Уліс  Джэймс Джойс

Уліс

Джэймс Джойс
Памер: 403с.
Беласток 1993
103.69 МБ
Хвала імоц завабілі цябе, Імпэрыя тваё падбіла сэрца.
Прафэсар усьміхнуўся, не растуляючы доўгіх вуснаў.
— Га? Ах ты, задрыпаная Рымская імпэрыя! — сказаў Майлс Кроўфард.
Ён узяў папяросу з адчыненага партсыгара. Лэнэхан, прыкурыўшы яму хуткім плаўным рухам, сказаў:
— Ціха! Мая новенькая загадка!
— Imperium romanum\ — мякка сказаў Дж. Дж. О’Молай. — Гучыць болып шляхетна, чымсьці брытанская або брыкстанская. Словы нейк нагадваюць алей, які падліваюць у агонь.
Майлс Кроўфард гвалтоўна выпусьціў у столь першы струменьчык дыму.
— Гэта так, — сказаў ён. — Мы й ёсьць той алей. Ты ды я — алей у агонь. I шанцаў у нас яшчэ менш, чымсьці ў сьнежнага шарыка ў пекле.
ВЕЛІЧ ДАЎНЯГА РЫМУ
— Пачакай хвілінку, — сказаў прафэсар МакХ’ю, падымаючы два спакойныя кіпцюры. — Нельга сябе зводзіць словамі, гучаньнем слоў. Мы думаем пра Рым, імпэрскі, імпэратарскі, імпэратыўны.
5Рымская імпэрыя (лац.).
Ён перавёў дых і красамоўна распасьцёр рукі, што вылазілі з абтрапаных і забруджаных манкетаў:
— Якая ж была іхняя цывілізацыя? Разьлеглая, пагаджаюся: але й паскудная. Сіоасж: сьцёкі. Жыды на пустыні або на вяршыні гары казалі: Добра быць піут. Збудуйма ахвярнік Ягове. A рымлянін, як і ангелец, што йдзе ягоным сьледам, прыносіў з сабою на кожны новы бераг, куды ступала ягоная нага (на наш бераг яна ніколі не ступала), адно сваю апантанасьць кляакай. Стоячы ў сваёй тозе, ён азіраўся навокал і казаў: Добра быць тут. Пастаўма ватэрклязэпі.
— Які адпаведна з гэтым будавалі, — сказаў Лэнэхан. — Нашы колішнія старажытныя продкі, як чытаем у першым разьдзеле кнігі Піцьця, мелі схільнасьць да цякучай вады.
— Яны былі джэнтльмэнамі прыроды, — прамармытаў Дж. Дж. О’Молай. — Але мы маем таксама рымскае права.
— I Понцкі Пілат ягоным прарокам, — адклікнуўся прафэсар МакХ’ю.
— А вы чулі гісторыю пра першага лорда скарбовай управы Полса? — спытаўся Дж. Дж. О’Молай. — Быў прошаны абед у каралеўскім універсытэце, усё йшло як па масьле...
— Найперш мая загадка, — перапыніў Лэнэхан. — Вы гатовыя?
3 калідору ўвайшоў містэр О’Мэдэн Бэрк, высокі, у прасторным шэрым з донэгалскага туіду. За ім Стывэн Дэдал, здымаючы на хаду капялюш.
— Entrez, mes enfants!6 — усклікнуў Лэнэхан.
— Я суправаджаю просьбіта, — мілагучна прамовіў містэр О’Мэдэн Бэрк. — Маладосьць, кіраваная Досьведам, наведвае Розгалас.
— Як маецеся? — сказаў рэдактар, працягваючы руку. — Заходзьце. Ваш родзіч выбыў толькі што.	*
? ? ?
Лэнэхан зьвярнуўся да ўсіх:
— Увага! Якая опэра найпрыгажэй кульгае? Падумайце, прадумайце, прыдумайце, адкажэце.
