Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
101
Leman hasem, leman hasem zol kumen feter Jose, — der xosn iz an ojsnamzax un t’zogn undz a drose...
Ill
Di mame zogt: di furn kumen — kro/vim, gute gest, in ongepakte vegener, vi afejglexa in a nest...
bMenb trogt di tortn, ajngemaxts, di fule fleser vajn, di branfns, kerb mit hobunguts in grosser stub arajn.
IV
Aj, xodorom un xodorom un bimbombum...
Es tancen di mexutenestes arum un arum;
Berl xapt dem xosns kitke un er tanct mit ir, Base tanct in krinoline same ba der tir.
Aj, lebedik un hoferdik, un lebedik un fraj... Aj,cmenc firt di xosnkale! Aj!Aj!Aj!
Варыянты:a GM, E: fo/glen b GM, E: Mec GM, E: me
102
Дзеля Бога, дзеля Бога, хай прыедзе дзядзька Ёся, — жаніх — вялікі разумнік1, ён нам прамовіць дрошэ2...
III
Маці кажа: фурманкі едуць — сваякі, добрыя госьці, у напакаваных вазах, як птушкі ў гнязьдзе...
Заносяць торты, канфітуры, поўныя бутлі віна, гарэлкі, кашы з дабром ў вялікую хату.
IV
Ай, ходырам ды ходырам і бімбомбум...
Таньчаць свацьці наўкруг па хаце;
Бэрл хапае жаніхову халу3 і таньчыць зь ёй, Бася таньчыць у крыналіне ля самых дзьвярэй.
Ай, жвава і зухавата, і жвава і вольна...
Ай, вядуць ужо маладых!
Ай! Ай! Ай!
1У арыгінале — ojsnamzax, «выключная рэч».
2 Дрошэ — пропаведзь або камэнтар на тэму з Торы, які жаніх мусіць прамовіць на вясельлі, дэманструючы сваю вучонасьць.
3 Хала (або кітка) — пляцёнка, суботняя вітая пшанічная булка.
іоз
V
Derlangt aher di karpnkep, di slajen un adia hinerzup, di heldzlex fun di colnttep, un xajgelebt zol zajn!..
bMenb lebt nor ejn mol af der velt... Oj, Orecore, kum aher!
Vos hostu zix avekgestelt?
Ot nem in mojl arajn!
Jojx cu fule siselex un maske ojx cu kapelex, cu kapelex, cu biselex, un nemt zix on mit mut!
Vos stejt ir do in kupkelex!?
Ot nemt zix cu di cimeslex, di kuglen un di pupkelex — un zol undz gejn 0got* gut!..
VI
Di kale zict a frejlexe bam xosns tis alejn. O, kalekro/n! Vos tustu, vos?.. Far lajtn iz nit sejn...
Варыянты:a GM, E: dem b GM, E: Menc §, L, GM, E: nor
104
V
Падаюць карпавы галовы, ліноў і курыны суп, шыйкі з шабэсовых гаршкоў1, і хай жыве жыцьцё!..
Жывеш толькі раз на гэтым сьвеце...
Ой, Орагора, хадзі сюды! Што ты там пастала?
Хадзі во пакаштуй!
Юшку цэлымі місамі і гарэлку па кропельцы, па кропельцы, па трошачкі, каб набрацца духу!
Што стаіцё там купкамі?
От бярыцеся за цымусок2, за куглы3 і пупочкі — каб было нам зусім добра!
VI
Нявеста сядзіць радасная адна за жаніховым сталом. О, нявестазолатка! Што ж ты робіш? Непрыгожа перад людзьмі...
1 Шабэсовы гаршчок — у якім напярэдадні шабэсу ставілі варыць чолнт, традыцыйную суботнюю страву.
2 Цымус — цымэс, тушаная гародніна, морква, пастарнак і г. д. Можа гатавацца салодкім, з сухафруктамі або мёдам.
3 Кугл — запяканка (салодкая або несалодкая).
105
Zej zicn vi di tajbelex un rejdn noxanand...
O, kalekro/n, mir zeen dox — du gletst dem xosns hant...
A langn, langn sivntog hot opgefast di por; der Ejberster zol cusikn zej mazldike jor...
Der xosn iz a svaxes kind, iz umetik un bias.
A klejnikajt! A boki zajn in poskim un in sas.
Der Ejberster zol helfn zej, vi x’vinc zix nor alejn, mit kinder —jidn erlexe, mit al dos guts — omejn!
106
Яны сядзяць, як галубкі і гавораць без упыну...
0, нявестазолатка, мы ж бачым — ты гладзіш жаніхову руку...
