Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Es iz im an ejme bafaln nit ibercutrogn, er hot zix gekorcet af dr’erd un di vorclen egebisne, a zifc nit geton, nor dos lajb fun jesurim fcerisnf un stum hot zajn mancbilse hare ongeho/bn cu klogn.
Dersrokn bakukt er di brie, vos hengt afn brunen: dos iz er — derzet er — 8der ejgener8 umglik, vos hot zix gefunen.
Vi s’volt zix im hpluclungh bavizn fun lebn a vajterer stapl, er gurt on mit pajn zajne lendn un hpluclungh derlangt er a cap],
vi s’volt zix a to/er geefnt cu o/lemes umgerixtnaje: «Ver bistu, in haren farvaksene xaje?»
«Samoel ix, der sem fun pajn».
Варыянты: 1 Cukunft: felb Cukunft, NL: xejsekc NL, GV: plucling
d Cukunft, NL: neble NL, AV, GV, OS: gerisn f AV, GV, O§: cebisn
8 OS: dos ejgene11 Cukunft, NL, O§: plucling
222
Так адчуваў ШмулІца і мармытаў ад шчасьця, хоць шэрыя былі яго аўчынны кажух, і барада, і карак. Так ШмулІца зь Беларусі гаварыў са старым калодзежам;
заліты цемраю, што расьсьцілалася навокал...
I раптам ён чуе: з калодзежа нехта вылазіць.
Відаць, ня шчасьціла ШмулІцу там у тую часіну: праз край калодзежа перагнулася чалавечая галава, распухлая, мохам зарослая, з замурзанымі вачмі, перакінуўшы рукі, зь якіх цякла гніль з глыбіняў зямлі і гразь з калодзежа, дым клубіўся вакол, парыўся нібы туман, і чуў ШмулІца пах разьлітае серы...
Жах невыносны ахапіў яго, курчыўся ён на зямлі і кусаў карані, але ані не ўздыхнуў, толькі цела рвалі нягоды і моўчкі мужнае сэрца пачало наракаць.
Спалохана ён разглядае стварэньне, што навісае над калодзежам:
і бачыць — гэта ён, тое самае ліха, што ўжо знайшлося само.
Нібы раптам яму аб’явілася наступная ступень жыцьця падпяразвае ён пакутліва свае сьцёгны1 і ўздрыгвае раптам, нібы расчынілася брама ў нечаканановыя сьветы: «Хто ты, зарослая ў сэрцы жывёла?»
«Я — Самаэль2, дух пакуты».
1 Падперазаць сьцёгны — біблійны выраз, які азначае падрыхтавацца да бою, або іншых рашучых дзеяньняў.
2 Самаэль — у кабалістычнай традыцыі — Анёл Сьмерці, адказны за грэхападзеньне Евы.
223
Di cvelf mazoles hobn mild gegosn sajn, es hot der zilberner Ari aropgekukt mit kalte o/gn. Un s’hobn stern vi di fejgelex gesto/gn un geflo/gn... SmulIce hot fun mojl arojsgebraxt dem sem fun brox: fun der nesome iz im gring arop a zlidne jox, un fun zajn hare hot hejs a tropn blut arojsgerunen un koxndik arajngetrift in brunen.
Samoel:
«Ix bin der slexter sem, vos blondzet so/n fun kame jorn, fun ale o/lemes fartribn, bin ix blind un groj gevorn.
Ix lig in blotes, in di brunimer, in fajxte hejln mit an ejterdikn, bejzn hare, vos kon zix nit farhejln.
Farsto/sn iz Samoel, alt, bavaksn un farbrent, ix bin der elnter balslite af di gruntn, vos nistert in der fincternis un grobt zix mit di hent cu di jeso/des fun der erd, di slupes un di spuntn...
Es kvelt fun lojtern EjnSof in ale hercer praxt, un s’nidert hejlikajt af dr’erd fun najn un fercik rern, bahaltn in di brunimer, alejn, mit fojle vasern farmaxt, x’vel fort dergrobn zix cum kval fun trern.
X’hob amol a spunt dertapt so/n blinderhejt, mit lecte ko/xes, mit di cejner hob ix im gebisn, nor s’hot a stiler lamedvov dermont dem As mit frejd, un, vi a stejn, hot mix fun grunt arojsgerisn.
Di lamedvov fun Rajsn, Zamut, fun der Lite farsoltn zoln vern fun Samoels nomen! — ix bin an umgliklexer sem, vos dorst nox slite, un x’muz zix valgern farblotikt in di thomen».