Стывэн падаў машынапісныя лісткі, указваючы на загаловак і подпіс.
— Хто? — спытаўся рэдактар.
Спод адарваны.
6Уваходзьце, маедзеці! (франц.).
— Містэр Гэрэт Дызі, — адказаў Стывэн.
— Той стары блуднік, — сказаў рэдактар. — А хто адарваў? Яго напёрла, ці што?
Пад лётным ветразем, ад поўдню, Дзе ійторм задзьмуў у трубы, Плыве вампір з абліччам бледным Губамі ўпіцца ў губы.
— Добры дзень, Стывэн, — прывітаўся прафэсар, падыходзячы да яго й зіркаючы цераз плячо. — Яшчур? Ці ты стаў..?
Быкамбратэрскім бардам.
КАЛАТНЯ Ў ШЫРОКА ВЯДОМЫМ РЭСГАРАНЕ
— Добры дзень, сэр, — адказаў Стывэн, чырванеючы. — Гэта ня мой ліст. Містэр Гэрэт Дызі мяне прасіў...
— О, я зь ім знаёмы, — сказаў Майлс Кроўфард — і зь ягонай жонкай бываў знаёмы. Другой такой заедлівай бабы сьвет яшчэ ня бачыў. У яе то быў несумненны яшчур, дальбог! Таго вечару, калі яна плюхнула крупнікам афіцыянту ў ’’Зорцы й Падвязцы”. Ого!
Жанчына прынесла з сабою грэх у гэты сьвет. За Алену, зьбеглую жонку Мэнэлая, грэкі дзесяць гадоў. О’Рорк, прынц Брэфні.
— Ён удавец? — спытаўся Стывэн.
— Але, саламяны, — адказаў Майлс Кроўфард, прабягаючы вачыма машынапіс. — Імпэратарскія коні. Габсбург. Ірляндзец уратаваў яму жыцьцё на бастыёнах Вены. He забывайцеся! Максыміліян Карл О’Донэл, граф фон Тырконэл у Ірляндыі. Цяпер паслаў свайго насьледніка, каб той прывёз каралю тытул аўстрыйскага фэльдмаршала. Калі-небудзь яшчэ будзе з гэтым клопат. Дзікія гусі. О так, кожны раз. He забывайцеся пра гэта!
— Пытаньне тут, ці не забыўся пра гэта ён? — ціха сказаў Дж. Дж. О’Молай, круцячы ў руках прыціск-падкову для паперы. — Ратаваньне прынцаў — гэта занятак за дзякуй.
Прафэсар МакХ’ю павярнуўся да яго.
— А калі не? — спытаўся ён.
— Я вам скажу, як яно было, — пачаў Майлс Кроўфард. — Аднаго разу той мадзяр...
ПРАПАШЧЫЯ СПРАВЫ УЗГАДВАЕЦЦА ШЛЯХЕТНЫ МАРКІЗ
— Мы заўсёды заставаліся верныя прапашчым справам, — сказаў прафэсар. — Посьпех для нас абазначае пагібель розуму й фантазіі. Мы ніколі не былі верныя людзям посьпеху. Мы ім прыслужваем. Я вучу крыклівай лацінскай мовы. Я гавару на мове расы, у якой вяршыняй думкі быў афарызм: час ёсьць грошы. Матэрыяльнае панаваньне. Dominus! Пан! А дзе духоўнасьць? Пан Езус. Пан Солсбэры. Канапа ў клюбе ва УэстЭндзе. Але грэкі!
КЮРЫЕ ЭЛЕЙСАН!7
Сьветлая ўсьмешка праясьніла ягоныя вочы ў цёмнай аправе, падоўжыла ягоныя доўгія вусны.
