У лабірынце вуліц
Уладзімір Дамашэвіч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 288с.
Мінск 1979
Толькі цяпер пашкадаваў, што не пазпаёміўся з чарпушкайсуседкай. «Дзівак, Пашка, дзівак,— дакараў ch102
бе.— He так часта бываюць у тваім жыцці такія ўдачлівыя хвіліны. А ты і гэтых пе можаш скарыстаць як належыць, абмінаеш і ўцякаеш. Ой, будзеш каяцца...» Але ён тут жа плюнуў на гэтыя свае думкі. Распрануўся і лёг спаць — пазло сабе. Але соп не ішоў да яго, у галаву лезлі назойлівыя думкі, успаміны, малявалася яму заўтрашпяя сустрэча з Веранікай — Німфай.
Урэшце, каб пе пакутаваць, уключыў зпоў святло і стаў чытаць — кніжку, купленую тут, у Міпску, пісьменніка, прозвішча якога добра ведаў, бо разам з ім вучыўся на першым курсе. Цяпер гэта быў ужо, аказваецца, вядомы празаік, выдаў другую кпіжку. А хто такі Карыцкі? Ніхто... Капітан... Хоць — як для каго... Мо для той дзяўчыпы, што сядзела сёння разам з ім у рэстаране, капітап значыць многа больш, чым пісьменнік... Як для каго.
Чытаў доўга, і было цікава. Мо таму, што ведаў гэтага чалавека і цяпер хацеў ведаць яшчэ больш пра яго — чым жыве ў душы, у думах, што яму дарагое; супроць чаго ваюе. Чытаў і бачыў: нешта як бы тое, што думаў і перажываў ён сам, але вось пе прыйшло нават у галаву, каб выкласці ўсё на паперу. «Што ж,— супакоіў сябе,— кожнаму сваё. У жыцці ўсё размеркавана і расплапавана, ніхто чужога месца но займае, кожны — сваё, і кожпы робіць тое, піто ўмее і можа». Добра ён пісаў пра кахаппе. Было япо ў яго нейкае надрыўпае, часцей за ўсё пяўдачлівае, пешчаслівае. Задумаўся: чаму так? Чаму вельмі рэдка пішуць пра шчаслівае каханне? Няўжо шчаслівага менш? Хутчэй наадварот. Але, мусіць, было б сумна пра гэта чытаць, як пра сытую заспакоенасць,— ніякіх печакапасцяў, ніякіх паваротаў — усё роўпа, гладка і пецікава. Мо і так? А вось узяць яго самога: было ў яго шчаслівае каханне? He... Мо яшчэ хіба будзе...
Усміхнуўся скептычна: дзівак, хутка трыццаць год, a яшчэ верыць у шчаслівае каханне!
Заснуў позна. Але раніцай таксама доўга пе залежаўся — жыла ў ім нейкая падсвядомая трывога. Хутка сабраўся, нават не паспедаў — і да Дома друку. Але прыехаў — яшчэ не было і васьмі. Стаяў пры ўваходзе, чакаў, правяраў вачыма кожную жапчыну: каб жа хоць пс прапусціць. На адным месцы доўта стаяць няёмка — увайпіоў у вестыбюль, прагледзеў купленыя газеты. Узяў спецыяльпа юначую, тую, у якой працавала Жывулькіна, шукаў яе прозвішча пад заметкамі — і пе зпайшоў. Пе
103
заўважыў, як прайшла гадзіна. Дзевяць, а яе няма. Шть такое? Пачакаў яшчэ, а хваляванне расло. Пазваніць з аўтамата? He, проста пайсці ў рэдакцыю, узняцца на чацвёрты паверх. Так ён і зрабіў. Ішоў, як на галгофу, ішоў, як босы па гарачым вуголлі,— было страшна і балела душа. Яму думалася ўвесь час, што ён чамусьці яе не ўбачыць болей. Вось нешта здарыцца такое, што перашкодзіць ім сустрэцца, хоць «шчасце было так блізка».
20
У той дзень Карыцкі Жывулькінап так і не знайшоў: сэрца яго не падманула. У рэдакцыі сказалі, што яна сёння яшчэ пойдзе ў суд, працэс не скончыўся.
