Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
To vos ze svajgt er, der narele!
S’iz dos a narele aza!
Варыянты:a E: няма 11 GM, E: di
156
Эй, хто там, хто?!
Хто там?!
Падарожны?!
Ідзі далей, падарожны.
He бадзяйся ўночы вакол маёй кузьні.
Я так ці так нічога ня маю... хохохо...
Вось так сяджу я, склаўшы рукі на каленях, і нічога ня маю.
Кузьня адпачывае ў змроку,
і молат мой ляжыць адзінадзінюткі пры кавадле, і гэтак дрэмле адзінадзінюткі, хохохо...
Уначы ляжыць гэткі молат,
і кузьня,
і сядзіць гэткі вялікі каваль,
і ім утрох гэтак пуста недзе ля бязьлюднага тракту ў змроку.
Хо־хо... Цяжкія мае плечы, гэткія гліняныя, вы вісіце неяк так цяжка на гэткім змрочным кавалі... Хохохо...
Дык жа гэты каваль, напэўна, — я, вялікі, здаровы Ёста. Сядзіць сабе во гэты Ёста, жывёліна, проста так сабе ўначы, а молат ягоны?
О, дык гэта ж молат ягоны скача ў змроку.
I ўсё ж яму гэтак пуста, ён так сумуе па нейкай Ханцы, молат ягоны... Напэўна сумуе ён, молат ягоны.
Хочацца яму пратанцаваць басанож па гарачай падкове чырвоненькай, гарачанькай такой... хіхіхі...
To што ж ён маўчыць, дурніца!
Вось жа дурніца!
157
Ot so/n take blozn mir es azoj funander dem gro/sn fajer in der kuznje.
Vet es azoj xropen der blozzak, tatinkes, vet es azoj krexcn der badernaxt! Xo... xo... xo...
Ot azoj o, borexhasem, a gezunter Joste, mit a anaketna hare aza, un mit nakete plejces...
Ex, mit a strik azoj farbindt men zix dem fartex, ot azoj...
Nu, icter, starker azoj, mit kojex.
Vart a vajlecke...
Oto... Sara fajer aza...
Xa... xa... xa... Sara xropenis in der kuznje!
Tajerer hamer majner!
Saran alte jidene di kuznje, gor an alte, iz so/n gor on cejner di alticke mistome.
Vet es blajbn, dos hamerukl, a josem iber hundert un cvancikjor, xa... xa... xa...
Vet er es zogn kadis Ot azoj o... xa... xa... xa...
5. Fajerflam mit fajer
Oho... Nit mejnt, ix bin sojn take a smid.
A bprosterb, brojner smid, vos stejt mitn hamer
iber der kovadle un smidt ajzns, podkeves un reder.
X’bin a fajer.
Fun cvisn fajer mit fajer bin ix arojs a brojner fajer mit o/gn svarcer fajer un a svarcer fajerdiker bord.
Un s’iz der hamer majner to/ter fajer.
Варыянты:a GM: naketb E: proster, aza
158
Вось ужо ж мы так разьдзімаем вялікі агонь у кузьні. Будзе ўжо гэтак хрыпець таткаў мех, будзе гэтак стагнаць уначы!
Хохохо...
Во гэтак во, хвала Богу, здаровы Ёста, з гэткім голым сэрцам, і з голымі плячмі...
Эх, вось так вяроўкай падвязваецца фартух, вось так...
Ну, цяпер, мацней, во гэтак, зь сілай.
Чакай хвілінку...
Во... Што за агонь...
Хахаха... Што за хрып у кузьні!
Мой даражэнькі молат!
Што за баба старая — кузьня, старая зусім, ужо зусім без зубоў, старэнькая, напэўна.
I застанецца ён, малацішка, сіратою праз сто дваццаць гадоў1,
хахаха...
I прачытае кадыш
Во гэтак во... хахаха...
5• Агоньполымя з агнём
Ого... Ня думайце, што я ўжо й сапраўды каваль.
Просты гэткі каваль, смуглы, які стаіць з молатам над кавадлам і куе плугі, падковы і колы. Я — агонь.
Паміж агню і агню выходжу я, смуглы агонь
з вачмі, як чорны агонь, і з чорнай агністай барадой. А молат мой — мёртвы агонь.
1 Жыць да 120 гадоў — традыцыйнае яўрэйскае пажаданьне доўгажыхарства.
159
Brenen mir banaxt, mir, brider, iber rq/te ajzns, cebletern mir zix krume, hejse, rq/te bleter, etemen dem brand, un flakern, un gisn zix cuzamen, flamen, flam mit flam!
Un misn ojs cuzamen fajerflam mit fajer. X’bin a fajer, un s’iz der kq/ex majner fajer. Brenen mir in rq/x, un apluclunga bin ix gor der Joste cvisn flamen, brider flam un flam — a brojner un a rq/ter fajer.