— Грэкі! — паўтарыў ён. — Кюрыёс? Зіхоткае слова! Галосныя, якіх ня ведаюць сэміты й саксы. Кюрые! Прамяністасьць розуму. Я павінен быў вучыць грэцкай мовы, мовы інтэлекту. Кюрые элейсан! Будаўнікі клязэтаў і кляакаў ніколі ня стануць панамі нашага духу. Мы васальныя насьледнікі каталіцкага рыцарства Эўропы, якое пайшло на дно пры Трафалгары, і каралеўства духу, не imperium, якое патанула разам з атэнскім флётам пры Эгаспатамах. Так, так. Яны патанулі. Пір, зьведзены варажбою, учыніў апошнюю спробу павярнуць лёс Грэцыі. Верны прапашчай справе.
Ён адыйшоўся да вакна.
— Яны заўсёды йшлі ў паход, — прамовіў містэр О’Мэдэн Бэрк змрочным голасам, — і падалі ў бітвах.
— Буугуу! — ціхутка заплакаў Лэнэхан. — Дастаў цэглай пад канец таго спэктаклю. 0 бедны, бедны, бедны Пір!
Потым ён пачаў шаптаць Стывэну на вуха:
ЛІМЭРЫК ЛЭНЭХАНА
Вучоны муж МакХ'ю, што з Тыпэрары, Ha нос чапляў у чорным акуляры. Але наогул, не сакрэт, Яму ў вачох деаіўся сьвет, I бачыў ён свой сумны нос у пары.
7Госпадзе, зьлітуйся! (грэц.).
8Госпад; спадар (грэц.).
У жалобе па Салюстыю, як кажа Маліган. У якога маці здохла.
Майлс Кроўфард запіхнуў лісткі ў кішэню.
— Гэта падыйдзе, — сказаў ён. — Астатняе прачытаю пасьля. Усё будзе ў парадку.
Лэнэхан выцягнуў рукі ў жэсьце пратэсту.
— А што з маёй загадкай? — сказаў ён. — Якая опэра найпрыгажэй кульгае?
— Опэра? — азагадкавеў сфінксападобны твар містэра О’Мэдэна Бэрка.
Лэнэхан задаволена абвясьціў:
— ’’Ружа Кастыліі”. Уцямілі? Ружа, кастыль. Гі!
Ён лагодна пырнуў містэра О’Мэдэна Бэрка пад селязёнку. Містэр О’Мэдэн Бэрк зграбна падаўся ўзад, усьпёрся на свой парасон і зрабіў выгляд, нібыта задыхаецца.
— Памажэце! — выдыхнуў ён. — Адчуваю моцную слабасьць.
Лэнэхан, прыўзьняўшыся на пальчыкі, пачаў шпарка абвейваць ягоны твар шастлівымі лісткамі.
Прафэсар, вяртаючыся на месца ўсьцяж падшывак, лёгка крануўся рукою свабодна павіслых гальштукаў Стывэна й містэра О’Мэдэна Бэрка.
— Парыж, колішні й сёньняшні, — сказаў ён. — Вы выглядаеце, як камунары.
— Як тыя малойцы, што ўзарвалі Бастылію, — сказаў Дж. Дж. О’Молай зь мяккай іроніяй. — Ці, можа, гэта вы прыстрэлілі генэрал-губэрнатара Фінляндыі? Мяркуючы па выглядзе, вы б маглі пайсьці на такое. Генэрала Бобрыкава.
OMNIUM ПАКРЫХУМ
— Мы яшчэ толькі зьбіраліся, — сказаў Стывэн.
— Скупішча ўсіх талентаў, — сказаў Майлс Кроўфард. — Юрыстыка, старажытныя мовы...
— Скачкі, — уставіў Лэнэхан.
— Літаратура, журналістыка.
— А калі б быў Блюм, — сказаў прафэсар, — тады й рафінаванае мастацтва рэклямы.
— I мадам Блюм, — дадаў містэр О’Мэдэн Бэрк. — Муза сьпеву. Улюбёнка Дубліну.
Лэнэхан гучна кашлянуў.
