Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
А часам, як сядзяць яны за шклянкай віна (бывае, бывае, хай бы лепш не бывала), чалавечак расчыняе дзьверы і плюе проста ў твар...
О, раз, як сядзяць яны за шклянкай віна.
Двое людзей, што жывуць дзьверы ў дзьверы, двое суседзяў, два высокія хлопцы — дзяўчаваты адзін і бледная істота (ува мне, ува мне, ува мне).
Двое людзей, што жывуць дзьверы ў дзьверы.
34і
Axer
(Poeme)
Axer est scyn nit, trinkt scyn nit mer.
Axer iz scyn nor ojg un geher, ojg un geher... Un in feld, cu dem naketn breg cugespart, er ligt.
Er svajgt. Horxt. Un hart.
«Du, du, ix hob lejdn in lebn agevelta, nor noxgejn dajn citerdiklixt stilerhejt: vos ix traxt — iz di velt, un di velt iz di velt, s’iz der umklorer sod nit basejdt.
X’hob verter un verter, vi finklende snurn kristol, geslejft un gevorfn in krenc:
Du, du, vos batajt a menc?
Vos iz a barg?
Un vos xolemt der tunkeler tol?
O, du, di farhojlene sejd funem al;
geleger fun lang scyn farglivertn strom — du, Got!
Bistu nit fun majn blut a geborener, blutiker stral cu balajxtn dem thorn?!»
Bam breg. S’stcynt a kerper a naketer stum. Dos iz er.
A hcyl bergl fun ojg un geher, ojg un geher...
Un di stim, vi fun dr’erd ojsgekvelt, jogt,
Axer klogt, Axer klogt ba dem ek fun der velt:
«X’trog aaruma fun der grojer nesome dem ol, vi a kejt.
O, farvos bin ix nit tcyberhejt
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1924. №2. Z. 120; Undzer folkscajtung (Varse). 1924. №16. Z. 3; AV 162164; O§ 294296.
Варыянты:a AV, OS: gevoltb O§: arojs
342
Ахер1
(Паэма)
Ахер ужо ня есьць, ужо больш ня п’е.
Ахер увесь ужо толькі з вока і слыху, вока і слыху...
I ў полі, прыпаўшы да голага краю, ляжыць ён.
Ён маўчыць. Слухае. Чакае з надзеяй.
«Гэй ты, я пакутаваць хацеў у жыцьці, толькі ціха ісьці за тваім дрыготкім сьвятлом: тое, што думаю — гэта сьвет, а сьвет — гэта сьвет, няясная неразгаданая тайна.
Я маю словы і словы, як іскрыстыя ніткі крышталю, адшліфаваныя і сплеценыя ў вянкі: Гэй ты, што значыць чалавек?
Што такое гара?
Пра што марыць цёмная даліна?
О, ты, схаваны футарал усясьвету;
рэчышча даўно застылага патоку —
ты, Бог!
Ці ж ты не з маёй крыві народжаны, крывавы прамень каб асьвятляць бездань?!»
На беразе. Дзівіцца моўчкі голае цела. Гэта ён.
Пустая горка з вока і слыху, вока і слыху...
I голас, што б’е нібы крыніца зпад зямлі, гоніць,
Ахер жаліцца, жаліцца на краі сьвету:
«Я нашу ярмо сівой душы, як ланцуг.
О, чаму я не зрабіўся,
‘Ахер (Іншы) — так быў празваны яўрэйскі мысьляр ІІІ стст, Эліша бэн Абуя, якога лічылі ерэтыком і вераадступнікам.
343
ojsgeknotn gevorn a tol...
Du, ze, majne roje xalq/mes fun lejm, in majn hare — dos farneplte, vareme feld, vos er zingt on an otem gehejm fun ejn velt, ejn velt...
Dox — der morgnroz stajgt ufet nit fun mir.
Dos lixt fargejt, un x’vel in vister naxt cum ojsgegloztn bio nit vern cugelejt...
Ver vejs, ci bin ix af di felder do?!..
Ix lig un horx dem kiln gos fun fajxte stern, x’lojer af di dine Milxvegn: un du, vu bistu?! Nor dorstik dix in frejdgang cu derhern — farnem ix nor di tq/be kleng fun ru.
Ci vel ix dix sq/n ven amol bagegenen??..
Dos lid fun stume kerpers glit fun tif un stajgt.
Ze cu! Ze cu!!..
X’hob dembik mix in velt arajngecvajgt, xoc inem trojm, ci vestu inem sturem q/xet mix baregenen?!
Du, du!
X’vil fain stum — an ufgebliter bq/m, x’vil blumendik in rq/tn untergang fargejn, x’vil vejx aroptrifn a toj fun zingendikn bio, vi a gezang, vi a gevejn...
