Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Stilinke majn!..
Публікацыі: § 1415; L1516; AV 120121; GL 2526; GM 4041; E 4243. Варыянты: a GL: finkldik b GL, GM, E: ver c E: zajn d GL, GM, E: gildened GL, GM, E: Svesterl
84
***
Дожджычак капае так зіхоткатонка. Бог загадаў нам дзеткамі быць... Ціхенькая мая!
Зь сьвежай і цёплай кучкі гною пеўнічак белы нас абаіх прывітаў, і ручаінка яго перадражніла...
— Жыўбыў аднойчы баранчык прыгожы, баранчык маленькі, і быў ён адзін адзінюткі...
Праўда ці не?
«Не».
— Была аднойчы сьветлая козачка, з залатымі званочкамі, залатой поўсьцю...
«Сьвежанькія званочкі люблю я аж няможна!»
— Малышка, ня ведаеш ты як і куды, Бог загадаў нам дзеткамі быць...
Ціхенькая мая...
85
Міпхе
In dajne cimern iz ruik, stil azoj, majn kind, dos bloj rint af der erd fun ale himlen varemlind, di zun iz hajnt fargangen on gesrejen. Un di tunkele gestaltn af di gasn — hot zix itlexer in hojz, zajn hojz bahaltn.
Un ix ejner. Un majn veg firt tomid dox, du ejncike, cu dir, x’lajd mid fun giftikstiler praxt, vos vejt
fun dajn gestalt af mir. Af mir...
Di umrajfe xalo/mes cern ojs dos rejne lixt fun zele, un x’vil dox goldik gejn af strekes tojbagosene un hele, un x’vil dox goldik gejn...
In di fir ejln zajn, vu s’lajxt dajn trojeriker xejn, dos rejn gezang fun dajn gemitlid, bejs es vebt zix, kojmkojm filn, ven dos bloj vi ict zol gisn zix in ’fencter“, zol zingen
stil un stiln stil dem videvej, vos stroft dos junge hare far zajne zind... Azoj majn kind,
ix hob gesuldikt til, nit visndik, o, vos ix tu.
Ict vil ix cuve ton un ojsbetn far zix a bisl ru, ict vil ix cuve ton...
Di minxeso iz noent. Elnt ligt di velt, farlozn fun der zun...
Публікацыі: § 1617; L 1718; AV 114115; Zamlbixer. Nju Jork, 1952. Z. 2324; GV 288.
Варыянты:a L: hojz
86
Мінха1
У пакоях тваіх спакойна, так ціха, дзіця маё, ліецца на зямлю сінь з усіх нябёсаў цёпла і мякка, сонца сёньня зайшло бяз крыкаў. I цёмныя постаці на вуліцах — кожны ў доме, у доме сваім схаваўся. А я адзін. I шлях мой вядзе заўсёды, адзіная, да цябе, пакутую я стамлёны атрутнаціхай раскошай, што вее ад постаці тваёй на мяне.
На мяне...
Нясьпелыя сны спустошваюць чыстае сьвятло душы, а я ж хачу залаціста ісьці па прасьцягах росных і сьветлых, а я ж хачу залаціста ісьці...
Быць у чатырох локцях2, дзе сьвеціць твая смутная вабнасьць, чысты сьпеў тваёй шчырай песьні, пакуль яна тчэцца ледзь чутна, каб тая сінь, як цяпер, лілася ў акне, каб сьпявала ціха і сцішала ціха боль пакаяньня, якім караецца маладое сэрца за яго грахі...
Так, дзіця маё, я шмат грашыў, ня ведаючы, о, што я раблю. Цяпер хачу пакаяцца і выпрасіць сабе крыху спакою, цяпер хачу пакаяцца...
Час мінхі блізіцца. Самотна ляжыць сьвет, пакінуты сонцам...
1 Мінха — штодзённая пасьляпаўдзённая малітва, якая чытаецца паміж поўднем і захадам сонца, але звычайна бліжэй да захаду.
2 У чатырох локцях —мінімальная дыстанцыя ў рабіністычным праве; пэрсанальная прастора памерам чатыры на чатыры локці, столькі займае чалавек, лежачы на зямлі і выцягнуўшы рукі і ногі; цеснае памяшканьне, закрытая прастора.
87
S’iz bloj un bloj. Es simert nor in dajne cimern a blase dine sajn.
Ven s’ef nen zix di tojern fun himl, zol dajn vejxevejxe hant in majner zajn.
Mid fun umklore gezangen, lomir spinen di antplekungen fun o/bn, ajndremlen un glo/bn, glo/bn, glo/bn...
88
Навокал сінь і сінь. I толькі мігціць у тваіх пакоях слабое бледнае сьвятло.
