Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Варыянты: 1 LP: mirb Vajterbux, §, AV, GL, O§: host ruc OS: gos d Vajterbux, AV, GL, OS: der
124
Дзе б ні сустрэўся тут нехта, хто б адчуў мяне, заблукалага, хай скажа: «Я цябе ведаю, дружа мой, ты — чалавек ціхі, ты адно жыў затаіўшыся і не заклінаў нікога сваім жыцьцём».
Я нікога не заклінаў сваім жыцьцём... Будзе самотна ткацца тканіна майго дыханьня на сьвеце ля замкнёных дзьвярэй... I ціхія адчуваньні аздобяць, як туманы, маю душу...
Шарэе на ноч. Нямыя камяніцы ўглыбляюцца, я адчыняю дзьверы і ўслухоўваюся, як царыцаноч цьвердзіць:
«Чалавек самотны, як пташка адна ў садах, яе галасок ліецца ў змрочнай мінуласьці, і кожнае ўкрытае лісьцем дрэва — гэта цень адліты са страхаў». Я паднімаюся па сходах у смутнагордай камяніцы. Спакойна адчыняюцца дзьверы на верхнім паверсе, я спыняюся ў праходзе і разгублена мармычу «добры вечар!»
У пакоях стомленая мэбля. У шляхотнай самоце распадаюцца парцьеры.
Палымнее мякка ў іх чырвані зьзяньне цьмяных жаданьняў. Ва ўсіх пакоях вее спакоем, ціхімі ўздыхамі хворага.
I чыстая радасцьць прытушаная іскрыстымі напоямі... Крэслы дыхаюць мяккай тугою вечаровай сіні, струменяць тонкі водар пяшчотных дамскіх целаў. Прастора яшчэ адчувае шоргат шаўковых шатаў, у глыбокай марыўспаміне сьцены пачулі яго і слухаюць, слухаюць...
Засынаюць шырокія, бурыя спакойныя буфэты, Белыя печкі, нямыя мэлянхалічнацяжкія ложкі. Дзьве ціхія дзяўчыны, стамлёна рахманыя, цёмныя постаці,
125
an ofn najer bux, un bilder af di vent — di 3trojmer1 noxn altn...
Es rut di ejnzamkajt in ale glezer, tuljet zix in vejxkajt cu di sveln
un gist di diln op mit vejxe vein...
Gutnovnt! Di stile gestaltn, vos trojmen in ruike vinklen un garn in sotn bahaltn, fartunklen di zeles, vos finklen...
A lo/b cu dem hintern lebn!
Cu di, vos in tunklkajt mejnen dem nakn un ponim farvebn un hern fun zajt di gevejnen...
Gebenct zajt, ir stetise benker (vos svajgn, fun paxed gebo/gn). Dos blutike hemdl fun henker lajxt hejlik in ajere ojgn...
A lo/b cu di jidise texter. Alejn, ergecvu in a mojer, bahaltene ejnzame vexter fun trojer, fun ejbikn trojer.
Ix kum cu ajx ful mit opklangen fun gleker, ir zolt zej farnemen, farmist iz dos hare mit gezangen, un x’fil in zej ajere nemen:
Olje un Mirjem!
Midmatove, blondzende tener...
Варыянты: “ O§: tro/mers
126
разгорнута новая кніга, карціны на сьцяне — летуценьнікі аб старым...
Спачывае самота ва ўсіх шклянках, туліцца ў мяккасьці да парогаў
і аблівае падлогу мяккімі хвалямі...
Добры вечар! Ціхія постаці, што мараць у спакойных кутках, і хаваюць жаданьні ў ценю, зацямняюць іскрыстыя душы...
Хвала засьценнаму жыцьцю!
Тым, што ў цемры мяркуюць заткаць патыліцу і твар і слухаць плач стоячы ў баку...
Блаславёныя вы, гарадзкія маркотнікі (што маўчаць, прыгнутыя страхам). Крывавая кашуля ката сьвеціцца сьвята ў вашых вачах...
Хвала яўрэйскім дочкам, што сядзяць адны недзе ў камяніцы, таемным самотным вартаўніцам тугі, векавечнай тугі.
Я прыходжу да вас поўны водгульля званоў, каб вы іх пачулі, сэрца зьмяшанае са сьпевамі, і я чую ў іх вашы імёны:
Оля і Мір’ям!
Стомленаматавыя, заблукалыя ноты...
127
Farflcygene ejnzam fun unter di brojnro/te fener. Dos ro/t hot geflejct fun di stangen in brojznde falbn, hot biter fartrunken di maxne... Ajx, libinke svalbn, farcamt inem blutikgeviter, di stim opgenumen...