Vej, saj du un ix — mir zajnen lang nito!»
Bam breg. S’stq/nt a kerper a naketer stum. Dos iz er.
A hq/1 bergl fun ojg un geher, ojg un geher... Un di stim, vi fun dr’erd ojsgekvelt, jogt,
Axer klogt, Axer klogt ba dem ek fun der velt.
344
замешаны глуха, далінай...
Гэй ты, глядзі, мае мары сырыя з гліны, у сэрцы маім — замглёнае, цёплае поле, што сьпявае бяз дыху таемна аб адным, адным сьвеце...
Усё ж — зара ўзьнімаецца не зь мяне.
Сьвятло мінае,
і ў панылай ночы я да зашклёнай сіні ня буду прынітаваны...
Хто ведае, ці ёсьць я тут у палях?!..
Ляжу я і слухаю халодную залеву мокрых зорак, я сачу за тонкімі Малочнымі шляхамі: а ты, дзе ты?! Прагну пачуць цябе ў радаснай хадзе — але я разумею толькі глухія гукі спакою.
Ці я ўжо хоць раз цябе сустрэну??..
Песьня нямых целаў успыхвае з глыбіняў і ўзносіцца.
Глядзі! Прыгледзься!!..
Я дубам угалініўся ў сьвет, хоць бы ў марах, ці ты ў буры таксама абліеш мяне дажджом?! Гэй ты!
Я хачу ўпасьці нема — расьцьвілым дрэвам, хачу квяціста растаць у чырвоным захадзе, хачу мякка праліцца расой са сьпеўнай сіні, як сьпеў, як плач...
Ах, што я, што ты — нас даўно ўжо няма!»
На беразе. Узіраецца моўчкі голае цела. Гэта ён.
Пустая горка з вока і слыху, вока і слыху...
I голас, што б’е нібы крыніца зпад зямлі, гоніць,
Ахер жаліцца, жаліцца на краю сьвету.
345
A dude
(Dos kloglid funem altn Rajs)
Dudududu dudu dudududu dudu
1. Mazl
Hej, x’vel ufspiln majn bidnem mazl af der dude, dududu —
un x’vel cukrexcen mit krexcensoves funem brojnem vald, un x’vel cuzifcn mit zifcn,
vi a rej fun buslen fliendik cum grinem jam...
O, velxe korces zajnen umgefaln nit fun sturemvint?
— Di cejner fun mojl.
Un vos iz vajs gevorn, nit gevajsterhejt?
— Majne patles hor.
Un velxer langer fis iz farblibn on a tajx?
— Ix, der duder fun Rajsn...
Dudududu.
2. Rob
Bagegnt bam breg fun vald hot amira a rob — vajs vi snej. Vos iz er gestanen bam zajt fun breg un gekukt af mir? Iz er vajs gevorn fun pajn, der rob der fincterer, iz er a sliex ojsculugn 07b di geter hobn undz farlozn? Un her zix ajnher zix ajn Vos ruft azoj di groje kukavke fun vald?!
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1924. №5. Z. 283284; Undzer folkscajtung (Varse). 1925. №8. Z. 3; AV 2532; GV 277278 (Rob; Vilie; Jezus); GM 2330.
Варыянты:a GM: mix
346
Дуда
(Песьняжальба з старой Беларусі)
Дудудуду
дуду
дудудуду
дуду
1. Доля
Гэй, зайграю я бедную долю маю на дудзе, дудуду
застагну разам з стогнам савіным з бурага лесу,
і ўздыхну разам з уздыхам,
як буслоў чарада, што ляціць да зялёнага мора...
О, якія карчы ня ветры вырвалі буйныя?
— Зубы ў роце маім.
А што зрабілася белым нябеленае?
— Mae кудлатыя валасы.
А якая доўгая рыба засталася бяз рэчкі?
— Я, дудар беларускі...
Дудудуду.
2. Крумкач
На ўскрайку лесу сустрэўся мне крумкач — белы, як сьнег.
Што стаяў ён на ўскрайку і глядзеў на мяне?
Ці ён зьбялеў ад пакутаў, той змрочны крумкач, мо ён пасланы выведваць, ці пакінулі нас багі?
I ўслухайся... услухайся...
Што кліча так зязюля шэрая ў лесе?!
О, Міхайла, Міхайла...
347
O, Mixajlo, Mixajlo
Nit zi ruft, di grojinke, nor zi zogt forojs: — Es vet untergejn der alter sejvet fun di rajsn, es vet nit iberblajbn a pojerl fun zej, nit a stejn fun a xate, nit a korc in feld...
Dudududu.
