У лабірынце вуліц
Уладзімір Дамашэвіч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 288с.
Мінск 1979
Ёп дастаў пляшку «Сталічнай», шампанскага і вялікую пачку цукерак, паставіў і паклаў на стол.
Вераніка была ў замяшапні, потым стала сур’ёзнай і сказала строга, тонам загаду:
— Павел, гэта занадта... Я не дазваляю... «Сталічную» забярыце пазад. Інакш — мы ворагі!
— Вы сур’ёзна? — збянтэжыўся Карыцкі.
Яна моўчкі кіўнула. Ён не ўмеў угаворваць людзей — забраў «Сталічную» назад у партфель, толькі пакруціў галавою.
Ліка тут жа прынясла «чаркі» — фужэры.
— 0, якія цукеркі! У нас такіх пяма! — усклікнула яна, звонячы фужэрамі. I тут жа села якраз насупраць скрынкі з цукеркамі.
— Ліка, так няможна... Сядаюць за стол старэйшыя, а потым ужо дзеці. А за цукеркі што трэба сказаць дзядзьку Пашу? — пачала ўшчуваць дачку Вераніка.
Карыцкі хацеў заступіцца за малую, але ў час спахапіўся: тое, што гаворыць маці дачцэ,— закон, які трэба выкопваць. ^—^
Ліка нехаця ўстала зза стала, насувілАСЯ, ЭЛе потым павярнулася да Карыцкага і .» паклонам сказала «дзякуй», а потым адышлася ад стала.
— На здароўе, Ліка,— весела адказаў Карыцкі.— Ну, поўньі парадак, здаецца? — Ён зірнуў на Вераніку, якая з цёплай усмешкаю пазірала на дачку.
113
— Цяяер можна пачыпаць,— сказала яна.— Прашу ўсіх за стол.
Пакуль старэйшыя рассаджваліся, Ліка ўжо сядзела — зноў насупраць цукерак.
Карыцкі «стрэліў» шампанскім, наліў у фужэры. Япы чокнуліся, пасмакавалі напітак, потым госць выпіў усё, а гаспадыня толькі прыгубіла.
На стале былі сыр, каўбаса, гуркі, кансервы, у хлебніцы белы і чорны хлеб.
— Ледзь не забыўся,— ускочыў з крэсла Карыцкі.— У мяне ёсць цікавая рыба: байкальскі омуль.
Ёп дастаў са свайго партфеля дзве шырокія, на халоднае вэнджаныя рыбіны, ад якіх ішоў прыемны пах. He ведаў: самому разразаць ці аддаць гаспадыні? Аддаў ёй. Яна ўзяла рыбу і пайшла на кухню. Карыцкі адчуў сябе неяк няёмка: чаму не ўспомніў адразу?
— Дзядзька капітан, а вы да нас надоўга прыехалі?
Карыцкі азірпуўся і ўбачыў, што Ліка стаіць побач з ім і пешта як бы пе рашаецца зрабіць. I тут яна пеяк бокам, крутпуўшыся, падлезла яму пад руку і села ў яго па каленях. Ён спачатку печага разгубіўся, а потым асцярожна абняў дзіця за худзенькія плечы і далонню пагладзіў па цёмных бліскучых валасах з белым баптам на цемі. Нейкае певядомае шчымлівае пачуццё ахапіла яго па момант, на вочы нагарнуліся слёзы. А дзіця чакала адказу і глядзела яму ў твар.
Ён замаргаў вачыма, узняў твар да столі, трохі адагнаў ад сябе чуллівасць — не частую госцю ў яго жыцці,— потым ужо спакойна глянуў на Ліку і адказаў:
— He ведаю, Ліка, ці надоўга. Мусіць, не, я яшчэ хачу заехаць да мамы.
— I ў вас ёсць мама? — Яна здзівіла яго пытаннем, якое не раз задаюць малыя: здзіўляюцца, што і ўдарослых ёсць мамы.
— Ёсць, Ліка, я даўно ў яе не быў...
— I тата ў вас ёсць?
—._ — Таты няма... Памёр мой тата...
Ах, якос дзіця! Ну як старое!
— I ў мяне пяма?.. Хоць мой не памёр,— зусім не падзіцячы гаварыла Ліка, седзячы пакаленях у чужога дзядзькі.— Мой часам да пас заходзіць лбо вводіпь па тэлефопе. Але я пе хачу, каб ёп хадзіў. Потым ма^аўсё плача, злуе на некага, не спіць...
114
Беднае дзіця! Яму не хапае бацькоўскай увагі, матчынай яму мала, яму трэба, каб сонца грэла з усіх бакоў, каб яно купалася ў яго промнях, у яго ласцы і пяшчоце заўсёды і ўсюды, днём і ноччу, у любую пагоду. Дзіця — як той кот...