Дом друку пачынаў Карыцкага палохаць. Гэта нейкае царства Кашчэя, якое не хоча аддаць яму — якое аддаць? паказаць! — гэтую яго Васілісу ІІрыўкрасную. А ён — Іванкапрасцяк, а папросту дурань. Нешта на яго дарозе як бы стала, нейкая здань, і не дае яму рабіць тога, што ён хоча. Ёсць жа нейкія сілы, што над намі, ці побач з намі, ці ўсярэдзіне ў нас, якія вось ні за што не хочуць звясці іх разам хоць на хвіліну. Мо трэба скарыцца ім і не перці напралом? Але ж навошта гэтыя сілы паказалі яе яму, Карыцкаму? Навошта растрывожылі яго душу, а цяпер, груба кажучы, паказваюць фігу? Гэта несумленна з іх боку, самае малое — несумленна. Таму ён бярэ на сябе смеласць ісці сваёй дарогай — што ўжо будзе, а ёп знойдзе яе. Як пі змагаўся з сабою, а дадому да яе зайсці не адважыўся. Баяўся пачуць ад яе суровае «не», таму адцягваў, адкладваў на потым, на самы канец, калі ўжо нічога не застанецца, як пачуць гэтае горшае за смерць кароткае «не». Яшчэ раз пазваніў па тэлефоне — вечарам у гадзін дзевяць,— і таксама нікога не было. Ён пачынаў ужо злаваць на яе. Вось дык сямейка, вось дык маці: ніколі не спыняецца дома, як тое дзіця і расце толькі, калі яно есць, спіць, робіць урокі? Можа, і не проста так развалілася яе сям’я, мо таму быў прычынай і яе характар, якога ён яшчэ зусімзусім пе ведае? Мо не трэба лезці на ражон, не клікаць воўка з лесу? Але што тут такога, калі ён пазнае яе бліжэй? Ые будзе хоць потым грызці сумленне, што не давёў да канца пачатае, збаяўся, збочыў...
Жывулькіну ён сустрэў тады, калі ўжо страціў усякую
104
надзею і, сярдзіты на ўвесь свет, ішоў на вакзал, каб ехаць дадому. Ён убачыў яе на лесвіцы ў Доме друку — і не паверыў сваім вачам. Свет нібы адразу стаў другі і сонца засвяціла на ўсёй плапеце. Яна была ў яркім чырвопым паліто, як і тады, у чырвонай вязапай шапачцы, з чырвопаю сумачкай і ў такіх жа чырвопых лакіравапых боціках. I вуспы яе былі чырвоныя, як мак, і шчокі гарэлі здароўем, хоць з твару яна была хударлявай, а вялікія вочы свяціліся прыхаванаю тугой.
— Прабачце, вы — Жывулькіна? — Ён заступіў ёй дарогу і спытаў задыхана, хоць ён спускаўся ўпіз па лесвіцы, а яна ўзнімалася.
— Я... А што вы хацелі? — спытала яна трывожна, а потым як бы пешта ўспомніла і ўсміхнулася.— Гэта вы мяне шукалі некалькі дзён назад?
«Я цябе не толькі шукаў, я цябе так лаяў, каб ты толькі ведала»,— падумаў Карыцкі і коратка адказаў:
Я.
— Даруйце, так выйшла, што я ўвесь час была не на месцы... Газетчыкі не заседжваюцца ў кабінетах. Мне казалі ў аддзеле... У вас цікавы матэрыял?
Яна ва ўпор глядзела на яго і ўжо не ўсміхалася, і твар яе ад гэтага адразу перамяніўся, стаў стомлены, але такі ж малады, як і некалі. Яна зусімзусім мала змянілася за гэтыя восем год: такая ж, як і была, толькі стала яшчэ прыгажэйшая. Тады ў яе на твары была толькі бяздумная радасць, цяпер — хараство і розум.
Шчасце так перапаўняла, так распірала яго ўсяго, што ёп баяўся за сябе — вось зараз схопіць яе на рукі і закрычыць на ўвесь свет: «Людзі! Я знайшоў яе! Вось яна, у мяно па руках! Я нікому яе цяпер не аддам, нікому!»
Нейкая, відаць, дзіўная ўсмешка была на яго твары, бо Вераніка пазірала па яго неяк падазрона: ці не п’яны часам? Здаецца, япа нешта пыталася пра матэрыял: ці цікавы?
— Як вам сказаць? Як на чый густ...
— У тым сэнсс цікавы, ці можна з яго зрабіць артыкул, узняць нейкую праблему. Ёсць якая праблема?
— Ёсць... Я сказаў бы, праблема вернасці, адказнасці перад сваім сумлепнем і людзьмі...
— Гэта цікава. Дык зойдзем у рэдакцыю?
Яны ўзняліся на чацвёрты паверх, пайшлі па цеспым змрочным калідоры ў другі канец будынка.
105
— Я не ведаю толькі, ці варта вас адрываць ад работы,— запаволіў хаду Карыцкі.
— Што, матэрыял вялікі?