Flit, fejgelex svaxe, cuzamen, rund — svere gemiter, gezalbte cu raxe, stumen, brumen, vi flamen...
Dos hare opgenumen, di stim fun di o/gn... Dort, unter di fener fun xcosnaxt bagosn, hot ir zix geco/gn in rej mit fremdfinctere mener, tif svajgnd geslosn.
Curik un arum un forojs Di svarce nor svarcaplen then, un s’hot zix gelagert a hojz af a hojz, un s’hobn di gleker gesrien...
Olje!
S’hot klingender gingold basvert dajn geher, s’hot mild dix gepajnikt di last fun a lixtiker trer, es hot dir der otem fun aliljena cerejct forgefiln cu emeenvu cvisn blumen...
Dox hostu gelebt in di rejen, ven s’hobn zix naxtberg cenumen, dort unter di glekergesrejen...
Варыянты: 1 O§: liljes
128
Заляцелыя самотна зпад бурачырвоных сьцягоў. Чырвань сьцякала з шастоў бурлівымі складкамі, яна горка заліла натоўп... Вас, мілыя ластаўкі, загарадзіла ў крывавай навальніцы, забрала вам голас...
Ляціце, птушачкі слабыя,
разам,
навокал — цяжкія настроі, памазаныя да помсты, нямеюць, равуць, як полымя...
Забралі сэрца, голас вачэй...
Туды, пад сьцягі
залітыя поўначчу пацягнуліся вы у шыхты са змрочначужымі людзьмі, замкнутыя ў глыбокім маўчаньні.
Назад і вакол і наперад
Толькі тлеюць чорныя зрэнкі, сталі лягерам дом за домам, і закрычалі званы...
Оля!
Звонкае чыстае золата закляла твой слых, ласкава параніў цябе цяжар сьветлай сьлязы, подых лілеяў узбудзіў у табе прадчуваньні некага недзе між кветак...
А ты жыла ў шыхтах, калі разьняліся начныя горы, там, пад крыкамі званоў...
129
Du zict ba dem fencter, der ovnt der citerdikblojer, der forxtikgebencter rut gring in dir, zingendik umklors fun lebn... O, ict iz di so fun nesome, vos vil zix fargebn! Di lojtere rundkajt fun orem fun dajnem zingt stil, stil, stil... in a ritem a cniesdikfajnem...
Mir zajnen in vunderlex ovntgecelt — di zeungen lajxtn un rejne un ejne nox ejne fargejen... 11Bald, balda — di velt gejt ojs, di alte velt in tife vejen...
4
Baginen. Ix hob zix gefedert. Di stot rut in klem.
Der tog, vi a rozever zokn, hejbt cit’rik zajn lixtike brem un pintit in tunklkajt, finklendik kisefdikfris...
Es smejxlt mir slef rik dos brondzene ferdl fun tis: Gut morgn!
Gut morgn, gut jor!
Ix lib bimb, cdem kaltinkn, svarcinknc ferdl, biz gor, majn frejd af der velt! O, ix vejs, ver s’vet benken nox mir: dos ferdele klejns, di kocere stil ba der vant un di kljamke fun tir...
X’farloz hajnt di stot!
S’iz majn urveg gecvejt, un gecejlt iz a jetvider trot. S’lign derfer un stet, un mid vander ix cvisn fun fritog biz spet...
Majn cimer iz fris funem kiln bagin opgefrist, stile ro/tlexkajt trift, goldikbloj vert di luft ojsgemist. Elnt fil ix in cimer, vi s’hilxn di lejdike gasn...
Варыянты: a LP: Bald, bald, bald b GM: es c O§, GM: dos kaltinke, svarcinke
130
Ты сядзіш ля акна, вечар дрыготкасіні, пужліваблаславёны спачывае лёгка ў табе, сьпяваючы нешта няяснае пра жыцьцё...
О, цяпер гадзіна душы, якая хоча сабе прабачыць! Празрыстая кругласьць тваёй рукі сьпявае ціха, ціха, ціха... у рытме цнатлівашляхотным...
Мы ў цудоўным вечаровым шатры — відзяжы зьзяюць і, чыстыя, адзін за адным прамінаюць... Зараз, зараз — сьвет адыдзе, стары сьвет у глыбокіх болях...
4
Сьвітаньне. Я ўстаў рана. Горад спачывае ў цісках. Дзень, як ружовы стары, узьнімае дрыготка сьветлыя веі і міргае ў цемры, мігціць чароўнасьвежа...