Карыцкаму прыйшоў па памяць выпадак, які быў з ім мо год пазад. Яго запрасілі на імяпіпы да камапдзіра батальёпа. Сабралася мпога людзей, толькі ўселіся за стальт, як з кухні ў залу выбег вялізпы рыжы, пад тыгра, кот. Ён нічуць не разгубіўся ад мноства людзей, пераважна мужчынскага полу, а скочыў па калені крайняму афіцэру — і пайшоў далей — да суседа, ад таго — да наступпага і так прайшоў чалавек дзесяць, не менш. А як дайпюў да Карыцкага, спыніўся ў яго на калепях — пібы пазнаў зпаёмага,— патаптаўся лапамі і лёг па ўлонпе, адразу стаў курпяўкаць — баяць байку. Тады камбат сказаў Карыцкаму: «У цябе добрае сэрца, капітан, калі цябо выбраў мой кот. Ён на гэты конт пераборлівы, запатуй сабе гэта». Тады з Карыцкага трохі пасмяяліся: афіцэру трэба цвёрдае сэрца, інакш — які ён афіцэр, абаронца і выхавацель?.. А сёння гэтае дзіця: ён жа нічым яе не задобрываў, не лашчыў — у таксі толькі пасадзіў на першас сядзенне. А вось жа ёсць у яго нейкі ўнутраны нюх? А ўвогуле — глупства, ніякага пюху: проста дзіця засумавала без бацькоўскае ласкі, пяшчоты.
Зайшла гаспадыпя з талеркамі ў руцэ, зірнула па застолле і стала як укопаная: спачатку пачырванела, потым пабялела, паставіла талерку на стол і крыкпула печакапа:
— Ты што, Ліка?! — усхліпнула і кінулася па кухню.
Карыцкі аслупянеў. Дзіця адразу саскочыла з яго каленяў і таксама шмыганула на кухню. Пачуўся ўстрывожанавінаваты галасок:
— Чаго ты, мама? Што я такое зрабіла?
— Як ты смееш садзіцца на калені чужому дзядзьку? — зпоў сарваўся голас у Веранікі.— Хто цябс так вучыў, скажы, хто?
Дзіця маўчала. Пачуліся хліпанне, плач.
Тады ўжо не вытрымаў Карыцкі, устаў і выйшаў на кухпю.
— Сябры мае, даруйце, ва ўсім вінаваты я... Мама, Ліка не вінавата... Гэта я... Япа і не заўважыла, як апыпулася ў мяпс на калепях. Я засумаваў без малых... I япа таксама,— хітпуў галавой Карыцкі па малую Ліку, якая
115
стаяла ля маткі з вінавата апушчанай галоўкай.— Прашу ўсіх за стол,— паўтарыў ён гаспадыніну фразу.
Маці і дачка ўслед за ім выйшлі ў пакой, і малая тут жа падала Карыцкаму ручку.
Вераніка ўбачыла гэта, і суровасць знікла з яе твару, яна ўсміхнулася.
— Што, Ліка, табе падабаецца гэты дзядзька? — спытала ў дачкі, прыгпуўшыся да яе.
— Падабаецца... Ён добры,— ціха адказала дзіця.
Зпоў селі за стол, вячэра пайшла спакойна і роўна, з размоваю, смехам і жартамі. Гаварылі ўсе трое, як роўньтя з роўпымі.
А як павячэралі — сабралі са стала посуд, вынеслі на кухню і разам наводзілі парадак: Вераніка мыла, Карыцці выціраў, а малая Ліка ставіла ў буфет. Пе абышлося і без разбітага фужэра — і ўсе ў адзін голас рашылі, што гэта — на шчасце. Асабліва ўзрадавалася Ліка — мама на яе не крычала...
Пасля Карыцкі падзякаваў за добры вечар і пайшоў у сваю гасцініцу.
