Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
цёплая зямля, бліскучая і тлустая, расьцягнулася так моцна, расквадрацілася на палі і балоты, жоўтыя, сьветлыя і зялёныя —
разьліваецца празрыстадрыготкі лён на бурштынавых тонкіх сьцяблінках,
зелень палёў бульбяных ляжыць астылая, матавая, развараная...
I ўсьміхаецца кароткая ружовая грэчка, абсыпаная белымі крапінкамі —
Цякуць зь зямлі сокі, аж п’янее ўсё цела, прэ нямое жыцьцё праз травы, праз карані і галіны, аж дзед не вытрымлівае, ён бярэцца, о, ён маўчаць больш ня можа,
і азываецца рыкам: Трасца твайму бацьку! I яшчэ:
263
Trascja in dajn mamen! Az s’xapn zix ufet di zin af di plitn, amena zet, az es flejcn arop fun di felder di farbn di hejse, vi stromen, es sprudlt fun friling barajnb caf der velt, un alejn iz men ojx do inmitn...
‘1Ribo/ne sei o/lem!d Es tut zix do vos af di felder, vos hot nit kejn nomen!
Azoj hot der czejdenjuc folev hasolem* di plitn getribn kejn Prajsn, iz er farnaxtlex arajn mit der blojer Vilie in Njeman in vajsn, hot men di sriges fargrobn in zamd un di svere svarcues farbundn, un fajern hobn di feters af jetvider plit ongecundn. gSvajgevdiksmid, zalbecvejt ba a fajer, azoj iz men groje gezesn, gebroxn hdem rozevnh brojt 'un dem' jborst' funem tepl gegesn.
S’iz stil kafnk gegnt gevezn. Es hobn nor bloje di vein gezungen, es hot nor 1der1 fajer zix hilxik cebletlt, celejgt vi a mro/tinkerm bliml, un s’iz nor a fis vennitven funem vaser dem kiln gesprungen. Bloj iz geven, un a ro/te levone, a nsveren °iz arojs afn" himl.
Варыянты:a LP, GL, GM: me 11 Cukunft: a frejd1 GL, GM: ind LP, GL, GM: няма c GL, GM: zejde 1 GL, GM: нямаg Cukunft, GL, O§: svajgndik h Cukunft, NL, AV, LP, GV: dem razeven O§, GM: dos rozeve ' Cukunft: un cuzamen dem ' LP, GL, GM: borsc kGM: af der
1 O§, GM: dos '” Cukunft: ro/tinke " Cukunft: a svers, vi a rod ° GL,
GM: arojs iz fun
264
Трасца тваёй матары! Ажно падхопліваюцца сыны на плытах, відаць, як сьцякаюць з палёў гарачыя фарбы, нібы патокі, бурліва ўліваецца ў сьвет вясна, і ўсе яны самі таксама ўёй...
Уладар сусьвету! У палях нешта робіцца, нешта, што ня мае імя!
Так дзядуля, вечны яму супакой, ганяў плыты ў Прусы, пад вечар уплываў ён зь сіняй Вяльлёй у Нёман у белы, укопвалі шыркі1 ў пясок і прывязвалі цяжкія швартовы, і на кожным плыце дзядзькі запальвалі вогнішчы. Маўклівастамлёныя, па двое каля агню, гэтак сядзелі яны шэрыя, разломвалі жытні хлеб і елі боршч з гаршка.
Ціха было навокал. Толькі сінія хвалі сьпявалі, толькі зычна слаіўся лістамі агонь, распускаўся чырвонаю кветкай, і толькі дзенідзе рыбіна скакала з халоднай вады, сіне было, і чырвоны месяц цяжкі выплываў на небе.
1 Шырка або шырыга — доўгі завостраны кол для тармажэньня плыта.
265
5• Di Vilie un der Njeman
Bejs di levone cesprict zix in land, vi a zilberner regn, dan hejbt zix a stajfe gestalt fun a litvin arojs funem Njeman, un s’svimt nit gehert fun Vilie a tunkele froj im antkegn. Cevorfn di lokn di nase, mit lange un grinlexe bremen, bavajzt zix ir gliciker kerper arojs fun di xvaljes...
Es bejgt zix ariber der Njeman un nemt birb arumet, un tut ir a kus in di o/gn di grine, vos lajxtn fun umet, un nemt birb arop afn grunt in di bloje, kristolene saljes.. .a
Асобная публікацыя: E 4
Варыянты:a GL: няма b NL, AV, LP, GV, O§, GM, E: zi
266
5• Вяльля і Нёман
Калі месяц рассыпаецца на зямлю срэбным дажджом, тады ўзьнімаецца зь Нёмана цьвёрдая постаць літвіна. і плыве нячутна зь Вяльлі насустрач яму цёмная пані. Раскіданыя мокрыя пасмы, з даўгімі зеленаватымі вейкамі, паказваецца з хваляў яе сьлізкае цела...
