Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
I калі спускалі бабулю з ложка, кожны маўчаў,
і без адзінага стогну добрую старую паклалі на падлогу1.
Дзед хадзіў па хаце нібы мёртвы чарапок, бо ён, старэнькі, абяцаў ёй, што памрэ раней.
I калі нябожчыцу везьлі ў мястэчка, вёска смуткавала:
«Няма, няма ўжо старой Шлёміхі», і non Васіль таксама аб ёй шкадаваў...
I толькі калі шамас2 выцягнуў сьцізорык, каб разарваць адзеньне3, тады раскрычаліся, нябогі, мае дзядзькі, як разбойнікі перад шыбеніцай.
1 Паводле традыцыі, цела нябожчыка адразу пасьля сьмерці спускаюць з ложка і кладуць на падлогу.
2 Шамас — сінагагальны служка.
3 Жалобны рытуал на пахаваньні — надрываньне каўняра або лацкана вопраткі.
273
8. Nastasje
Nastasje hot scavje geklibn bam zajt fun di stezkes, a molcajt cu maxn Antosen — ir tatn dem altn. S’iz Rajsn gebenct mit a horikn scavje a kaltn, mit jodles, vi pelcn, un robn, vi di holoveskes... Dem fartex in hant gejt Nastasje abam veg״ ajngebojgn, azoj vi a kackele, bvejsb nit fun slexts un fun zorgn, di fislex banecte fun toj un barojst fun frimorgn, zi hot funem otem fun dr’erd far ir xies gezq/gn. Dan kumt ir fun veldl a menc mit a xomet antkegn, zi hot im bakukt fun der vajt mit der hant ba di q/gn: er kumt azoj fris, punkt er volt in di velder gelegn, farsemt hot Nastasje zix vider cum scavje farbq/gn. Dos kert zix Avrohem ahejm fun der 1varte■ baginen. «Gutmorgn, Nastasje, dir, kelbele stile, gutmorgn!» Zi hot zix '1far‘1 buse ahinter di kustes farborgn — es vet fir® der feter der sverer nit *konen1 gefinen. Dan hot zix Avrohem a loz in di kustes gegebn, gehert hot zix vajt zajn gelexter fun cvisn di bleter: «Du kelbele majne, vu bistu, majn krq/n un majn lebn?» Nastasje hot hinter di cvajgn gekvoln fun feter... «Er iz azoj fris, punkt er volt in di velder gelegn!» A brojner, cehict mit cesojberte q/gn un lokn, er hot eir® gefunen in groz halb derfrejt, halb dersrokn — a hindele srekt zix azoj in a zunikn regn...
RHot ei* geton dan a xap in di orems di brejte, derlangt ir a kus in dem cit’rikn haldz dem farbrentn. Zi hot zix gegebn a capl cu im a derfrejte un stil cu zajn brust zix getuljet ale nenter un nenter...
Варыянты: aNL, AV, LP, GV, OS: няма GL, GM: infeldb Cukunft, NL, AV, GV, OS. GM: vejst ‘ GL, GM: vaxted GL: fun 1 NL, AV, GV, OS. GM: zi1 Cukunft, GL: kenen ~ NL, AV, GV, OS, GM: Hot er zi
274
8. Настасься
Настасься зьбірала шчаўе наўзбоч сьцежак на абед Антошу — свайму бацьку старому. Беларусь блаславёная варсістым халодным шчаўем, ялінамі, што як кажухі, і крумкачамі, як галавешкі... 3 фартухом у руцэ ідзе Настасься сагнуўшыся, як качачка, і ня ведае ні ліха, ні клопату, ножкі змочаныя расою, апоеная сьвітаньнем, жывіла яна свае сілы подыхам зямлі.
I тут зь лясочка ідзе ёй насустрач чалавек з хамутом, яна агледзела яго здалёк, прыклаўшы далонь да вачэй: ён ідзе такі сьвежы, нібы адляжаўся ў лясах, Настасься зноў да шчаўя схілілася сарамліва.
Гэта вяртаецца Аўром на сьвітаньні дадому з варты. «Дабрыдзень табе, Настасься, цялушка ціхая, дабрыдзень!»
Ад сораму яна схавалася за кустамі — дзядзька грузны ня зможа яе знайсьці. Тады Аўром кінуўся ў кусты, далёка чуўся ягоны сьмех між лісьця: «Цялушка мая, дзе ты, золатка, жыцьцё маё!» Настасься за гальлём радавалася дзядзьку... «Ён такі сьвежы, нібы адляжаўся ў лясах!» Смуглы, распалены, з раскудлачанымі вачмі і кудзерамі, ён знайшоў яе ў траве паўрадасную, паўспалоханую — так курачка палохаецца сьляпога дажджу... Тады схапіў ён яе ў свае шырокія абдымкі, пацалаваў у дрыготкую загарэлую шыю.