Калі адчыняцца брамы неба, хай твая мяккаямяккая рука будзе ў маёй.
Стомленыя няяснымі сьпевамі, давай спрадаць праявы з вышыняў, драмаць і верыць, верыць, верыць...
89
***
Elnt lid, du zuxst dajn ru un citerst vi a mirtnblat;
fun xvalje ojs af xvalje cu a zegl blondzet mid un mat.
Farstikte trer fun harcn tif un stumer harbstiker gevejn;
in kries ajz a svarce sif farfrorn blajbt af ejbik stejn.
Dos blut fun vundn rint un rint;
ex, vejtik, hare! Di jugnt vejt...
In verbes vejnt banaxt der vint un klapt in fencter stilerhejt.
Публікацыі: § 18; AV 113; GV 286; GM 37.
90
***
Самотны верш, ты шукаеш спакою і дрыжыш, як міртавы ліст;
з хвалі на хвалю
блукае ветразь стомлена і млява.
Здушаныя сьлёзы глыбока з сэрца і немы восеньскі плач;
у крыгах лёду чорны карабель замерзлы замёр назаўсёды.
Кроў з ран цячэ і цячэ;
эх, ный, сэрца! Вее маладосьць...
Плача вецер у вербах уночы
і ціха стукае ў акно.
9і
***
A stil gezang in ovntbloj... S’iz do a so... Demit svimen bloje sifn in der velt, demit vern q/gn lojter ojsgehelt, un s’iz di velt faran un s’iz di velt nito.
Demit fain stile verter, stile tfilerejd: s’lajxt di zele ojsgelajtert fun der tunkier sejd. Stil. Es hejlikt zix dos lebn cit’rik umetum. Finctermid in fremde lender gejt a menc arum...
Публікацыі: S 19; L 19; AV ш; GM 36.
92
***
Ціхі сьпеў у вечаровай сіні... Ёсьць такі час...
Тады плывуць у сьвеце сінія караблі, тады ясьней сьвятлеюць вочы, і сьвет ёсьць, і сьвету няма.
Тады падаюць ціхія словы, ціхая мова малітвы: тады зьзяе душа, ачышчаная ад цёмнага покрыва. Ціха. Навокал дрыготка асьвячаецца жыцьцё.
Змрочнастомлена ходзіць чалавек у чужых краях...
93
***
Stumt, cvajgelex, stumt in zilbersajn...
Dajn umet fun di lonkes kumt, harbst!
O! Loz mix ba dajn ojsgejn zajn...
Di gele o/gn maxstu cu
alejn...
Elnt starbn vil ix, stil, vi du, harbst!
Kojm a minjen — a levaje — cit... un sojn...
Публікацыі: § 20; AV 112; GV 286.
94
***
Маўчыце, галінкі, маўчыце
у срэбным сьвятле...
3 лугоў твой сум прыходзіць, восень!
О! Дазволь мне быць пры тваім сыходзе...
Жоўтыя вочы заплюшчваеш ты
сама...
Самотна хачу я памерці, ціха, як ты, восень!
Ледзьве набраўся міньян1 — цягнецца
пахавальнае шэсьце... і ўжо...
' Міньян — малітоўны кворум, дзесяць паўналетніх (старэйшых за 13 гадоў) мужчынаў, неабходны для публічнай малітвы і выкананьня пэўных абрадаў.
95
Xvaljes
Fun di onhejbn un sofn, fun umendlexkajt gekumen, af der erdrod ongetrofn un vi xvaljes cugesvumen... Opgezindikt s’bisl jorn, krixn mir arajn in orn, un mir svimen stum avek, xvaljes, cu an ander breg.
0! Mir lebn un mir starbn, vi di tener in di farbn. aPluclunga klingen op di jorn. Noxdem vajzn mir zix vider, junge, frise, erst geborn, un mir zingen naje lider.
Durx di cajtn, durx di do/res ojsgekust so/n ale to/res... Un gevorfn zix in tenc mit a hefkerdikn nign, flextndik di lorberkrenc rund arum di gold’ne geter, biz mir blajbn to/te lign af di svarce tarebreter.
O! Mir lebn un mir starbn, vi di tener in di farbn. aPluclunga klingen op di jorn. Noxdem vajzn mir zix vider,
Публікацыі: Di vox (Vilne). №2. 1919. Z. 33; § 5254; L 4850; AV 165166; GV 298, 302303; O§ 4344.
Варыянты:a L, O§: Plucling
96
Хвалі
3 пачаткаў і канцоў, зь бясконцасьці прыйшоўшы, наткнуліся на зямное кола і накаціліся, як хвалі... Адграшыўшы трошкі часу, мы залазім у труну, і моўчкі адплываем, хвалі, да іншага берага.
