Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Es trogt di virblfalje undzer sif, undz trajbt di dorstikajt in tifster tif, un cen mol ojsgekert, mir vagn dox, un zingen semevdik fun undzer brox: O, erd, o, erdenju, ver zajnen mir? — Matrosn finctere ba dir, ba dir...
Di erd hot gerut un gehojdet zix kojm in dem finklendn sojm fun farlosenem glut. Opgekilt funem vint, zix gevaremt a zajt rund der straliker vajt un gekajklt zix blind. Un di glider fun kojl, ojsgedrejt un cefalbt, hot di libe gezalbt mit a lixtikn ejl! Hot ir lajb ojsgehelt mit a hejlikn vint, hot di erd zix cegrint, un cesvarct, un cegelt... Un hot zingevdikfris zix cekolert in rojm un gehojdet zix kojm: o, vi gut un vi gring un vi citerdikzis... S’hot fargesn di erd, in ir frejd ufgebraxt — zi ligt helft in der naxt un cum thorn ojsgekert...
202
О, зямля, ты згасла зь пявучае сфэры і гоіш свае раны, што тлеюць у слупах дыму...
Нясе вірлівая хваля наш карабель, нас гоніць смага ў найглыбейшыя глыбіні, і дзесяць разоў перакуліўшыся, мы ўсё ж
адважваемся і сьпяваем нясьмела пра нашу нягоду: О, зямля, о, зямелька, хто мы?
— Матросы цёмныя твае, твае...
Зямля спачывала і гайдалася ледзь ў іскрыстай пене ад згаслага жару. Астуджаная ветрам, пагрэла свой бок наўкруг прамяністай далечыні і пакацілася наўсьлеп.
I абвугленыя канцавіны, вывернутыя і распасьцертыя, любоў намазала сьветлым ялеем!
Яе цела праясьнілася сьвятым ветрам, разьзелянелася зямля, і расчарнелася, і разжаўцелася... I пявучасьвежа раскацілася ў прасторы і гайдалася ледзь: о, як добра, як лёгка і як трапятлівасалодка... Забылася зямля, усхвалявалася ад радасьці — яна ляжыць напалову ў ночы і павернутая да бяздоньня...
203
Es trogt di virblfalje undzer sif, undz trajbt di dorstikajt in tifster tif, un cen mol ojsgekert, mir vagn dox, un zingen semevdik fun undzer brox: O, erd, o, erdenju, ver zajnen mir? — Matrosn finctere ba dir, ba dir...
Jorn,— svere krenc farlosene, ir hengt, vi slangen, af di spiglende planetn, di stolce, hejse xorn tunklt ir, un fajerdik cegosene, es citern ale tinkeler di stralike gebetn... Un du, di erd, du blondzest ojsgematert, vi a blinder ferd, aarumgeslepta jesuremdik in hinerplet, farkrecikt, alt, un af dajn guf dem rundn fojln blotern, cerejcte tife vundn, — stet, antstumte stet...
Es ligt in fincternis bam breg fun erd a menc alejn. S’iz hel in ale rojmen. S’zingt dos kosmis hojz.
Adurx di himnen blendnde a mutner strom gevejn flejct brojzndik durx s’lixtikajt in vistn thorn arojs... In frejdsimfonje — fun der erd di trojerike gamen Ej! Dos kern zix iber farxmurete jamen, inem xojsex cereven zix stet, es brumt fun di sopende keslen der xaos der grojer, es srajt fun di finctere hercer der svarcer gebet, un srekevdik tuljen zix mojer cu mojer...
Es kajklt zix sverer bderb exo fun krexcnde masn — di cugesmidt stume titanen
(vi der Prometeus) Ccum stinkevdikaltnc planet — in der fincter cereven zix stet...
Варыянты:a LP, GM: arojsgesleptb §, AV, LP: dosc GM: cu stinkevdikalter
204
Нясе вірлівая хваля наш карабель, нас гоніць смага ў найглыбейшыя глыбіні, і дзесяць разоў перакуліўшыся, мы ўсё ж адважваемся
і сьпяваем нясьмела пра нашу нягоду: О, зямля, о, зямелька, хто мы?
— Матросы цёмныя твае, твае...
Гады, —
цяжкія згаслыя вянкі, вы вісіце, як зьмеі, на зіхоткіх плянэтах, гордыя, гарачыя хоры
зацямняеце вы, і агніста разьлітыя, дрыжаць яшчэ цямней прамяністыя малітвы...