Яна радасна ўздрыгнула, падаючыся да яго і ціха тулілася да яго грудзей усё бліжэй і бліжэй...
275
9• Der feter Ice
S’hot zix feter Ice ojsgelernt snajderaj, maxt er alte asermjegesa, punkt vi bspoglbnaj, maxt er alte sermjeges, punkt vi bspoglbnaj...
Kumt er in a derfl on mit der nodlfodim, hengt er ojs a viveske: «Do farrixt men bgodim», hengt er ojs a viveske: «Do farrixt men bgodim».
Zict der feter afn tis terkis, tamevate, trent un nicevet un lejgt a late af a late, trent un nicevet un lejgt a late af a late.
Ojsgelatevet ejn dorf, gejt er in a cvejtn, biz er lozt arojs fun hant dem gegnt a banejtn... Biz er lozt arojs fun hant dem gegnt a banejtn...
S’hot zix feter Ice ojsgelernt snajderaj, maxt er alte asermjegesa, punkt vi bspoglbnaj, maxt er alte sermjeges, punkt vi bspoglbnaj...
Варыянты: 1 Cukunft: sermiges GM: sermjenges b Cukunft: spigl
276
9• Дзядзька Іца
Дзядзька Іца навучыўся кравецтву, ён робіць старыя сярмягі новымі, проста з іголачкі, ён робіць старыя сярмягі зусім як з іголачкі новыя.
Прыходзіць ён у вёсачку зь ніткай і іголкай, вывешвае вывеску: «Тут папраўляюць адзежу», вывешвае вывеску:
«Тут папраўляюць адзежу».
Сядзіць дзядзька на стале патурэцку, блазнавата, пора, ніцуе і накладае лату на лату, пора, ніцуе і накладае лату на лату.
Аблатаў адну вёску, ідзе ў другую, пакуль ня пусьціць з рук абшытае навакольле... Пакуль ня пусьціць з рук абшытае навакольле...
ДзядзькаІца навучыўся кравецтву, ён робіць старыя сярмягі новымі, проста з іголачкі, ён робіць старыя сярмягі зусім як з іголачкі новыя.
277
io. Vinter banaxt in der alticker xate
Iz men gelegn banaxt in der alticker xate, gerejxert di Ijulkes di grojse, gebrumt un gesopet. Farmaterte hobn di feters gekukt tamevate, in svejs iz a feter gezesn bam tis un gexropet.
In stibl hot kojm a lucine a stile gebrent...
Derbaj hot der feter Raxmiel di ho/zn farscobet, a snej hot gexljopet in fencter, a vint hot geklapt in di vent, di zaslinke hot zix in ojvn bonb ventl geskrobet...
Es hot zix der zejde gedrejt af dem ojvn dem hejsn, on ko/xes, cdic hemd ufgeefnt, in angstn baslogn, der vint afn feld hot di xvaljes in Njeman gesto/sn, di alte behejme in stal hot nit ufgehert klogn.
Es zajnen di feters gelegn cu cvej in di betn, temp mit di cures cum balkn gekukt un gesvign Der zejdenju hot zix gekert, o, der zejdenju hot zix gebetn: «Avremcik, majn kind, tu a dzungd undz a troj’rikn nign!»
Fun hejsn geleger arop iz Avrohem der feter, in xo/sexnis iz er geven, vi a jodle a groje Hot er gegebn a zung, vi a vint in eosjendikee bleter, hot er gegebn in tunkeler xate a voje, azoj vi es vojet a volf badernaxt af di vegn, vi’s vojet a volf af farsnejte, balojxtene plejnen Fartajete zajnen di feters, vi klecer, gelegn, s’hot plucem der zejdenju stil ongeho/bn cu vejnen, er hot zix gedrejt afn ojvn, geklapt in di cigl.
«О, Gotenju, helf, es iz fincter un biter...»
Dem feter Avrohem iz durx in di bejner a citer, es hot zix der nign gegebn a gos, vi a spigl, gegebn a klung, vi a vaser in neplen in bloje...
Варыянты:a GL: нямаb OS: inc GM: dos d NL: zinge Cukunft, NL, AV, GV, OS: osjenike
278
іо. Зімовая ноч у старэнькай хаце
Ляжалі яны ўначы ў старэнькай хаце, курылі вялікія люлькі, саплі і бурчалі. Змучаныя дзядзькі паглядалі дурнавата, спацелы, сядзеў за сталом адзін дзядзька і хроп. У хаце ледзь гарэла ціхая лучына...
