна, утулыіа — можна і добра паесці. Хоць і кажуць, што гэта пікодпа: па вячэру першае.
— Мао абвінаваціў бы вас у рэвізіянізме ці ў яшчэ большым граху, бо вы не аддаяце вячэры свайму ворагу, а з’ядаеце самі,— сказаў Карыцкі.
— I абсду я пе дзялю з сябрам,— у тон яму адказала Вераніка.— Дарэчы, як там на кітайскай граніцы? Неспакойпа?
— Усяк бывае,— замяўся Карыцкі,— ад такога суседа можна ўсяго чакаць.
— Гэта праўда, гэта праўда,— уздыхнула Вераніка. Яна, відапь, зразумела, што госпь не скажа ўсяго, што 112
ведае.— Дык пайшлі тады за стол. Ці ўсё ў цябе гатова, Ліка?
Ліка, як сапраўдная гаспадыня, абышла вакол стала, палічыла пальчыкам талеркі.
— Забыліся солі... Ну і чарак,— дадала разважліва.
Всраніка і Карыцкі ў адзін голас засмяяліся.
— А хто ж у нас будзе піць з чарак? — спыталася Вераніка ў дачкі.
Япы нечым былі трохі падобныя, але гэтага падабенства было так мала, што здавалася — гэтае дзіця — не яе.
— He прыкідвайся, мамка, гасцей частуюць гарэлкай.
— А ў нас якраз няма гарэлкі,— сказала Вераніка сур’ёзна.— Вы даруйце, але ў мяне такой раскошы няма.— I япа зноў пачырванела.
— Гэтую памылку мы лёгка паправім,— сказаў Карыцкі і ўзяў з калідорчыка свой пузаты партфель.— Здаецца, тут нешта ёсць.
КНІГІ ОНЛАЙН
