Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Нізка схіліўшыся пры агні, здранцьвелыя, змораныя, месяць яны гарачае жалеза, а полымя суцяшае люба і лагодна: мусіць, мусіць паказацца сонца!
Вільня
65
Kultur
Mix hobn elektrise zunen bagosn mit glivajse strain, x’farnem, vi es so/den zix adrotna af tojznter hilxike majln, s’redt bfincterb a land cu a land, ba cgrojzamec vilde vokzaln — axsanjes fun felker, vos trogn zix ergec un ajln zix, ajln...
Ix ze zej, di finctere xajes — di lokomotivn — gespant, es strain landsaftn in goldene, snejrejne, grine gemeln, in ajzerne rejfn — mit relsn farsmidt, un s’cien zix cugn af zej durx di berg un di stume tuneln — baveglexe kinder fun bargminim, arc un granit...
Durx gele midborjes, durx kubise stet, durx ddid lender un lender, es slepn zix bro/geze banen, ceviklen zix caplende bender fun mizrex cu majrev, fun dorem cu cofn, un slingen ajn meridianen — di mencise sluxim cum sod fun di sofn...
Hej! S’lajxtn mir zunen durx prizmes fun sarfe kristoln, x’bin der menc. X’bin der ekinige fun lender, fun stet un fun finf okeanen, ix bin dos metalene lid, vos es zingen di banen banaxt cvisn velder un toln...
[1917]
Публікацыі: Tog (Vilne). 1920. №50(244). Z. 2; Di naje velt (NjuJork). 1920. №37(300). Z. 14; § 6263; AV 206; LP 12; GL 4142; OS 9192; GM 8485; E 76.
Варыянты: a AV, O§, GM, E: dortn b GM, E: mextik c GL, GM, E: няма 11 LP, GL, GM, E: няма c Tog, GL, GM, E: kenig
66
Культура
Мяне электрычныя сонцы залілі распаленабелымі промнямі, я чую, як дзеляцца тайнай драты на тысячах гулкіх міляў, гаворыць змрочна краіна з краінай, на шалёных дзікіх вакзалах — корчмы народаў, што некуды цягнуцца і сьпяшаюць, сьпяшаюць...
Я бачу іх, запрэжаных цёмных зьвяроў — лякаматывы, мігцяць краявіды ў залатых, сьнежначыстых, зялёных малюнках, у жалезных абручах — закаваныя рэйкамі, і цягнуцца па іх цягнікі праз горы і нямыя тунэлі — рухавыя дзеці горных пародаў, руды і граніту...
Праз жоўтыя пустыні, праз кубічныя гарады, праз краі і краіны, паўзуць лютыя цягнікі, разгортваюцца трапяткія стужкі ад усходу да захаду, ад поўдня да поўначы, і глытаюць мэрыдыяны — людзкія пасланцы да таемства канцоў...
Гэй! Сьвецяць мне сонцы праз прызмы вострых крышталяў, я — чалавек. Я кароль краін, гарадоў і пяці акіянаў, я — мэталічная песьня, якую пяюць цягнікі уначы між лясоў і далінаў...
67
***
Gezen hob ix jidise verter, vi fajerlex klejne, vi fajerlex klejne, vi funken, geco/gn fun finctern arc.
Gefilt hob ix jidise verter, vi tajbelex rejne, vi tajbelex rejne, di tajbelex vorken un vorken in hare...
Публікацыі: § 3; L 9; AV 109; OS 26.
68
***
Бачыў я словы яўрэйскія, як малыя агеньчыкі, малыя агеньчыкі, як іскры, высечаныя зь цёмнай руды.
Чуў я словы яўрэйскія, як чыстых галубак, як чыстых галубак, галубкі тыя буркуюць, буркуюць у сэрцы...
69
***
Ver gejt in sod acind, ver gejt?..
Nito dos vort, vos zol dem sod farziglen, nito di hant, vos zol di tir farriglen stilerhejt...
Flis adurx di lodn, naxt, fun vald un plejn, es rut majn kop farbroxn afn tis.
S’iz ict di gore velt a citerik gemis fun ,lider' stile un bahaltenem gevejn...
Es bet der sod acind, es rint der toj, es zingt der farbnklang fun svarc un bloj, es svimt dos lecte lid fun majrevrand, es kvelt der trojer noxanand...
Публікацыі: § 7; L n; AV 128; GM 47; E 40. Варыянты:a L: klangen
70
***
Хто ходзіць у садзе цяпер, хто?.. Няма слова, каб запячатала тайну, няма рукі, каб зачыніла дзьверы цішком...