Перагінаецца Нёман і абдымае яе,
і цалуе ў зялёныя вочы, што зьзяюць ад смутку, і забірае яе на дно ў сінія крышталёвыя залі..
267
6. Der feter Avrohem paset di ferd
Banaxt iz der feter Avrohem geven af der avartea, dos pelcele hot er gehat un di torbe cum esn, bam fajerl groj, vi a korc, iz Avrohem gezesn, un s’hobn gestarcet fun im nor di bejner di harte... Azoj hot der feter Avrohem di ferd af der lonke gefitert, gepentete hobn zej sver afn groz cugesprungen, bdib sajn fun levone hot vejx af di cskapesc gecitert, un vajt in farnepltn dfeldd hot der Njeman geklungen... Dos trukene fajerl hot zix on ko/xes gelosn...
Azoj vi in slof iz Avrohem banumen gezesn, a bo/m in a bo/m hot in * tunkeler‘' lixt zix gegosn, fun s’hot zix gehert, vi Bder8 groz vert gecupt un gefresn../ Un s’hot zix gehert: afn himl es rirn zix stern, a rejxele tuljet zej ajn, vi a varemer nign;
a hcit’rikerh nec hot farnumen dem himl dem lern, un s’svimen dort fiselex, 'finklen' un vign zix, vign... Es hot zix Avrohem, 'demj ponim aruf, ojsgeco/gn: di kalte levone gejt um in a rod in a geler, un zibecn sterndlex zajnen gekumen kcuflo/gnk, es citert ejn stern a griner fun alemen heler... Nor 1pluclung1 dos sterndl hot zix gegebn a capl, a fli dan geton inem blojen geveb fun di strain, azoj, vi a funk mflitm arojs fun a blojen svarcapl... In moxikn vald iz der stern aruntergefaln.
Avrohem hot epes a xolem a vajtn farstanen Der finklender bloj hot ndi gegnt di gance” basotn, un dan mit a zifc iz der feter fun dr’erd ufgestanen un stil cu di vareme kljaces avek inem sotn...
КдВарыянты: a Cukunft, GL, GM: vaxte b Cukunft, NL: der c Cukunft: skapes d GV: vald e LP: tunkeles GL: tunkeln f LP, GL: няма
g NL, AV, GV, O§, GM: dos h Cukunft, GL, GV, O§, GM: cit’rike 1
Cukunft: funklenj O§, GM: dosk GL, OS: ceflq/gen GM: cu flo/gen1 NL:
plucling'” OS: glitn Cukunft: dem gegnt dem gancn
268
6. Дзядзька Аўром пасьвіць коней
Уначы дзядзька Аўром быў на варце. Меў ён з сабой кажушок і торбу зь ежай, сядзеў Аўром пры агні шэры, як корч, і тырчалі ад яго толькі моцныя косьці... Так дзядзька Аўром пасьвіў коней на лузе, спутаныя, цяжка падскоквалі яны на траве, сьвятло месяца мякка дрыжала на клячах, і далёка ў замглёным полі зьвінеў Нёман... Сухі агеньчык бясьсільна згасаў... Так сядзеў Аўром нібы ў абдымках сну, дрэва зьлівалася з дрэвам у цьмяным сьвятле, і чулася, як шчыплецца і жуецца трава...
I чулася: на небе варушацца зоркі, іх атуляе дымок, як цёплы напеў; дрыготкая сетка абняла пустое неба, там плаваюць рыбкі, бліскаюць і калышуцца, калышуцца...
Аўром расьцягнуўся тварам дагары: халодны месяц ходзіць у жоўтым карагодзе, а да яго паддяцелі сямнаццаць зорачак, адна зялёная зорка дрыжыць ярчэй за ўсе... Але раптам тая зорачка здрыганулася і ўпала ў сінюю тканіну промняў, так як іскра вылятае зь сіняй зрэнкі...
У імшыстым лесе зорка ўпала.
Аўром нібыта зразумеў далёкі сон Іскрыстая сінь абсыпала ўсё навакольле, і тады, уздыхнуўшы, дзядзька ўстаў зь зямлі і ціха пайшоў да цёплых клячаў у ценю...