Увесь доўгі сіванскі1 дзень адпасьцілася пара2; хай Усявышні пашле ім шчасьлівы год...
Жаніх — слабое дзіця, ён смутны і бледны.
Ці ж гэта дробязь! Быць вялікім знаўцам у законавучыцелях і Талмудзе.
Усявышні хай ім пашле, як я сам сабе жадаю, дзяцей — годных людзей, і усяго добрага — амэн!
1 Сіван — дзявяты месяц яўрэйскага календара, прыпадае на канец траўня — пачатак чэрвеня.
2 У дзень вясельля маладыя трымаюць пост.
107
Di stot
(Poeme)
i
Di stot. 3Mir1 hot a rejner bmalexb ongevejt a heln trojm fun stiln, finklendikn ovntro/t, ven x’bin in stot arajn...
S’iz hel majn veg geven — nit tunklkajt, nit sajn, di roze demerung hot ajngehilt cdemc vajt, un x’hob gehejm gehert a to/bn koi: es klingt di stot in sverer stromikajt, es brumt di stejnerstim in jox fun stol...
Dox hob ix stil gebenct majn jedn trot:
Es vet der tog fargejn, un rejne ru vet trifn bald fun frisn plejn, fun jedn bletele in vald, un fun der stumer grojzamsverer stot Un ru bin ix. Vet vebn zix rund mir der trojm fun ovntroz, vos flist un flist fun rozn himlzo/m, un cirt di volkndlex, un s’helt un dheltd di ejnzamkajt di vejxe af der stiler velt, biz naxt vet kumen, naxt! Un svarce ru vet zajn... Un x’bin in stot arajn...
1'Sversver1' hob ix gefilt dem stejn, metal un arc, dos bisl himlbloj, di rogn, sildn gold un svarc, di brikn, s’groj un tunklkajt, dem sederho/x, di mencn vajs un brojns in dem fabriknro/x,
Публікацыі: Vajterbux. Vilne, 1920. Z. 3848; S 6580; AV 216231; LP 3447; GL 5965; OS 7891; GM 95109•
Варыянты: a LP, GL, GM: mix b LP, GL: sliex GM: soliex c GL, GM: did Vajterbux, S, AV, LP, OS: velte GL, GM: §ver
108
Горад
(Паэма)
1
Горад. Мне чысты анёл навеяў сьветлую мару аб ціхай, іскрыстай вечаровай чырвані, калі ўвайшоў я ў горад...
Мой шлях быў сьветлы — ні цемнаты, ні зьзяньня, ружовае зьмярканьне агарнула далячынь, і я таемна пачуў глухі гук:
горад гудзе ў цяжкай плыннасьці, раве каменны голас у сталёвым ярме...
I ўсё ж я ціха бласлаўляў свой кожны крок:
Дзень пройдзе, і чысты спакой паліецца неўзабаве са сьвежых раўнін, з кожнага лісточка ў лесе, і зь нямога лютацяжкага гораду
I спакой — гэта я. Вакол мяне затчэцца мара аб вечаровай ружовасьці, якая цячэ і цячэ з ружовага небакраю,
і аздабляе аблачынкі, і сьвятлее і сьвятлее мяккая самота над ціхім сьветам, пакуль ноч не настане, ноч! I чорным будзе спакой...
I я ўвайшоў у горад...
Цяжкацяжка адчуў я камень, мэтал і руду, лапік нябеснай сіні, рагі, шыльды, залатыя з чорным, масты, шэрасьць і цемру, вышыні садоў, людзей белых і бурых у фабрычным дыме,
109
di gasn ful mit klang fun trit, mit klang funem galop, un ojgn blojs un flam, un stromikajt fun kop af kop, un apluclunga — xrizantemen, cit’rikvajse xrizantemen, un a dorfis kind mit feldgerux in ire bremen...
Kind majns, kind!.. Nor s’lajxtn in di fencter fajerstejner, s’finklen sporn, svarce cep, es blanken cejner, s’vigt zix a gelexter kuperdik un vogiksver, bo, sver...b
Un ru bin ix. Farsmidt zix in a kaltn rung di brust un vebt in stot a trojm — vos kejner t’nit gevust — azoj a jor, ci cvej, ci efser mer...
2
Svajgenis stejnerne hengt af di stiber, di mojern rizike knien
un slofn, vi kemlen, celejgte af opru, mit ofene majler un vien.
Es gist zix di svarcmide naxt in di bejdimer, ko/mens un trojbn, un s’zingt di levone in ejnzamer svive fun stern — di zilberne tojbn...
Di stot tut a zifc...