— Агм! — сказаў ён моцна сьцішаным голасам. — Сьвяжок глытага паветра! Я прастудзіўся ў парку. Брама была адчыненая.
ВЫ ГЭТА МОЖАЦЕ!
Рэдактар паклаў Стывэну на плячо нэрвовую руку.
— Я хачу, каб вы напісалі што-небудзь для мяне, — сказаў ён. — Што-небудзь з задзёрам. Вы гэта можаце. Я па твары бачу. У слоўніку маладосьці...
Па твары бачу. Па вачох бачу. Лянівы абвялы малы камбінатар.
— Яшчур! — выкрыкнуў рэдактар з пагардай. — Вялікае зборышча нацыяналістаў у Борыс-ін-Осары. Спрэс лухта! Публіку трэба агламазьдзіць! Дайце ім нешта з задзёрам. Устаўце туды нас усіх, ядры яго ў душу. Айца Сына й Сьвятога Духа й Гаўняка МакКарты.
— Мы ўсе можам паднесьці спажывы для розуму, — сказаў містэр О’Мэдэн Бэрк.
Стывен падняў вочы на дзёрзкі й няўважлівы пагляд.
— Ён хоча вас уцягнуць у журналісцкую хэўру, — сказаў Дж. Дж. О’Молай.
ВЯЛІКІ ГАЛАХЕР
— Вы гэта можаце, — паўтарыў Майлс Кроўфард, заціскаючы далонь у кулак дзеля большага ўражаньня. — Пачакайце хвілю. Мы паралізуем Эўропу, як пагаворваў Ігнацыюс Tanaxq), калі ён бадзяўся й рабіў маркерам на більярдзе ў гатэлі ”Кларэнс”. Галахер, вось гэта быў журналіст. Вось было пяро. Ведаеце, як ён здабыў сабе ймя? Я вам скажу. Самы бліскучы ўзор журналісцкай кар’еры з усіх нам вядомых. Было гэта ў восемдзесят першым, шостага траўня, час непераможных, забойства ў парку Фінікс, думаю, вас тады яшчэ на сьвеце не было. Зараз вам пакажу.
Ён рушыў паўзь іх да падшывак.
— Вось пагляньце, — сказаў ён, абарочваючыся. — ”НьюЁрк Уорлд” заказаў спэцыяльны па тэлецэафе. Прыгадваеце тое?
Прафэсар МакХ’ю кіўнуў.
— ”Нью-Ёрк Уорлд”, — гаварыў рэдактар, набіраючы запалу й перасоўваючы саламяны капяліош на патыліцу. — Дзе ўсё здарылася. Тым Кэлі, дакладней кажучы, Кавана, Джо Брэды і
ўсе астатнія. Дзе Казьліная Скурка кіраваў коньмі. Увесь маршрут, разумееце?
— Казьліная Скурка, — адазваўся містэр О’Мэдэн Бэрк. — Фіцхарыс. Кажуць, што цяпер ён трымае той прытулак рамізьніка каля Батскага мосту. Холахан мне казаў. Ведаеце Холахана?
— Хоп і налі яшчэ раз, гэта той? — спытаўся Майлс Кроўфард.
— I бедачына Гамлі таксама там, так ён мне казаў, пільнуе каменьне для гораду. Начны вартаўнік.
Стывен, зьдзіўлены, адвярнуўся.
— Гамлі? — спытаўся ён. — Што вы кажаце? Ці ня той, што сябруе з маім бацькам?
— Кіньце таго Га.млі! — выкрыкнуў раззлаваны Майлс Кроўфард. — Хай пільнуе гарадзкое каменьне, каб яму не ўцякло. Гляньце сюды. Што зрабіў Ігнацьпос Галахер? Зараз вам скажу. Геніяльнае натхненьне. Тэлеграфаваў адразу. Маеце ’’Ўіклі Фрымэн” ад 17 сакавіка? Добра. Бачыце гэта?