А ты, зямля,
ты блукаеш змардаваная, як сьляпы конь, цягаючыся пакутліва ў забыцьці, спаршывелая, старая, і на тваім круглым целе гніюць скулы, расьцьвеленыя глыбокія раны, — гарады, зьнямелыя гарады...
Ляжыць у змроку ля краю зямлі самотны чалавек. Ва ўсіх прасторах сьветла. Сьпявае касьмічны дом. Празь сьляпучыя гімны мутная плынь плачу цячэ, бушуючы, празь сьветласьць у панылую бездань...
У сымфоніі радасьці — журботныя гамы зямлі Эй! Гэта перакульваюцца нахмураныя моры, у цемры разрыкваюцца гарады, гудзе з сапучых катлоў шэры хаос, крычыць са змрочных сэрцаў чорная малітва, і спалохана туляцца мур да муру...
Коціцца цяжэй рэха стогнучых масаў — прыкаваныя нямыя тытаны
(як Прамэтэй) да сьмярдзючастарой плянэты — у цемры разрыкваюцца гарады...
205
Ej, Hamburg, London, Kopnhagn, — lider ojsgezungene fun dixtermasn, akordn ajzerne fun kinstlerhent, vos vagn, in svarcn ferz gebojt, gerajmt durx pauzngasn — ir spiglt zix, gespenster, ho/x in di cestralte sfern, ir flekt di hexste klingevdike fajerfaln, dort koxt der mutner erdstrom, brojne blut un trern. Hej, alter got, s’vet bald dajn hojz cefaln...
Es trogt di virblfalje undzer sif, undz trajbt di dorstikajt in tifster tif, un cen mol ojsgekert, mir vagn dox, un zingen semevdik fun undzer brox: O, erd, o, erdenju, ver zajnen mir? — Matrosn finctere ba dir, ba dir...
206
Эй, Гамбург, Лёндан, Капэнгаген, — вершы, прасьпяваныя масай паэтаў, жалезныя акорды з рук адважных мастакоў, з чорных радкоў збудаваныя, зрыфмаваныя паўзамі вуліц — вы аддюстроўваецеся, прывіды, высока ў зіхоткіх сфэрах, вы пляміце найвышэйшыя звонкія агняпады, там ускіпае мутны земляны паток, бурая кроў і сьлёзы. Гэй, стары бог, хутка твой дом распадзецца...
Нясе вірлівая хваля наш карабель, нас гоніць смага ў найглыбейшыя глыбіні, і дзесяць разоў перакуліўшыся, мы ўсё ж
адважваемся
і сьпяваем нясьмела пра нашу нягоду: О, зямля, о, зямелька, хто мы?
— Матросы цёмныя твае, твае...
207
BERLIN 19201923
БЭРЛІН 19201923
LamedVov
(Poeme)
i
A jid gejt arum af farvaksene sljaxn, farsikert fun rejxes, fun krajtexerzaftn un bloj — hot zix zajn stile nesome gebodn in toj; hot zi gevart af der hejliker so fun dervaxn.
Gejt zix a jid cvisn velder, vos lozn nit rejdn, hert er zix cu vi dos lebn in harcn gejt ojs; zet er, vi s’svimt a farsto/sener sem in Gots hojz, s’blondzet a retenis um un zi vil zix basejdn.
Hejbt er dem kop cu di himlen un fregt di mazoles: «Vos far a sem iz fartribn fun gro/sn Ejnsof?» Entfert farxalest di zilberne bsule fun slof: «Gelo/bt iz a koserer jid, vos gejt oprixtn goles!..»
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1920. №11. Z. 632635; NL 4861; AV 185200; GV 170182; O§ 124137.
210
Ламэдвоўнік1
(Паэма)
1
Ідзе чалавек па зарослых дарогах, п’яны ад пахаў, сокаў гаючых зёлак і ад сіні — купаецца ў pace яго ціхая душа;
яна чакае сьвятой часіны абуджэньня.
Ідзе сабе чалавек між лясоў, дзе не прамовіш слова, прыслухоўваецца, як жыцьцё затухае ў сэрцы; бачыць, як плыве нейкі адрынуты дух у Божым доме, блукае загадка і хочацца ёй разгадацца.
Узьнімае ён галаву да нябёсаў і пытаецца ў зорак: «Што за духа прагнаў вялікі ЭйнСоф2?»
Млява адказвае Срэбная Панна3 праз сон: «Хвала пабожнаму яўрэю, што ідзе спраўляць выгнаньне4!..»