224
Дванаццаць сузор’яў мякка лілі сваё зьзяньне, срэбны Леў глядзеў уніз халоднымі вачыма. I зоркі, нібы птушкі, узносіліся і ўзьляталі... ШмулІца выціснуў з вуснаў імя ліха: з душы ў яго лёгка спала дакучнае ярмо, і з сэрца ў яго пякуча сьцякла кропля крыві і, ускіпеўшы, упала ў калодзеж.
Самаэль:
«Я — злы дух, што блукае ўжо столькі гадоў, з усіх сусьветаў выгнаны, асьлеплы, сьсівелы.
Ляжу я ў балотах, калодзежах, мокрых пячорах з нагноеным, злосным сэрцам, якое не загаіць.
Адрынуты Самаэль, стары, абпалены і зарослы, я — самотны валадар прадоньняў, які шнырыць у змроку і дакопваецца рукамі да падвалін зямлі, да слупоў і шпунтоў...
Струменіць зь яснага ЭйнСофа ва ўсе сэрцы раскоша, і спускаецца сьвятасьць на зямлю праз сорак дзевяць трубаў, стаіўшыся ў калодзежах, адзін, накрыты гнілымі водамі, я ўсё ж дакапаюся да крыніцы сьлёз.
Аднойчы я ўжо наўсьлеп намацаў шпунт, з апошніх сіл я ўгрызься ў яго зубамі, але ламэдвоўнік ціхі памянуў з радасьцю ЭйнСоф, і, нібы камень, ада дна мяне адарваў.
Ламэдвоўнікі зь Беларусі, Жамойці, Літвы, хай будуць праклятыя ад імя Самаэля! — я — няшчасны дух, які прагне ўлады, але мусіць валяцца брудны ў бяздоньнях».
225
SmulIce:
«Du bist der umgliklexer sem fun kame jorn? Fun kame jorn blondzen mir, vi du!
0, xoc mir starbn oft un vern naj geborn, nor ale zajnen mir dos ojg, vos zet ale cu. Es hot EjnSof undz af der erd farzejt, mir azojmena fun zajn hare un tropns fun zajn sajn — mir hobn af der erd bgezo7gnb stilerhejt fun dajn, Samoels, blut, fun fincternis un pajn... let zajnen mir a menge bejze slangen mit a nesome ojsgemist fun gal un praxt, a halbe iz zi crojxc, a halbe rut zi in gezangen, un af misko/les vaklt zi zix tog, vi naxt.
Nor x’vejs fun da reged aza... Men vert greser far zix... Un jemlt gor iberik vern di mencise rejd, es varft di nesome arop ir farelterte klejd, un plucem derfilt men: es lebt di nesome cu gix... Men mejnt, zi farcert dos edeme lebn fun cendliker mencn, vos gejen arum af der erd, nor zej grejtn zix starbn, s’cezingt zix dos hare, hejbt on hejlik cu davnen un bencn dem EjnSof fun skies un zrixes in alerlej farbn...
Es *kvelV a gezang fun di bejmer, fun stejner un xajes, pamelex, vi der pompedikl fun epes an uraltn zejger, un itlexer murmlt cum Sem fun der velt af zajn ejgenem stejger: der stejn zingt mit buse, di vasern springen in kalte havajes;
dos fejgele bet af a vejnendikbitern koi, un di velder cereven zix tif, azoj tif
Варыянты:a NL, AV, GV, O§: zojgn b NL, AV, GV, O§: gezungen c NL, AV, GV, O§: ruik ‘י NL, AV, GV: ejne OS: ejner' NL, AV, GV: dos
* Cukunft: kvalt OS: няма
226
ШмулІца:
«Ты — няшчасны дух ужо столькі гадоў?
Столькі гадоў мы блукаем, як ты!
0, хоць мы паміраем часта і нараджаемся зноў, але мы ўсе — гэта вока, што назірае за ўсім.
ЭйнСоф пасеяў нас на зямлі, мы насеньне ягонага сэрца і кроплі ягонага зьзяньня — мы на зямлі ўсмакталі ціха тваю, Самаэль, кроў, змрок і пакуты...
Цяпер мы — навала злых зьмеяў, з душой, дзе зьмяшалася жоўць і раскоша, яна напалову дым, напалову спачывае ў сьпевах, і на шалях яна вагаецца і дзень, і ноч.
Але ведаю я: ёсьць такая хвіліна... Калі робішся большым за самога сябе...
I тады зусім непатрэбнымі робяцца людзкія размовы, душа скідае зь сябе застарэлыя шаты, і раптам адчуеш: душа жыве занадта хутка...
