Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Hej, hej,
hej, Antose, tu a zung, tu a klung af der bandure:
sure, bure, mure, ture, ot azo/, hej, hej.
S’iz gekumen vjesnecajt, brengt der bq/m di naje cvajglex, brengt cderc svalb ddemd svelbele, brengt di cojg ahejm di cajglex un di ku ddemd kelbele...
Варыянты:a LP, GL, GM: Skaruljab GM: Salapajc LP, GL, GM: di d GL, O§, GM: dos
282
11. Антоша грае на бандуры
Гэй, гэй, гэй, Антоша, засьпявай, зазьвіні на бандуры: шуры, буры, муры, туры, вось так, гэй, гэй.
Жыў аднойчы крэўскі князь як сьнег белы, як сьнег белы, меў двух дзетак у палацы — дзьвюх дачок, дзьвюх дачок, а ў князі пры конях служыў Дзьмітрук Бядуля1 па празваньні Шалапай...
Гэй, гэй, гэй, Антоша, засьпявай, зазьвіні на бандуры: шуры, буры, муры, туры, вось так, гэй, гэй.
Прыйшла вясновая пара, на дрэвах новыя лісточкі, у ластаўкі — ластавачка, у казы — казьляняты а ў каровы — цялятка...
1У савецкіх выданьнях імя замененае на Дзьмітрук Скаруля. Са Зьмітраком Бядулем Кульбак мог сутыкацца ў Менску ў 19181919 гг.
283
S’iz gekumen vjesnecajt far di texterlex di cvej, brengen zej ahejm cum dukes, inem fartex cu bajstrukes...
Vej, vej, vej...
Hej, hej, hej, Antose, tu a zung, tu a klung af der bandure: sure, bure, mure, ture, ot azoj, hej, hej.
Xapt der dukes zix cum sverd, hej st der dukes spanen ferd, un fun Kreve biz Mazir un fun Zetl biz Damir jogn rajter un karetn, lo/fn lafer un stafetn S’iz in ergec nit geven, nit cu zen
dem ro/cejex 1׳Salapej1...
Hej, hej, hej, Antose, tu a zung, tu a klung af der bandure: sure, bure, mure, ture, ot azoj, hej, hej.
Варыянты:a GM: Salapaj
284
Прыйшла вясновая пара і для дзьвюх дачушак, прынесьлі яны князю ўфартуху па байструку...
Вой, вой, вой...
Гэй, гэй, гэй, Антоша, засьпявай, зазьвіні на бандуры: шуры, буры, муры, туры, вось так, гэй, гэй.
Князь хапаецца за меч, загадвае запрагаць коней, і ад Крэва да Мазыра і ад Дзятлава да Міра скачуць коньнікі і карэты, бягуць вестуны і штафэты Ці няма дзе, ці ня бачылі вы дзе разбойніка Шалапая...
Гэй, гэй, гэй, Антоша, засьпявай, зазьвіні на бандуры: шуры, буры, муры, туры, вось так, гэй, гэй.
285
In di velder fun Krivic vo/nt der gazlen bSalapejb, un der alter krever dukes, vajs vi snej, vajs vi snej, fort alejn iber di plejnen in dem riterlexn 1’traxt1’, un er klingt mit di klejzajen in der naxt, in der naxt...
Hej, hej, hej, Antose, tu a zung, tu a klung af der bandure: sure, bure, mure, ture, ot azoj, hej, hej.
Варыянты:a GM: Salapaj b GM: praxt
286
У лясох пад Крывічамі жыве злодзей Шалапай, а стары крэўскі князь, як сьнег белы, як сьнег белы, скача самотна па раўнінах у рыцарскім рыштунку, і бразгае зброяй уначы, уначы...
Гэй, гэй, гэй, Антоша, засьпявай, зазьвіні на бандуры: шуры, буры, муры, туры, вось так, гэй, гэй.
287
12׳. Der zejdenju kumt starbn
Groj, vi a tojb, iz farnaxtlex der zejde gekumen fun feld, curextgemaxt stil bdemb geleger un opgezogt vide, in harcn cezegnt zix ruikerhejt mit der velt un dan cugeslosn, on ko/xes, di o/gn di mide...
Un s’zajnen di feters gekumen cukopns fun zejdn, aropgelozt tif di bavaksene kep un gesvign, s’hot epes farscemet di hercer un nit gelozt rejdn, farscemete hercer — a zifc nit gekont arojskrign... Pamelex hot demit der zejde geefnt di o/gn, s’iz varem a smejxele ibergegangen zajn ponim, er hot zix gezect afn bet, kojm zix ibergebo/gn, un ot vos der zejde hot demit geredt cu di bonim: «Du, cOrcec, majn bxor, bist geven der jesod fun mispoxe! Der erster in feld un der lecter gezect zix cum tis...