1 Ламэдвоўнікі — таемныя праведнікі. Здавён існуе ўяўленьне аб тым, што ў кожным пакаленьні ёсьць трыццаць шэсьць праведнікаў, заслугамі якіх трымаецца сьвет. Сьвет, які заграз у граху і асуджаны на разбурэньне, усё яшчэ існуе менавіта дзякуючы ім. Таемны праведнік — гэта бедны чалавек, невук, які ледзь умее чытаць і маліцца; ён апранаецца ў мужыцкую вопратку, зарабляе на жыцьцё цяжкай фізычнай працай. Насамрэч ён надзелены велізарнымі, у тым ліку таемнымі, ведамі і магічнай сілай. Сваю веліч ён раскрывае толькі тады, калі трэба прыйсьці на дапамоіу пакрыўджаным і бяздольным.
2 ЭйнСоф (Бясконцае) — кабалістычны тэрмін, адно з імёнаў Бога.
3 Срэбная Панна — месяц (levone) у ідышы — назоўнік жаночага роду.
4 Спраўляць выгнаньне (спраўляць галут, oprixtn goles, praven goles) — від пакаяньня, добраахвотна прынятае на сябе выгнаньне, якім выкупляюцца грахі ўсяго Ізраілю. Гэтая практыка была пашыраная сярод маладых людзей, якія пускаліся ў дарогу ў пошуку трансцэндэнтных ісьцінаў.
211
2
Gejt zix a jid cvisn stetlex, fargesene vegn, es smekt fun im hej un di friskajt fun neplen un regn, xoc groj iz der jid, s’iz zajn ponim mesune farvaksn, xoc alt iz zajn pelc, xoc er svajgt, vi an elnter aksn. Es slept zix a mencl azoj zix fun aldi farumerte ekn, alejn in der velt slept zix umet a gufl af epes a stekn...
A vevrikl vigt zix in vald — gejt der jid, hert es uf zix cu vign, a fejgele zingt af a cvajg — gejt er durx, vert es plucem antsvign, der bo/m bejgt zix iber cum bo/m, s’vert a cvajg in a cvajg ajngefloxtn.
Es trift ro/ter sajn fun der zun, vos zet ojs, vi gesoxtn...
Tif in vald spilt azoj vi a aharfa: a gebet vert bonb ko/xes fargangen, a vintele brumt, vi a tojb, un er davnt cum Sem in gezangen, un certlt dem jidn di o/gn, di koltns fun bord un di poles: «Gelo/bt iz a koserer jid, vos gejt oprixtn goles!..»
Варыянты:a NL, AV, GV, O§: hare b NL: in
212
2
Ідзе сабе чалавек між мястэчак, забытых дарог, ад яго пахне сенам, сьвежасьцю туманаў і дажджоў, хоць сам ён сівы, з тварам дзіўна зарослым, хоць стары ягоны кажух, хоць маўчыць ён, як самотнік упарты.
Цягаецца так чалавечак па усіх журботных краях, адзін ва ўсім сьвеце цягае цельца сваё, падпёршыся нейкім кійком...
Калышацца ў лесе вавёрачка — а як ідзе чалавек, перастае калыхацца, сьпявае на галінцы птушка — ён праходзіць, яна раптам сьціхне, да дрэва схіляецца дрэва, галінка з галінкай пераплятаецца.
Чырвонае зьзяньне капае з сонца, што выглядае нібы зарэзанае...
Глыбока ў лесе грае так нібы арфа: малітва мінае бясьсільна, ветрык буркоча, як голуб, і сьпевамі моліцца Богу, і лашчыць чалавеку вочы, калматую бараду і крысьсе: «Хвала пабожнаму яўрэю, што ідзе спраўляць выгнаньне!»
213
3
Banaxt. Es smekt mit mox un kropeve fun gegnt, di felder hobn zix in vajtenis mit himlen ongegegnt, cunq/fgenumen zix cvej stile q/lemes un zix farslosn... Der xq/sex hot fun ergec fun a svarcn kval gegosn, geblondzet hot der jid, gemucet zix in svarcn, un s’kvelt dos fincternis aun kvelta... Fun naxtkval ci fun harcn?
Mistome zuxt der jid a bisl lojterkajt in zajne lejdn, s’filt zajn hare sq/n bdemb gezang fun lojxtndike vein, vos pljesken zix ahinter di farborg’ne, stume sveln fun GanEjdn.
Mistome ckonc dem jidns zingende nesome vi cu zix nit kumen, un zajn tfile di gehejlikte farvelkt in ire blumen — gejt er iber Rajsn, iber Lite, iber paseke un plejnen, un zajn hare vil epes ojsrejdn un vejnen, vejnen, vejnen, nor ddid cung gelejmt iz cu dem gumen.
КНІГІ ОНЛАЙН