Цячы праз аканіцы, ноч, з раўніны, зь лесу, схіленая, спачывае мая галава на стале.
Увесь сьвет цяпер — дрыготкая мешаніна ціхіх песень і стоенага плачу...
I вось ужо запрашае сад, цячэ раса, сьпявае фарбаў звон чорна і сіне, плыве апошняя песьня з заходняга краю, ліецца смутак безупынна..
71
A levonenaxt
S’iz ojsgelevonevet, ruik in xesvn a naxt...
Vejx cvisn zajdsvarce svester, a vajse slajxt zilberdikzaxt in xesvn a naxt.
Rejn hilxedik glivert dos land af farxolemte majln.
A mirmlner slos. S’rint dos blankenis mat af di zajln. S’stcynt der axolela der kalter, farslingendik blondzende ko/les.
bS’rirtb zix a cvejxinker<' glekele ho/x in di kuplen fun txejles,
cegejt zix ale ejnzamer, vejxer un rirt zej kojm citerdik on, un rirt zej kojm citerdik on: glin, glin, glon.
Xesvn 3, Minsk
Публікацыі: § 8; L 12; AV 124; LP 28; GL 21.
Варыянты:a GL: ovntb L: Un s’rirtc L: vejxinkes LP: vejxiker
72
Месячная ноч
Разьмесячылася спакойна ў хешване1 ноч...
Мякка між шоўкавачорных сёстраў, крадзецца срэбнаспакойная ў хешване ноч.
Чыстагулкая стыне зямля на замроеных мілях навокал. Мармуровы палац. Ліецца тускла бліскучасьць па слупах.
Узіраецца халодная прастора, праглынаючы заблукалыя галасы.
Варушыцца мяккі званочак высока ў купалах блакіту, разыходзіцца ўсё саматнейшы, мякчэйшы і ледзь да іх дакранаецца ён, ледзь да іх дакранаецца ён: глін глін глон.
3 хешвана, Менск
1 Хешван — другі месяц яўрэйскага календара, прыпадае на канец кастрычніка — пачатак лістапада. Дата напісаньня верша — з хешвана 5679 = 9 кастрычніка 1918.
73
***
In gortn, banaxt, unter bliende cvajgn a hant in a hant vein bejde mir zicn un svajgn...
Di blase levone farstiln vet undzere lejdn, vet vebn fun ruikn zilber a xolem
af bejdn.
Mir zajnen fartejlte, farvoglte tojbn — lomir zix tuljen, ven kejner bamerkt nit, un glo/bn...
Un ven in a naxt vet fun undz ver nit kumen, — nit vejnen, nit trojern zol der farlozter, nor stumen.
In gortn dort unter di bliende cvajgn zol er di farciterte finger farbrexn un svajgn...
Публікацыі: § 9; AV 127; GV 291; GM 46.
74
***
У садзе ноччу, пад галінамі ў квецені рука ў руцэ мы з табою будзем сядзець і маўчаць...
Бледны месяц суцішаць будзе нашы нягоды, будзе ткаць з спакойнага срэбра мару на нас дваіх.
Мы абдзеленыя, бяздомныя галубы — давай туліцца, калі ніхто нас ня ўбачыць, і верыць...
I калі адной ноччу адзін з нас ня прыйдзе, — пакінуты хай ня плача, не засмучаецца, а толькі сьціхне.
Там у садзе пад галінамі ў квецені хай заломвае дрыготкія пальцы і маўчыць...
75
***
Efser zing ix... aS’rirta zix a zajdns in harcn, bs’rintb a citerdikes tif in blut.
Nejn... Ix vejs nit... Jo... A sxine kumt in svarcn, slajxt in cimer mit dem ovntglut Efser zing ix?!..
X’nem dos tiliml, in zilbern gebundn — davnen, kern bletlex... Di so fun raxmim kumt... Es lest di naxt, vos s’hot der tog gecundn.
Stiler... Epes rirt zixooo... A nign brumt...
Efser zing ix!..
Публікацыі: § io; L 13; AV 126; GM 45.
Варыянты:a L: Es rirtb L: es rint
76
***
Мо, я сьпяваю... Нешта шаўковае варушыцца ў сэрцы, цячэ нешта дрыготкае глыбока ў крыві.
He... Я ня ведаю... Так... Прыходзіць шхіна1 ў чорным, крадзецца ў пакой зь вечаровым палам Мо, я сьпяваю?!..
Бяру псальмоўнік у срэбраным пераплёце — маліцца, гартаць старонкі... Гадзіна літасьці прыходзіць... Ноч гасіць тое, што запаліў дзень.