3. Vilie
X’bin gelegn ba der Vilie. Zi hot getrunken, di mamesi, fun der levone.
X’hob arojsgekukt un gefregt ba ir:
Ci vet Bjalun, Bjalun undz nit corenen?..
O, er zict sojn nit af di stern, Bjalun, un er svimt so/n nit in di himlen, vi a hext a zilberner, vi a slajen a gilderner... Du — ba vos zajnen mir geblibn? Dududu. Mir zajnen geblibn ba an emer, vos amen kena mit im nit sepn, ba a lopete, vos amen kena mit ir nit grobn, un ba a vaser, vos amen kena bimb nit aribergejn...
Hej, dudududu.
4. Berd
Jezus hot gehejsn untersern di kudlate kerk, dudududu.
Jezus hot gehejsn untersern di lange berd, o, vej, x’hob kojm di drajcn hor unter der gombe ojsgexoljet, vajl a bord git xoxme cu dem mencn...
Un ir, ir alte rajsn, ir bekovedike, hener opgekroxene, felder opgekosete, zet di geter cu.
S’hot Bjalun gelojxtn mit der kalter bord, un alejn der Jezus trogt a berdele, a blonde... Dudududu.
Варыянты: “ GM: me konb GM: es
348
Ня кліча яна, шэранькая, а прадказвае яна:
— Загіне род стары беларусаў: не застанецца ад іх ні чалавечка, ні каменя з хаты, ні ў полі карча... дудудуду.
3• Вяльля
Я ляжаў ля Вяльлі. Яна, матуля, піла сьвятло зь месяца. Я выглянуў і спытаўся ў яе:
Ці ня будзе Бялун, Бялун гневацца на нас?..
О, ён ужо не сядзіць сярод зораў, Бялун, і не плыве ўжо ў нябёсах, як шчупак серабрысты, як лін залаты... Ду — дык з чым жа мы засталіся? — дудуду. Мы засталіся зь вядром, якім няможна чэрпаць, з лапатай, якою няможна капаць, з вадой, якую не перайсьці...
Гэй, дудудуду.
4■ Бароды
Езус казаў пастрыгчы кудлатыя каркі, дудудуду.
Езус казаў падстрыгчы даўгія бароды, а я, ой бяда, ледзь выпеставаў пад губой трынаццаць слабых валасін,
бо барада надае чалавеку мудрасьці... А вы, беларусы старыя, вы, самавітыя, вы, абадраныя пеўні, скошаныя палі, прыгледзьцеся да багоў.
Вось, Бялун бліснуў халоднай барадой, і нават сам Езус носіць бародку бялявую... Дудудуду.
349
5• Pantelej, Jemeljan un Tit...
Farvos svajgt af der asife Pantelej fun Krivici?
Er varemt hintern ojvn di lange bord, di gele bord...
Un farvos svajgt Jemeljan fun Kabilnik, der ho/xgeviksiker? — Balodn stejen zajne kajlexdike binstokn, in di cign zajne brengen im zibn mol zibn...
Un du, Tit fun Luhavje, du huljake, funem svern akubla trinkstu branfn af di xasenes, un dajn dude vojet, vojet, vi a volf
O, zol men onzogn in land, az s’iz Bjalun avekgegangen, mit der torbe bafnb plejce un mit dem stekn dem cberozevenc in hant...
Dudududu.
6. Farvandlung
Af di felder klogn di kurhanen, af di berg — di firstlexe kvorim, in di veldlex di olxove bavejnen dem gojrl fun Rajsn di cunojfgehojkerte sotns fun di oves...
Dudududu.
O, ix vel alejn mir ojsgrobn a kejver bam Vilie, un x’vel a Ijak mit branfn mitnemen cukopns; di kose — cu der rexter zajt, di dude — cu der linker zajt, un vi dos dpajerld, vos iz gevorn a bucan, un vi c01jasinkec di sove, vel ix ojx farvandlt vern in a grojen stejn...
Hej, dudududu.
Варыянты:a GM: kufl b GM: af der c GM: berjozeven d GM: pojerl 1 GM: Oljeminke
350
5• Панцялей, Амяльлян і Ціт...
Чаму маўчыць на сходзе Панцялей з Крывічоў? Ён грэе за печчу доўгую бараду, рудую бараду... А чаму маўчыць Амяльлян з Кабыльніку, высакарослы? Стаяць запоўненыя круглыя борці ягоныя, і козы прыносяць яму сем разоў па сем...
А ты, Ціт з Лугавых, ты, гуляка, што зь цяжкога вядра п’еш на вясельлях гарэлку а дуда твая вые, вые, як воўк —
КНІГІ ОНЛАЙН