Di erd hot zix varem ceefnt fun unter dajn soxe, azo/ vi di erd zol dajn zomen zajn dfruxtbar' un fris!.. Raxmiel, ver kon zix mit dir af der lonke farmestn! Geven iz dajn kose in groz, vi a flejcl fun fajer, dix kenen di sleng in di zumpn, di fejglen in zejere nestn, di broxe zol ruen ba dir eineme stal un in sajer!
Du, Smulje, der tajxmenc, nito af der velt aza glajxn! Bastendik dem buc af di plejces, bastendik a naser, gesmekt hot mit supn tun dir, mit dem rejex fun slajm in di tajxn, gebenct zolstu zajn afn land un gebenct — afn vaser!..»
S’iz naxt cugefaln. Di ro/tinke sajblex fun xate in tunklenis hobn gevorfn a sajn af dem zejdn... Es hobn gestumt majne feters, gestumt hot der tate, un nist gelozt fain a vort fun zajn bencn un rejdn/
Варыянты: a GL: няма b GM: dos c Cukunft: Jorce d OS: fruxtik e GM: in der
288
12. Дзядуля прыходзіць паміраць
Шэры, як голуб, пад вечар дзед прыйшоў з поля, ціха паправіў пасьцель і прамовіў споведзь1, у сэрцы разьвітаўся спакойна са сьветам і тады, бязь сілаў, заплюшчыў стомленыя вочы... I прыйшлі дзядзькі да ўзгалоўя дзеда, нізка схілілі зарослыя галовы і маўчалі, нешта заціснула ім сэрцы і не давала гаварыць, зашчэмленыя сэрцы — не было як нават уздыхнуць... Тады дзед паволі расплюшчыў вочы, цёплая ўсьмешка прабегла па ягоным твары, ён сеў у ложку, крыху сагнуўшыся, і вось што дзед тады сказаў сынам:
«Ты, Орча, мой першынец, быў асновай сям’і! Першы ў полі і апошні садзіўся за стол...
Зямля раскрывалася цёпла пад тваёю сахой, так як зямля, хай семя тваё будзе плоднае і сьвежае!.. Рахміэл, хто можа з табой спаборнічаць на лузе!
Твая каса была ў траве як струменьчык агню, цябе знаюць зьмеі ў багнах, птушкі ў гнёздах, хай блаславеньне спачывае на табе ў хляве і ў гумне! Ты, Шмуля, рачны чалавек, няма табе роўнага ў сьвеце! Заўсёды з бучом2 на плячы, заўсёды мокры, заўсёды ад цябе пахла лускою, водарам рачнога глею, будзь блаславёны ты на зямлі, і — на вадзе блаславёны!״»
Надыходзіла ноч. Пачырванелыя шыбіны хаты у змроку кідалі водбліск на дзеда...
Маўчалі мае дзядзькі, маўчаў мой бацька, і не прапускалі ні слова зь яго бласлаўленьняў і прамовы.
1 Спавядальная малітва (відуй), прызнаньне ў грахах, памылках і злачынствах, якое прамаўляецца перад сьмерцю.
2 Буч — рыбалоўная снасьць з лазовых дубцоў у выглядзе вузкага круглага каша зь лейкападобным уваходам; верша; нерат.
289
aDan hot zix der zejde cezegnt... Di glider cuzamengenumen... Un stil un af ejbik di ojgn di bstareb farslosn.
Gekukt hot der оДет, gekukt af dem kerper dem stumen un gornit gezen un kejn cejncikec trer nit fargosn...
A fq/gl hot ergec in vald ojsgeklogt far der naxt dired lejdn, di lecte lucine in xate hot kojm nox geglit in di funken, un s’zajnen di feters gestanen cukopns fun zejdn, di svere, bavaksene kep in di akslen farzunken...a
Варыянты: a GL: няма b Cukunft: Starke c LP: ejnciker d NL, AV, LP, GV, O§, GM: zajne
290
Тады дзед разьвітаўся... Склаў рукі разам...
I ціха навекі заплюшчыў застылыя вочы. Глядзелі ўсе, глядзелі на зьнямелае цела і нічога ня бачылі, і ніводнай сьлязы не пралілі... Недзе ў лесе птушка выплаквала ночы свае нягоды, апошняя лучына ў хаце яшчэ ледзь дагарала ў іскрах, і стаялі дзядзькі ля ўзгалоўя ў дзеда, цяжкія, зарослыя галовы ўвабраўшы ў плечы...