Цішэй... Нешта варушыццаооо... Гудзе нігун2...
Мо, я сьпяваю!..
1 Шхіна — у юдаізме — Божая прысутнасьць, адно з імёнаў Бога, якое азначае іманэнтную прысутнасьць Бога ў сьвеце.
2 Нігун — мэлёдыя, расьпяваная на склады або вельмі кароткі тэкст, напрыклад, верш зь нейкага псальму. Нігуны як жанр асабліва папулярныя сярод хасідаў.
77
***
Gezangen umklore... Dajn star ojg kon gefinen nor kalte verter ajngefaste zixer: — mir lajxt dos cit’rik vort, vi perltoj baginen, af bleter lixtike fun bixer.
Ix hob gelibt di helste zel fun frojen (un efser hob ix zi alejn basafn?..)...
Nor x’hob ir hejlikajt gemuzt fartrojen di rejn geslifene, gesnicte trafn.
Di mirmlvolkndlex (in hare fun dixter) fun hejmland svimende in fremde erter...
Ix bene ajx, voglende, ix cind ajx lixter: — di klorkristolene, cestralte verter...
Публікацыі: § 11; L 1314; AV 125; GM 44.
78
***
Няясныя сьпевы... Тваё пільнае вока можа заўважыць толькі халодныя шчыльна ўстаўленыя словы: — мне сьвеціць дрыготкае слова, як пэрліна расы ўраньні, на сьветлых лістах кніг.
Я любіў найясьнейшую душу жанчын (а можа я сам яе і стварыў?..)...
Але я мусіў даверыць яе сьвятасьць чыста адточаным, разьбяным рыфмам.
Мармуровыя аблачынкі (у сэрцы паэта) што з айчыны плывуць у чужыя мясьціны... Бласлаўляю вас, вандроўныя, запальваю вам агні: — празрыстакрыштальныя, прамяністыя словы...
79
***
Ven x’hob far zix dem lectn tq/er cugemaxt, hob ix avekgesikt dem stiln trojer — geklungen, tif geklungen hot di naxt.
Der vajser palac funem tq/t vet stq/nen ejnzam in dem morgnrq/t...
Baginen vet a vanderer in tol zix men ba a brunen...
Un frum vet citern zajn koi: a fremder trojer hot zajn videlid gefunen!
Der vajser palac funem tq/t vet stq/nen ejnzam in dem morgnrq/t.
Публікацыі: § 12; AV 123; GV 303; GM 43.
80
***
Калі я зачыніў перад сабой апошнюю браму, я прэч адаслаў ціхі смутак — і глыбока азвалася
ноч.
Белы палац сьмерці
будзе самотна ўзірацца ў чырвань золку...
Ураньні вандроўнік у даліне будзе адпачываць каля студні...
I будзе набожна дрыжаць яго голас: чужы смутак знайшоў свой пакаянны сьпеў!
Белы палац сьмерці будзе самотна ўзірацца ў чырвань золку.
8і
***
Der naxtgevelb iz ojsgegosn kalt un rund der stot arum.
Pamelex blutikt stil un sver majn frise vund, dox blajb ix stum.
A frestl hilxt. Cuzamen mit dem blojen rojm trink ix di kelt.
Un x’svajg farslosn in di hejln fun majn trojm in ejgnvelt...
Публікацыі: § 13; L 14; AV 122; GV 290; GM 42.
82
***
Начное скляпеньне нябёсаў разьлілося халодна і кругла навокал гораду.
Памалу крывавіць ціха і цяжка мая сьвежая рана, і ўсё ж маўчу я.
Трашчыць марозік. Разам зь сіняю прасторай п’ю я сьцюжу.
I маўчу, замкнуты ў пячорах маёй мары ў самасьвеце.
83
***
Dos regndl trift azo/ afinklendikafajn, bGotb hot gehejsn undz kinderlex zajn... Stilinke cmajne!
Fun frisn un varemen bergele mist dos hendele vajs hot undz bejdn bagrist, un s’hot im dos rickele ibergemist...
— Amol iz gevezn a sepsele sejn, a sepsele klejn, iz es gevezn alejn un alejn... S’iz ernes, ci nejn?
«Nejn».
— Iz es gevezn a cigele klor mit dgilderned glekelex, dgilderned hor...
«Frisinke glekelex lib ix biz gor!»...
— dEjfeled, vejst nit vu ojs un vu ajn, bGotb hot gehejsn undz kinderlex zajn...
КНІГІ ОНЛАЙН