Cien mir zix, brider, neenter, haldzn zix, un s’gisn zix in fajer ojs di glider.
Un ot bin ix apluclunga a farbrenter, un ot bin ix vider, ix!
Ix, der Joste, bin sq/n vider.
X’bin a fajer. Un s’iz di nesome majne fajer, fajer... Starker smid ix ojs di ajzns, podkeves un reder, ot azoj... Ej!..
Un es ringlen mix ale sver un sverer um di flamendike rungen, un di fajerdike riglen rund arum, di flamencungen.
Un ale brejt un brejter slogn fliglen ojsgesprejte, rq/ter, ojsgesprejter, un ot vider bin ix apluclunga — ix.
Варыянты:a GM, E: plucling
160
Гарым мы, браты, уночы над чырвонымі плугамі, гартаем крывыя, гарачыя, чырвоныя лісты, выдыхаем жар, і палыхаем, і зьліваемся разам, полымі, полымя з полымем!
I зьмешваемся ў адно агоньполымя з агнём. Я — агонь, і сіла мая — агонь. Гарым мы ў дыме,
і раптам гэта я — той самы Ёста між полымяў, браты полымя і полымя — смуглы і чырвоны агонь.
Цягнемся мы, браты, бліжэй, абдымаемся, і выліваюцца целы нашыя ў агні.
I вось я раптам, загарэлы, і вось я зноў, я!
Я, Ёста, ужо зноў тут.
Я — агонь. I душа мая — агонь, агонь... Мацней кую я плугі, падковы і колы, вось гэтак... Эй!
I сьціскаюць мяне ўсё цяжэй і цяжэй палымяныя кольцы, і агністыя запоры навокал, языкі полымя.
I ўсё шырэй і шырэй б’юць крылы распасьцертыя, чырваней, распасьцерцей, і вось зноў я — гэта раптам я.
і6і
Der ix!
Der Joste brojn un sver,
un x’leb,
un x’cind,
un x’bren,
un s’iz a srejfe,
ej, es iz a srejfe, rajst arop di lodn!
S’iz a srejfe af der erd.
6. Inderfri
Fartog.
aX’zic azoj afn svel fun majn kuznje un rejxer majn ljulke.a
S’iz azoj mexaje fris fartog.
S’gejt farbaj frier ejn vintele un er trogt fun di seder dem rejex fun mjente.
S’gejt durx a cvejter vintele un er trogt fun di felder dem rejex fun frisinkn hej.
Un nox a vintele trogt dem sikern rejex fun mist af di felder.
Sara gesmake rejxes es zajnen do fartog arum majn kuznje.
Fartog, ven es iz laxlutn stil... xo... xo... xo...
Es hot ver a zifce geton?!
Nejn?!
Dos gejt uf di zun mistome.
Di frise zun bes gejtb uf
Avade... avade... xo... xo... xo...
Niskose, ix her ale — s’iz aza geher ba mir.
1920
Варыянты:a GV, GM, E: радок паўтараецца два разы b Vajterbux: gejt es
162
Той самы я!
Той Ёста, смуглы і цяжкі, я жыву, і палю, і гару, і вось пажар, эй, пажар, зрывайце аканіцы!
Пажар на ўсёй зямлі.
6. Раніцай
Сьвітае.
Сяджу я гэтак на парозе маёй кузьні і куру сваю люльку.
Такая любата — сьвежы сьвітанак.
Пралятае міма спачатку адзін ветрык і нясе з садоў пах мяты.
Пралятае другі ветрык і нясе з палёў пах сьвежанькага сена.
I яшчэ адзін ветрык нясе п’янкі пах гною з палёў.
Што за смачныя пахі вакол маёй кузьні на сьвітанку.
Сьвітанак, калі ўсё зусім сьціхае... хохохо...
Ці нехта ўздыхнуў?!
Не?!
Гэта, мабыць, узыходзіць сонца.
Сьвежае сонца ўзыходзіць
Напэўна... напэўна... хохохо...
Нічога, я чую ўсё — такі ў мяне слых.
1920
163
***
S’lajxt lixtiklind dajn zel in heln vej, s’iz rejn dajn kelexl, vi snej, vi snej... Dajn opbild rejnikt aundzer stilea hojz, dajn nomen sajnt cu mir un lejzt mix ojs. Ix bet dix, libinke, cu jeder cajt: naxsol bistu, majn kind, geflo/gn vajt?
Mix ruft dajn zeleru, vu x’stej un gej, s’iz vajs dajn kelexl, vi snej, vi snej...
Vu bistu, kind du majns? Du muzt dox zajn — dajn xolem hejlikt mix un slefert ajn.