О! Мы жывем і паміраем, як адценьні ў фарбах. Раптам адзьвіняць гады. Пасьля мы зьяўляемся зноў, маладыя, сьвежыя, толькі народжаныя, і сьпяваем новыя песьні.
Праз часы, праз пакаленьні расцалавалі ўжо ўсе мудрасьці'...
I пусьціліся ў скокі. пад свавольны напеў, плетучы ляўровыя вянкі вакол залатых багоў, аж пакуль ня ляжам мёртвымі на чорныя дошкі абмывальні.
О! Мы жывем і паміраем, як адценьні ў фарбах. Раптам адзьвіняць гады. Пасьля мы зьяўляемся зноў,
1У арыгінале — tojres, мноўны лік ад tojre. Гэтае слова можа азначаць як уласна Тору, так і вучэньне наогул, прамудрасьць, у першую чаргу — яўрэйскую, кніжную.
97
junge, frise, erst geborn, un mir zingen naje lider.
Fincter. Di nesomes stumen... S’trogt undz um a 3gro/ser3 strom... Un di thomen untn brumen...
Springen mir fun thorn cu thorn, vu der tajvl vej nt un vutikt, firndik di svarce beler...
Plact dos hare! Es srajt un blutikt: fincter, bnasb vi in a keler; s’iz a blinde velt antkegn, vu dos hare zol undz nit firn, lojfn zix cunq/f di vegn cum cbejsalminsc groje tirn.
O! Mir lebn un mir starbn, vi di tener in di farbn. dPluclungd klingen op di jorn. Noxdem vajzn mir zix vider, junge, frise, erst geborn, un mir zingen naje lider.
Варыянты:a §, L: grojerb S, AV, O§: norc §, L, GV: bejso/lemsd L,
O§: Plucling
98
маладыя, сьвежыя, толькі народжаныя, і сьпяваем новыя песьні.
Змрок. Маўчаць душы...
Носіць нас вялікая бура...
I бяздоньні равуць пад намі... Скачам мы зь бездані ў бездань, дзе плача і лютуе д’ябал, ведучы чорныя балі...
Рвецца сэрца! Яно крычыць і крывавіць: змрок, сыра, як у склепе;
насупраць — сьляпы сьвет, куды б ні павяло нас сэрца, зьбягаюцца дарогі да шэрай брамы могілак.
О! Мы жывем і паміраем, як адценьні ў фарбах.
Раптам адзьвіняць гады.
Пасьля мы зьяўляемся зноў, маладыя, сьвежыя, толькі народжаныя, і сьпяваем новыя песьні.
99
Di xasene
(Folksmotivn)
I
Dos stibl hot men ojsgekalxt un rejn gemaxt di diln; es kumen bald mexutenestes un klezmer vein spiln.
Majn xosn iz a jungerman fun grojsmedine Po/ln; zajn blik iz hejs, er brent un glit, vi fajer glit af ko/ln.
Nor er iz jung azoj un bias, er kust mix stil in stern, er glet majn hant un smejxlt mir, di ojgn gisn trern...
II
Der tate hot avekgesikt cum feter §muelJosen, cum milner af Luhavjer sljax, cu Berlen un cu Sosen:
Zajn toxter iz aso/na kalemo/d — vos s’darf zajn, iz gevorn, — zej zoln spanen glajx di ferd un kumen bald cu forn.
Публікацыі: Di fraje velt (Minsk). 1919. №45. Z. 36. § 3641; L ЗЗ38; AV 141146; GV 293296; OS 140143; GM 5661; E 2629. Варыянты:a GM, E: a
1OO
Вясельле
(Народныя матывы)
I
Хата выбелена і вымыты падлогі; хутка прыедуць свацьці і будуць граць музыкі.
Мой жаніх — малойчык
зь вялікай краіны Польшчы; позірк гарачы, ён гарыцьпалымнее, як агонь на вугольлі.
Але ён такі малады і бледны, ціха цалуе мяне ў лоб, гладзіць маю руку і ўсьміхаецца мне, з вачэй ліюцца сьлёзы...
II
Бацька паслаў па дзядзьку ШмуэлЁсю, па млынара на Лугаўскім1 шляху, па Бэрла і Сосю:
Яго дачка ўжо на выданьні — што мае быць, тое сталася, — хай зараз жа запрагаюць коней і хутчэй прыяжджаюць.
1 Лугавыя — вёска ў ваколіцах Смаргоняў, праз раку ад Залесься, сёньня — Студзянец.
КНІГІ ОНЛАЙН