Тым часам дзядзька Рахміэл падшываў порткі, сьнег хлюпаў у вокны, вецер грукаўся ў сьцены, засланка ў печы скрэблася аб сьценку...
Варочаўся дзед на гарачай печы, бязь сіл, расшпіліўшы кашулю, мучаны трывогамі, вецер на поле гнаў па Нёмане хвалі, старая карова ў хляве не пераставала наракаць. Дзядзькі ляжалі ў ложках па двое, тупа, тварамі ў столь, глядзелі і маўчалі Дзядуля павярнуўся, о, дзядуля папрасіў: «Аўрэмчык, сынок, засьпявай нам тужлівы напеў!»
Спусьціўся дзядзька Аўром зь цёплай ляжанкі, у цемры ён быў як шэрая елка Засьпяваў ён, як вецер у восеньскім лісьці, завыў ён у цёмнай хаце, так як вые воўк уначы на дарогах, як вые воўк на засьнежаных асьветленых раўнінах Затоена ляжалі дзядзькі, як калоды, і раптам дзядуля пачаў ціха плакаць, ён варочаўся на печы, грукаўу цагліны.
«О, Божачка, памажы, туттак змрочна і горка...»
У дзядзькі Аўрома прайшлі дрыжыкі па касьцях, напеў лінуў чысты, як люстэрка, загуў, як вада ў сініх туманах...
279
In xcysexnis iz er geven, vi a demb a gezunter. Hot er a trejsl geton di cuprine aruf un arunter (dos hot er derzen inem xolem Nastasje adi gojea). Er hot zix avekgestelt ojs un gegebn a rice, azoj vi an oger, vos benkt nox a kljace a hejse, a sprung un a hejb zix geton mit di hent in di bokes, az s’hobn fun frejd zix cepintlt ba jedn di q/gn, un s’zajnen di slexte gedanken, azoj vi sorokes vi groje fun tunkeler xate cefkygn...
Iz er arojs in a tend, a bzungb un a zee mit di stivl, a bren in der luft, vi a flam, mit di hejse svarcaplen, az s’hot zix der zejde derfilt, vi er flit mit 1'def stibl, er krixt ergec hq/x, ergec hq/x af cebroxene staplen...
Cetumlt fun nign, gelejmt iz der feter geblibn, in skaverod hot sq/n getliet di lecte lucine, der zejdenju hot zix cesmejxlt, di hent zix geribn: «Avremele, vu’ste genumen aza kolnegine?..»
Der bloj fun fartog iz arajn in der varemer xate, farviklt in strq/ hobn bejmer in gortn gefrorn... Der vint hot in firhojz gecupt fun a pelcl di vate, di alte behejme in stal iz antsvign gevorn.׳
Варыянты:a GM: нямаb NL: zingc NL, AV, LP, GV, OS, GM: dem
280
У цемры ён быў, нібы здаровы дуб. Трасянуў ён чупрынай уверх і ўніз (то ўбачыў ён у марах гойку Настасьсю). Ён устаў і заржаў, як жарабец, што па гарачай сумуе кабыле, падскочыў і стаў рукі ў бокі, так што ў кожнага ад радасьці заміргалі вочы, і ўсе дрэнныя думкі, быццам шэрыя сарокі, паразьляталіся зь цёмнай хаты...
Пусьціўся ўтанец ён, прыпяваючы і прысіукваючы ботамі, з жарам у паветры, як полымя, з гарачымі зрэнкамі, так што дзед адчуў, быццам ён ляціць разам з хатай, узьбіраецца некуды высока па разламаных прыступках...
Разгубіўшыся ад напеву, дзядзька стаяў нерухома, у патэльні ўжо дагарала апошняя лучына, дзядуля ўсьміхнуўся, паціраючы рукі:
«Аўрэмэлэ, адкуль жа ж у цябе такі цудоўны голас»?..
Сінь досьвітку ўвайшла ў цёплую хату, захутаныя ў салому, мерзьлі дрэвы ў садзе... Вецер у сенцах вышчыпваў вату з кажушка, змоўкла старая карова ў хляве.
281
11. Antose spilt af der bandure
Hej, hej,
hej, Antose, tu a zung, tu a klung af der bandure:
sure, bure, mure, ture, ot azoj, hej, hej.
S’iz geven der krever dukes vajs vi snej, vajs vi snej, hot er kinderlex in palac — texter cvej, texter cvej, nor bam dukes ba di ferd hot gedint Dmitruk ״Bjadulja3 mitn nomen b§alapejb...
КНІГІ ОНЛАЙН