291
Abai
aMenej, menej, tekejl ufarsin.’
Es klingen balojxtene zaln, un s’klogt der orkester
Di pojkn farto/bn bdem tifnb gevejn fun di fidlen.
Es grobn di beser, vi alte kabronim mit finctere ridlen, es laxn klarnetn, es plojdert der cimbl, es srajen di mesene teler, un s’tancn stajfrekike hern, vajszajdene damen hel, heler un heler...
Un s’misn zix dorstik cuzamen svarcflamike voncn un cejndlex ceblicte, gegleklte lokn, di snipsn, di sixlex gesnicte, di blicike blikn un zokn...
Un stum in dem hercergecapl fartrunken, es tuljen zix nenter di knien, Calc neuter1, un spricn mit funken...
Un fajer lozt ojset ajeder svarcapl, un s’citern, citern vejen...
Nor dpluclungd a violoncel tut a klog in orkester...
Vi s’tut ven a klog in a vald fun fargesene nester... Un blutik di halbe levone trift durx in di fencter.
Публікацыі: Di cajt (NjuJork). 1922. №537. Z. 4; NL 1819; AV 203204; LP 2930; GL 3738; GV 305306; O§ 9495. BAL Варыянты:a GL: няма b OS: dos tifec GL: нямаd NL, OS: plucling
292
Баль
Мэнэ, мэнэ, тэкэл, упарсін1.
Зьвіняць асьветленыя залі, і жаліцца аркестар Барабаны глушаць глыбокі плач скрыпак. Рыюць басы, як далакопы старыя рыдлёўкамі змрочнымі, сьмяюцца клярнэты, балбочуць цымбалы, крычаць медзяныя талеркі, і танчаць паны тугафрачныя, і белашаўковыя дамы ярчэй і ярчэй і ярчэй...
I перамешваюцца прагна палымяначорныя вусы і блішчастыя зубкі, вітыя кудзеркі, гальштукі, зграбныя туфлікі, зыркія позіркі і панчохі...
I цішком ад сэрцаў трымценьня зьнямеўшы, туляцца бліжэй і бліжэй калені, усё бліжэй, і пырскаюць іскрамі...
I кожная зрэнка шугае агнём, і вейкі дрыжаць, дрыжаць...
Але раптам у аркестры займаецца плачам віялянчэль... Гэтак чуецца плач у лесе з пакінутых гнёздаў...
I працякае ў акно крывавы паўмесяц.
1 Палічана, палічана, узважана і падзелена (Кніга прарока Данііла, 5:25).
293
Es vajzt zix a hant — a hant a cekrimte fun arbet, farsmidt in a kejt, lejgt ojset di o/sjes fun blut aafna vant: To/t
Un s’tancn stajfrekike hern, vajszajdene damen hel, heler un heler, es srajen di mesene teler, es laxn klarnetn, es plojdert der cimbl, di pojkn farto/bn 1׳dem tifnb gevejn fun di fidlen, un s’grobn di beser, vi alte kabronim mit finctere ridlen...
Варыянты:a O§: af der b O§: dos fife
294
Паказваецца рука — рука скрыўленая ад працы, закаваная у ланцуг, і крывёю выпісвае літары на сьцяне:
— Сьмерць!
I танчаць паны тугафрачныя, і белашаўковыя дамы ярчэй і ярчэй і ярчэй, крычаць медзяныя талеркі, сьмяюцца клярнэты, балбочуць цымбалы, барабаны глушаць глыбокі плач скрыпак, і рыюць басы, як далакопы старыя рыдлёўкамі змрочнымі...
295
***
Ix bin a boxer a hultaj, hob aix mir aa stekn, trajrajraj, trajrajraj, x’span in baldib ekn.
Kum ix cu a krecme cu, klap ix on in tojer.
«Ver bistu? Ver bistu?» Entfer ix: A gejer.
«Lejdikgejer, azoj fri! Xucpenik farsajter...» Trilili, trilili, un ix gej mir vajter.
Kum ix cu a brunim cu, x’trink zix on mit vaser, stej ix in dem morgngroj, vi a hon a naser...
Fort a pojerl farbaj: «Co cuvac na svecje?» Vejs ix nit un ctuc a braj: Svecje? — Pece mece...
Публікацыі: NL 7; AV 33; GV 282; OS 3132; GM 31. Гэты верш сьпявае як песьню вандроўны філёзаф Гімпэлэ ў рамане «Мэсія з роду Эфраіма».
Варыянты:а О§: a langn h О§: aleс ОЙ: gib
КНІГІ ОНЛАЙН