Ix gej in lebn um bam zajt, bam zajt... Naxsol bistu, majn kind, geflo/gn vajt?!
Ver vejs, vos vejt der vint in lod azoj, s’iz vejx dajn kelexl, vi snej, vi snej... Es vebt a vajse tojb a libgeveb af undzer bstilerb hojz, avu ix leb. Ix zic un x’ruf cu dir in fincterkajt: naxsol bistu, majn kind, geflo/gn vajt?!
Публікацыі: Leben (Vilne). 1920. №1. Z. 15; § 21; L 1920; AV 136;
O§ 48; GM 52.
Варыянты: a L: undzer stiler GM: undz dos stile b Leben: stile §,
GM: stiln
164
***
Сьвеціцца ясналаскава твая душа ў сьветлым болю, твой галасок чысты, як сьнег, як сьнег...
Тваё адлюстраваньне ачышчае наш ціхі дом, тваё імя мне зьзяе і дае мне збаўленьне.
Малю цябе, даражэнькая, у кожны час: чаму ж, дзіця маё, ты паляцела далёка?
Мяне кліча душы тваёй спакой, дзе б я ні быў, твой галасок белы, як сьнег, як сьнег...
Дзе ты, дзіця маё? Ты ж мусіш быць — твой сон асьвячае мяне і ўсыпляе.
Я хаджу па жыцьці наўзбоч, наўзбоч... Чаму ж, дзіця маё, ты паляцела далёка?
Хто ведае, чаму так вее вецер у аканіцы, твой галасок мяккі, як сьнег, як сьнег...
Тчэ белы голуб любасьці тканіну на наш ціхі дом, дзе я жыву.
Сяджу я і гукаю да цябе ў змроку: чаму ж, дзіця маё, ты паляцела далёка?
165
***
...Ix trog adia najs in jung gemit: — a lixtik ponim un a lid...
Dos lid, vos flist arojs on klang, vos vebt fun zajdns zajn gezang...
A kvelxl efnt zix in zel, un s’flist a benksaft rejn un hel:
Farvos zet ojs dos lebn trib?
Farvos hob ix dix, libste, lib?
Публікацыі: § 22; AV 135; O§ 37; GM 51.
Варыянты:a S, AV, O§: es
166
***
...Я нясу навіну ў маладым духу: — сьветлы твар і песьню...
Песьню, якая ліецца бязгучна, якая тчэ з шоўку свой сьпеў...
У душы адкрываецца крынічка, і цячэ сум чыста і сьветла:
Чаму жыцьцё выглядае так панура? Чаму, каханая, цябе кахаю я?
167
1Zunfargang1
Do, un um, un ojs, un ajn, rozer, ro/ter rejner vajn, sajn, sajn, sajn, ix bin in sajn arajn.
Fun der stiler majrevvelt hot dos ro/tns ojsgekvelt, vejx un bciterdikb azoj, in nesomes opgesajnt un a hejb gegebn zej mit der gancer gringer velt un gelozn zix cavuc... Svimt dos lebn ojsgehelt, ruik, ruiker fun ru, svim ix, svim ix, svim ix mit mit majn rejn un roz gemit. Un ix murml epes stil, x’zing a lidele aza: tatata, tatata, cil, cil, cil...
Do, un um, un ojs, un ajn, rozer, ro/ter rajner vajn, sajn, sajn, sajn, ix bin in sajn arajn.
Публікацыі: § 2324; L 2021; AV 133; LP 9; GL 1719; OS ЗО31;
E47•
Варыянты:a GL: Ovntb LP: citerikc O§: azoj
168
Заход сонца
Тут, і вакол, і вонкі, і ўнутры, ружовае, чырвонае, чыстае віно, сьвятло,сьвятло,сьвятло я ў сьвятло ўвайшоў.
Зь ціхага заходняга сьвету выструменілася чырвань, так мякка і дрыготка, адлюстравалася ў душах і ўзьняла іх разам з усім лёгкім сьветам і пусьцілася некуды...
Плыве жыцьцё расьсьветленае, спакойна, спакайней за спакой, плыву я, плыву, плыву разам зь ім з маім чыстым і ружовым настроем. I мурлыкаю нешта ціха, пяю песеньку такую: татата, татата, цыль, цыль, цыль...
Тут, і вакол, і вонкі, і ўнутры, ружовае, чырвонае, чыстае віно, сьвятло, сьвятло, сьвятло я ў сьвятло ўвайшоў.
169
а***а
Veit!
In tojznt penimer farstelt ix gej cu dir af tojznt vegn — Aaihin? Ix vejs nit vu...b Ix vil ingancn dix far majnetvegn, ix bin du!
КНІГІ ОНЛАЙН