Па дарозе ўспамінаў усе даталі вечара ад пачатку да канца. Рабіўся то сур’ёзны, то ўсміхаўся сам сабе, круціў галавою. Асабліва спадабалася яму малая Ліка. На развітанне яна сказала тое, чаго, відаць, не асмелілася сказаць яе маці: «Заходзьце да нас часцей, дзядзька капітан». Гэтае яе пісклявае пяшчотнае «дзядзька капітан» стаяла цяпер у яго ў вушах, афарбоўвала яму настрой у ружовы колер. Перад вачыма стаяла Вераніка — нейкая як бы ўсхвалявапая, нейкая наструненая — здаецца, нешта ў яе ёсць сказаць яму, але яна не тое што саромеецца, а як бы лічыць, што гаварыць гэта яшчэ рана, што час яшчэ не настаў, але яна скажа гэта нешта важнае, абавязкова скажа, толькі не сёння, не цяпер. Карыцкі адчуў пад канец вячэры як бы нейкую перамену ў Веранікі да сябе, нешта як бы зрушылася ў яе сэрцы, нейкімі цяплейшымі вачыма стала яна пазіраць на Карыцкага. I ўсю гэтую перамену зрабіў пе хто другі, як малая Ліка. I cappa яго поўнілася ўдзячнасцю і спагадай да гэтага малога чалавечка, якому так не хапае бацькоўскай пяшчоты і ўвагі, абароны і апоры. Дзіця не адчувае гэтага свядома. яно адчувае сэрцам... Успомніў ён і фразу, у якой злавіў іронію і схаваны сэнс — каб не зразумела малая. «Ён цяцер ва універсітэце, кандыдат навук, дацэнт, аддае ўвесь
116
агонь свае душы моладзі. Моладзь ён любіць, ого!» Карыцкі зразумеў, што яна хацела гэтым сказаць — пра Ляхоўскага.
Пра сябе таксама сказала цікавую фразу: «Не спадзявалася, што буду журналісткай. I цяпер не каюся. Многа цікавага, вельмі многа. Мая самая блізкая тэма: школа, дзеці з цяжкімі характарамі, разбітыя сем’і, пакінутыя жонкі, маткіадзіпочкі. Гэта ўсё — мпе па цэлае жыццё».
Карыцкі ііпоў, а па сэрцы было радасна і трывожна. Вераніка — ІІіка — Німфа! Зноў ён знайшоў яе! Прайшло гэтулькі часу, а яна для яго не змянілася, яна для яго засталася яшчэ даражэйшая і бліжэйшая, чым была. Тады яна была для яго далёкі недасяжпы ідэал, цяпер — побач з ім, на зямлі, з плоці і крыві, як і ён сам. Гады і для яго і для яе не прайшлі дарма. Лбое мпога перажылі, скіпулі з вачэй ружовыя акуляры раппяй маладосці. Ці мог ён сказаць сабе пэўна, што Вераніка стане яго жонкай?
He... Многае, вельмі многае залежала ад яе самой. Але ўсё, што залежыць ад яго, ён зробіць, каб гэта сталася.
АПАВЯДАН HI
У лабірынце
Рыта спяпіалася ў свой іптэрпат. Япа здала першыя два экзамены па тройкі, падзеі па тое, што пройдзе, ужо пе было, але яшчэ не забірала дакументаў — цягпула. Баялася, што дома падымуць крык: маці кінецца ў слёзы, а бацька пачне расшпільваць папружку. А малодшыя яе сястрычкі і брацік кінуцца абараняць яе, пачнецца гвалт... Страшна было ўявіць, чым усё скончыцца...
На кальцавым прыпынку яна ўскочыла ў аўтобус, пасажыраў было не так і многа. Але яна заўважыла, што шафёра ў кабіпе яшчэ няма — мо выйшаў выпіць шклянку вады, бо спёка стаяла вялікая. Рыце хацелася есці, яна ад самага ранку была галоднай — не паснедала, цяпер было вунь колькі — чвэрць на трэцюю. Праўда, у тым напружанні, у якім яна прабыла гэтыя некалькі гадзін, калі не заўважаеш ходу часу, калі ўсе твае думкі круцяцца вакол адпаго — здаць добра, не адхапіць хоць тройкі,— пра яду чалавек не думае. Але цяпер папружанне ўсё спала, з ім разам адышла і надзея на паступленне ў тэхнікум. Яна ўжо вярнулася з нябёс на зямлю — і клопаты яе былі зямныя. Праз акно аўтобуса яна ўбачыла латок, ля якога жанчына ў белым халаце прадавала піражкі ці пешта падобнае, бо побач, ля яе, стаялі людзі і, адвярпуўшыся кожны ў свой бок, нешта жавалі з паперак.
Яна, доўга не думаючы, выскачыла з аўтобуса і кінулася да латка. Але чарга, якая здалёк выдавала малою, зблізку была на чалавек дзесяць. Давялося трохі пастаяць — спераду ў яе быў нейкі высокі валасаты хлапчук, які ўсё азіраўся па яе і як бы хацеў загаварыць. «Што яму ад мяпе трэба?» — непрыязна падумала Рыта.
118
— Колькі гадзін? — спытаў, урэшцс, хлопец і як бы засаромеўся.
Яна глянула на свой гадзінпік, падарунак маці перад ад’ездам у Мінск, і адказала. Потым чамусьці зірпула па хлопцаву левую руку і здзівілася: пытае, колькі гадзія, а ў самога гадзіннік! Хлопсц заўважыў гэты яе позірк, засаромеўся яшчэ больш і сказаў:
КНІГІ ОНЛАЙН