— Як расказваць: можна коратка, можпа падрабязпа.— Япы прыпыпіліся ля акна ў канцы калідора.— Я хацсў бы з вамі пагаварыць пасля работы, калі вы дазволіце.— Ён глядзеў на яе так, нібы маліў дараваць яму жыццё.— Гэта не зойме мяога часу, але мне хацелася б без сведак...
— Чаму? — У яе прачпулася цікавасць, вочы сталі ўважлівыя, пібы япа хацела лспей яго разгледзець, пібы пе давярала толькі вушам.
— Бо гэта датычыць мяне самога... Вы разумееце, што пе кожпы можа раскрываць сваю душу на людзях...
— А перада мной?
— Перад вамі — не страшна,— патупіў вочы Карыцкі.— Вы выклікаеце давер...
— He ведаю...— Япа падумала.— Тады давайце дамовімся так: у пяць гадзін вы будзеце ў нас. Па дарозе ў школу — я забіраю дачку — мы і пагаворым.
— Згодзен. Шчыра дзякую. Тады ўсё.— Ён павярпуўся і хацеў ісці.— Ага, ледзь пе забыўся! Вам паклон ад Сасновіч Марыі. Памятаеце, настаўніца?
Жывулькіна яшчэ больш ажывілася, вочы яе проста заззялі, нібы святло біла зпутры.
— Няўжо? Вы яе бачылі? Вы яе ведаеце? Як? Адкуль? — Яна засыпала яго пытаннямі.
— Здарылася так, што я з ёю пазпаёміўся. Зусім выпадкова. Разгаварыліся — і вось...
— Пра мяпе? Як гэта?
— Вельмі проста... Я вас ведаю таксама...
Цяпер яна, здаецца, глянула па яго з недаверам — гавары, ды пе загаворвайся, хлопча!
— Мы калісьці разам займаліся па філфаку.
— ІІяўжо? На першым курсе? — Зноў загарэліся яе вочы.— Вы мяне не перастаяце здзіўляць!
— Што тут дзіўнага? Вы — на першым, я — на другім...— Хацеў яшчэ нагадаць пра пацсркі, але змоўк.
Яна раптам стала сур’ёзнай, задумалася — нібы па яспае сонца найшла цёмная хмара. Абое памаўчалі, захлынуліся, як ліўнем, успамінамі.
— Добра... Сёння ў пяць у рэдакцыі. Тады і пагаво
106
рым... пра ўсё.— Япа псршаіі падала яму руку, моцпа, памужчынску паціснула далонь.
У гэтым поціску адчувалася чалавечая шчырасць, адкрытасць і зацікаўленасць. Абыякавы да ўсяго чалавек такі пе бывае.
Карыцкі пастаяў трохі і пайшоў. Ужо па сходках адчуў сябе стомленым, нібы пасіў дагэтуль вялікі цяжар, скіпуў яго — і вось толькі цяпер адчуў, як стратэнна стаміўся.
Відаць, так яно і было: з яго душы скацілася цяжкая брыла напружання і чакання — ён урэшце знайшоў тое, што шукаў. Здаецца, ён нічога лішняга ёй пе сказаў. Добра, што ўспомніў пра тую настаўпіцу,— адразу абудзіў у Верапікі цікавасць да сябе. I ўжо зусім нечакана выйшла пра тое, што ёп яе ведае. Мо гэта і лішпяе. А мо нават і добра. Першы курс... Яна адразу спахмурнела... Зяачыць, пе толькі для яго, але і для яс ёп быў певясёлы.
Роўпа ў пяць Карыцкі псраступіў парог пакоя, дзе працавала Вераніка. Але яе не было. Хлопец і дзяўчына, якія ўжо былі знаёмы яму з першага прыходу, збіраліся дадому. Яны і сказалі Карыцкаму пачакаць тут — яна хутка прыйдзе. Супакойвала тос, што паліто яо і шапачка віселі на вешалцы.
Першы пайшоў хлопец, сказаўшы па развітаппе, відаць, Карыцкаму:
— Жадаю ўдачы.
Праз колькі хвілін, ледзь акрыўшы сваю грапдыёзную прычоску вязаным белым шалем, пайшла і дзяўчыпа, усміхнулася яму невядома чаго і сказала шматзначпа:
— Жадаю поспехаў!
Карыцкі толькі паціспуў плячыма: што япы ад яго хочуць ці чаго чакаюць?
Час ішоў, пачынала шарэць. Вось на калідоры пачуліся хуткія дробныя крокі — жаночыя. Няўжо яна?
Крокі спыніліся ля дзвярэй, і вось зайшла Верапіка. Яна была ў вязанай бардовай сукенцы, падперазанай скручапым шарсцяным шнурочкам такога ж колеру. Япа здалася яму ўсхваляванай, але вясёлай.
КНІГІ ОНЛАЙН