Un di stilkajt cfastc ajn in ir grinlexn cop nox a dsvarcnd rubin, un fait mid in ir zajdheln stul, velxer vigt zix in rojm azoj citerdikdin...
Es krexcet op tifer di stot, un ir krexc vert mit vej ufgebraxt... O, vos zifcet di stot in der naxt?
Варыянты:a O§, GM: pluclingb LP, GL, GM: нямаc GL: pastd LP, GL, GM: hejsn
no
вуліцы поўныя гулу крокаў, гулу галопу,
і сінь і полымя вачэй, і плыннасьць галавы за галавой, і раптам — хрызантэмы, дрыготкабелыя хрызантэмы, і сельскае дзіця з пахам палёў у бровах...
Дзіця маё, дзіця!.. Толькі сьвецяць у вокнах агністыя каменьчыкі, бліскаюць шпоры, чорныя косы, бялеюць зубы, калышацца сьмех мядзяны і важкацяжкі, о, цяжкі...
I спакой — гэта я. Закоўваюцца грудзі ў халодны абруч і ткуць у горадзе мару — якой ніхто ня зьведаў — і гэтак год, ці два, ці можа болей...
2
Маўчаньне каменнае вісіць над дамамі, вялізныя камяніцы кленчаць
і сьпяць, як вярблюды, што разьлегліся на адпачынак, разявіўшы пашчы і веі.
Ліецца чорнастамлёная ноч у падстрэшшы, коміны і трубы,
і сьпявае месяц у самотным атачэньні зорак — срэбных галубак...
Горад уздыхае...
I цішыня ўпраўляе ў яго зеленаватую касу яшчэ адзін чорны рубін, ён падае стомлены ў сваё шаўковасьветлае крэсла, што калышацца ў прасторы так дрыготкатонка... Горад стогне глыбей, і яго стогн даносіцца з болем... О, чаму ж уздыхае горад уначы?
in
aIn ir fincternis, tif in di kelern, sejlt zix fun solexc a slang, un iz fajxt ufgehodevet, drejt er zix unter di mojern glicevdiklang...
Halbnaxt hejbt berb midik dem giftikn kop, un es klingen di rungen fun spot, um halbnaxt zifct op sverer di stot
Un jorn gefilte mit zunen, levones in crulandc fargejen, kumt naxt un di inzixkajt cejlt di farlosene, groje gesrejen, der paxed gehejmer kumt ojs fun di firhojzn, sojbn vos feln, di umru di blinde krixt um vi an altsvarcer hunt ba di sveln... Un o/bn der Milxveg rint zilberdiklojter, un bloj iz zajn velung di kile.
Di ruikajt flist fun im citerdikhel, vi a vortloze, zingende tfile...a
* * *
dXcosd.
Dos ejosemdike vintele vejt, dos cjosemdike vintele gejt, in der slixes der fgringerf fun naxt, ven der gmismerg der erster fargejt...
dXcosd.
Dem htxejlesgevelbh vast a toj, 'der' 'txejlesgevelb' mist ojs bloj di stot, vos rut raxvesdikstum in ir kalxvajser turmung un boj...
Варыянты: a GL, GM: няма b LP: es 1 LP: Rusland d GL, GM: Halbe naxte GL, GM: elnte f GL, GM: griner8 GL, GM: umbajth GL, GM: kiln gevelb ' LP: demj GL, GM: blojer gevelb
112
У сваім змроку, глыбока ў падвалах, вылузваецца з скуры зьмяя,
і гадуецца вогка, сьлізкадоўгая скручваецца пад камяніцамі...
Апоўначы стомлена ўзьнімае яна атрутную галаву, і зьвіняць колцы насьмешкі, апоўначы цяжэй уздыхае горад
I гады, напоўненыя сонцамі, месяцамі, мінаюць у краіне спакою, прыходзіць ноч, і ўзіраньнеўсябе падлічвае згаслыя, шэрыя крыкі, таемны страх выходзіць з калідораў, з выбітых вокнаў, сьляпы неспакой поўзае, як стары чорны сабака, ля парогаў...
А ўверсе цячэ Малочны шлях срэбназырка, яго прахалодная прагнасьць — блакітная.
Спакой бруіцца зь яго дрыготкаясна, як бясслоўная сьпеўная малітва...
* * *
Поўнач.
Сіратлівы ветрык вее, сіратлівы ветрык адлятае, у няцяжкай місіі ночы, калі першая стража мінае...
Поўнач.
Блакітны небасхіл мыецца расой, блакітны небасхіл разьмешвае ў сінім горад, які спачывае разьняволенанемы у сваёй вапнянабелай вежнасьці і разбудове...
КНІГІ ОНЛАЙН