Думаеш, яна спажывае жыцьцё дзясяткаў людзей, што ходзяць па зямлі, але рыхтуюцца памерці, расьсьпяваецца сэрца, пачынае сьвята маліцца і бласлаўляць
ЭйнСоф усходаў і захадаў у самых розных фарбах... Ліецца сьпеў дрэваў, камянёў і зьвяроў, паволі, як маятнік пракаветнага гадзіньніка, і кожны мармыча Духу сусьветгу нешта на свой манер: сьпявае сарамліва камень, скачуць воды з халодным крыўляньнем;
птушка моліць голасам плаксівагоркім, а лясы равуць глыбокаглыбока
227
Mitamol —
es lozt zix dos lebn avek cu a hejlikn breg, in a gliklexn veg, in a frejlexn veg in a heln Samoel, gej mit, svim mit undz, mit dem hejlikn strom cu di ejbike sveln».
Samoel:
«Es vet der Sam nit betn raxmim bam EjnSof! Ven ir vet lozn zix cu im, vi bidne sof, un ir vet ojsstrekn di hent cum kaltn svel, vel ix zix ufkorcen fun pajn in majn cefojlter fel, vi s’korcet zix cunq/f banaxt an alter hunt, vos iz fargavert, alt un hot so/n nit kejn cejn, ix vel zix ajnscemen mit gor der biterkajt cum grunt un x’vel in xcysexnis baklogn zix alejn...
Samoel iz alejn EjnSof in zajne ingevejt! Nor a farmispeter farslosn af majn kejt kon ix kojm ufhejbn dem kop fun thorn... Farsoltn zol er zajn der kdusestrom, farsoltn zoln vern kind un kejt fun xajes, mencn, feld un vald, vos betlen, vi evjo/nim stilerhejt un nemen nit di cylemes mit gvalt».
228
Раптам —
жыцьцё пускаецца да сьвятога берага, па шчасьлівай дарозе, па радаснай, сьветлай дарозе... Самаэль, хадзем разам з намі, паплывем з плыньню сьвятой
да вечных парогаў».
Самаэль:
«Ня будзе князь дэманаў1 літасьці прасіць у ЭйнСофа! Калі вы кінецеся да яго, як бедныя авечкі, і працягнеце рукі да халоднага парога, я скурчуся ад болю ў сваёй прагнілай скуры, як курчыцца ўначы стары сабака, сьлінявы, стары і ўжо бяззубы, я ўціснуся з усёй горыччу ў дно і буду ў цемры жаліцца адзін...
Самаэль — сам ЭйнСоф у сваім нутры!
Але, асуджаны і прыкуты да ланцуга, я ледзь магу ўзьняць галаву зь бяздоньня... Хай будзе выклятая плынь сьвятасьці, хай будуць выклятыя стары й малы сярод зьвяроў, людзей, палёў, лясоў, што ціха жабруюць, як убогія, а не бяруць сусьветы гвалтам».
1У арыгінале ўжытае слова Sam (самэхмэм), скарот ад арамейскага sitre mesovuse, «нячысты бок», адно з імёнаў Самаэля, князя дэманаў.
229
4
Afn himl iz der morgnstern, vi a hirs, arojsgegangen;
vi a hits, vos bliscet af adem blojena mentele fun sejfer Tq/re, di mazoles zajnen kitesvajz avek, un punkt vi lemplex fun der hejliker menq/re, hobn junge stern opgerixt fun saxres di gezangen.
Reb SmulIce hot di q/gn opgevendt cum morgnstern Plucem hot a stile hejlikajt barojsgesajntb fun ales, reb SmulIce hot basajmperlex derfilt dem kq/ex fun hisgales, un s’hot zajn hare geefnt zix — a kval fun trern.
An ajngebisener fun slang, a grojer, hot zajn hare gecaplt zix in klem, hot zajn nesome vi a fajer brenendik gefilt kideshasem un hot gesepcet fun hislajves un grq/s glq/bn:
«Ot iz zi gekumen di so, ven ix ver sq/n derhq/bn Di rq/te porq/xesn nemen farhengen dem plejn, un es iz sq/n majn pelc fun der rozever praxt azq/ sejn, es nidert pamelex der goldener keser arop af majn kop...
Ot bin ix a mejlex an alter, vos blondzet baginen alejn, un es slept zix af dr’erd zajn cevorfene, purpurne klejd, un es lajxt im arojs fun di q/gn di hejlike frejd.
S’iz icter SmulIce azq/ vi a tirkltojb gring,
vi a fq/gl, vos flit fun circ stajg, az ix spir nit dem Iq/b, vos ix zing cu der frejd, velxe kvelt fun EjnSof... S’iz cu lojter bam lixtikn svel, az dos hare vert farvigt in a slof...
КНІГІ ОНЛАЙН