269
Er hot zix azo/ abaa di ferd in der fincter geporet, a haldz af a haldz hobn ale geetemt farslofn. Dos lixt fun der zajt hot af ejnem a ferd ongetrofn, un s’hot zix fun im nor di plejce gezen ojsgemoret... Dos bintl fun bskapesb iz tunkl cuzamengegosn gevorn. Farmatert in cstrq/enemc bajdl arajn iz der feter, a topol hot mat in der fincter gesajnt mit di bleter, un vajt iz farglivert in strain gelegn der korn.
Stil iz Avrohem af dr’erd in ddemd bajdl gelegn, gexolemt fun derfl, gesmejxlt cu zix un gesvign. Arojs iz pamelex in benksaft zajn hare fun di bregn, un s’hot zix der feter gor epluclunge cetrelt in a nign:
Bist di senste in dem dorf, Nastasje, ze, s’kvelt der gerstn un geberdlt iz der hober, di gemq/zexen in nepl finklen funem toj... Her zix ajn, her zix ajn, in di velder di jadlove gejt ict um farxolemt in levonesajn der moxbavaksener, der borveser baldover... Kum arojs in brejtn feld, ven ale fejglen slofn un nor di kvaln zajnen uf, dajn tate ligt farmatert fun der arbet afn sajer. S’vet visn nor fun dem di alte rjabine in hq/f un nor fdosf vintele, vos nextikt in di ajer... Bist di senste in dem dorf, Nastasje!
Avrohem hot ojsgevist stil mit dem arbl di trern... Hot cugehert tif, vi es svajgt gdi farxolemteg gegnt: es hot zix a hare mit a hare in der fincter gezegnt...
Варыянты:a GL: mit11 Cukunft: skapes ׳ Cukunft: stro/enerd Cukunft: dere NL: plucling1 Cukunft: derg Cukunft: der farxolemter
270
I так ён поркаўся ў змроку пры конях, шыя пры шыі ўсе яны дыхалі ў сьне. Сьвятло збоку падала на аднаго каня, і віднелася толькі яго змораная сьпіна... Купка клячаў зьлілася ў змроку.
Стомлены дзядзька зайшоўу саламяны будан, матава лісьцем сьвяціла у цемры таполя, і далёка, застыўшы ў промнях, ляжала жыта. Ціха ляжаў Аўром у будане на зямлі, марыў пра вёсачку, усьміхаўся сабе і маўчаў. Ад тугі памалу сэрца ягонае выйшла зь берагоў, і раптам дзядзька азваўся звонкім напевам:
Ты найпрыгажэйшая ў вёсцы, Настасься, глядзі, як радуецца ячмень і гадуе бародку авёс, балоты ў тумане зіхацяць ад расы... Паслухай, паслухай, у яловых лясах ходзіць цяпер задуменна ў месяцовым сьвятле зарослы мохам босы нячысьцік...
Выйдзі ў шырокае поле, калі ўсе птушкі заснулі і толькі крыніцы ня сьпяць, твой бацька ляжыць у гумне зьнясілены працай. Будуць ведаць пра гэта толькі рабіна старая ў двары і толькі ветрык, што начуе ў аеры...
Ты найпрыгажэйшая ў вёсцы, Настасься!
Аўром ціха абцёр рукавом сьлёзы...
Глыбока прыслухаўся, як маўчыць замроенае навакольле: сэрца з сэрцам разьвітвалася ў змроку...
271
a7• Di bobesi olehohasolem iz ojsgegangen
Az di bobesi di alticke iz ojsgegangen, hobn fejgelex gezungen, vajl mit ir cdoke, mit ir hare 1’der guterb hot di velt geklungen.
Un az cmenc hot di bobesi aropgehq/bn, hot ajederer gesvign, un on a krexc hot men di dguted alticke af dr’erd gelozn lign.
Es iz der zejdenju in stub arumgegangen — a to/ter sarbn, vajl er, der alticker, er hot ir cugezogt, az er vet frier starbn.
Un az cmenc hot dem barminen aropgefirt in stetl, hot 1'der1' dorf getrojert:
«Njema, njema fjuzf staroj Sljomixe», un ojx der pop Vasili hot badojert...
Nor az der sames hot dos meserl arojsgeco/gn cu rajsn krie, dan hobn zix cesrien, nebex, majne feters, vi di rocxim far der tlie.a
Варыянты:a GL: нямаb GM: dem gutnc LP, GM: me d Cukunft: няма e O§, GM: dos1 Onhejb, LP, GM: jus
272
7• Бабуля, вечны ёй супакой, адышла
Як старэнькая бабуля адышла, сьпявалі птушкі, бо яе ласкаю, яе добрым сэрцам гучаў увесь сьвет.
КНІГІ ОНЛАЙН