Сонна ўсьміхаецца мне бронзавы конік са стала: Добры дзень!
Добры дзень, добры дзень і табе!
Люблю яго, халодненькага, чорненькага коніка бязьмежна, маю радасьць на сьвеце! О, я ведаю, хто будзе па мне сумаваць:
малы конік, ціхая качарга ля сьцяны і дзьвярная клямка...
Сёньня я пакідаю горад!
Мой пракаветны шлях раздваіўся, і падлічаны кожны крок. Ляжаць вёскі і гарады,
і між іх я блукаю стомлены ад раньня дапазна...
Мой пакой сьвежа халодным сьвітанкам асьвежаны, ліецца ціхая чырвань, замешваецца залацістасіняе паветра. Мне самотна ў пакоі, як адгукаюцца пустыя вуліцы...
131
X’fil tojzntertojznter fencter. Di fliglen fun naxt nemen blasn... Di sotns — cezect ba di vent — maxn s’cimerl stumer, majn pekele dremlt in vinkl un bodt zix in tunkeln kumer, ix zic bejexides bam tir. Untn klingen so/n slislen bam to/er... Pamelexn gej ix fun cimer, vi x’volt zix geganvet fun trojer...
Gasn!
Stajgn stejnerne far stromendike masn, stume 3stiber3, stejner stume, bstabesb, stiker stol un ajzn ufgeturemt gorndik in lengen, firekn un krajzn...
S’lebt in ajx der car un vej fun svarcer erd, vos trojert, s’iz in ajx der grojgesrej fun hercerarc farmojert, s’glit in ajx der gift fun dor, vos trift in di gemiter, s’klingt in ajx der glekerklang fun stralikn geviter...
X’bin ejner cafnc gas in goldikzajdenem baginen! X’her vajtvajt arum di strekes raxvesdike grinen, di fete, frise, vareme un svarce plejnen — zej kiln zix farxolemte in veterstrom dem lindn, arophangen fun berg svernepldike stojnen, un s’rizlen unter zej di junge frilingsindn.
Ix gej in dorf, vu alte xates vebn di stile frejd far dem fartejltn gejer, vos blondzet glajx mit mir farbaj dem lebn un ruft, un silt, un klapt in zajn farmaxtn tojer,
dun ruft, un silt, un klapt in zajn farmaxtn to/er...d
Farvundert fregn mix di to/ervexter: «Vos iz, dem vanderer di naxt farlofn? Ci den gefelt er nit di hejse texter?
Варыянты: 1 Vajterbux, §, AV, O§: stikerb GM: нямаc O§: af der d O§: няма
132
Адчуваю тысячытысячы вокнаў. Крылы ночы пачынаюць бляднець...
Ад ценяў — рассаджаных пры сьценах — пакойчык робіцца нямейшым, мой клуначак дрэмле ў кутку і купаецца ў цьмянай маркоце, я сяджу адзін ля дзьвярэй. Унізе ля брамы ўжо зьвіняць ключы...
Паволі я выходжу з пакою, нібы хачу вышмыгнуць з тугі...
Вуліцы!
Каменныя клеткі для плынных масаў, нямыя хаты, камяні нямыя, брусы, кавалкі сталі і жалеза грувасьцяцца паверхамі ў лініі, квадраты і кругі... Жыве ў вас гора і боль чорнай зямлі, якая смуткуе, у вас замураваны шэры крык сардэчнай руды, у вас палае атрута эпохі, якая цячэ ў душах, гудзе ў вас гуд званоў прамяністай навальніцы...
Я адзін на вуліцы ў залацісташаўковым сьвітаньні!
Я чую, як зелянеюць далёкадалёка навокал неабсяжныя прасторы, тлустыя, сьвежыя, цёплыя і чорныя раўніны — яны стынуць замроена ў мяккім пагодным павеве, горныя стромы цяжкатуманныя дзівяцца, і цурчаць пад імі маладыя вясновыя хвалі.
Я іду ў вёску, дзе старыя хаты ткуць ціхую радасьць для абдзеленага падарожніка, што блукае поруч са мной міма жыцьця і кліча, і кляне, і грукае ў яго зачыненую браму,
і кліча, і кляне, і грукае ў яго зачыненую браму...
Зьдзіўлена пытаюцца ў мяне вартаўнікі брамы: «Што такое, што здарылася з вандроўнікам уночы? Ці то не спадабаўся ён гарачым дзяўчатам?
133
Ci den»
Es jogt mix xucpedik an alt gelexter.
Ix bin farsemterhejt fun zej antlofn...
КНІГІ ОНЛАЙН
