Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
326
Ваўчыныя песьні
і
Раскажу мае словы ваўчыныя
маім чатыром локцям, маім чатыром локцям1.
Маё вуха — глінянае, растрапанае і вялікае, яно слухае, што выплаквае сэрца.
О, Божа, для нячыстага ваўчынага выцьця чалавечы рот не пасуе.
У мяне зеленаватае полымя, што чарнее пад позіркам, і голад, што торгае з касьцяку;
у мяне ўкрадлівы крок
і кашчавы цьвёрды загрывак. —
Гэй, раскажу я пакуту сваю ваўкам, Божа!
2
Сіне запальваецца сьнег у фасфарычным навакольлі. Вой, вой, так са сьветам разьвітваўся воўк:
«Мне пляваць на ваўчынае племя, бо воўк можа быць толькі сам Гэй, вы, я прынёс вам атруту,
1 Гл. камэнтар да вершу «Мінха».
327
gemejnt, az amena spajt, ven es hot nor bgeregntb — ir hot mix farvorfn mit stejner.
S’iz a volf nit kejn volf, ven er trogt nox di fel af di bejner!»
Bloj cindt zix der snej af cder fosforneq gegnt. Vej, vej, s’hot a volf mit der velt zix gezegnt.
3
Cit’rik batapt di levone di felder, es xvaljen zix grine di snejike plejnen, un s’starcn fun tifenis kalte, cepatlte velder Federlex ejncike vejen, farvejen, farvejen, un vajt, hetvajt, gloct arojs fun di trukene snejen a knoxiker volf a gemejner durx grin ufgesnitene o/gn, a volf zojgt arojset dos blut fun di ejgene bejner un vojet, un vojet, un vojet cum himl dgeco/gnd...
4
Hej, hej, sver cu trogn ho/x dem kop dem bacuprinetn!
Un dos grobe hare dos srajike Ix vel avek cum dorf dem ojsgemandolinetn un af di felder, in di gertner di majike a tanc ton hefkerdik, un trojerik, un stumerhejt — a sraj ton, srajen mit an otem a farxlinetn fun jedn kust, fun hinter jedn bejt: Hej, hej, sver cu trogn ho/x dem kop dem bacuprinetn!
Варыянты: a LP, GM: me b Cukunft, AV, O§: gebrengt Cukunft, NL, AV, GV, OS: dem fosfornem11 AV, GV, OS: gesrign
328
падумаў, што плююць, калі толькі пайшоў дождж, а вы мяне закідалі каменьнем.
Воўк ня воўк, калі ён яшчэ носіць шкуру на сваіх касьцях».
Сіне запальваецца сьнег у фасфарычным навакольлі. Вой, вой, так са сьветам разьвітваўся воўк.
3
Дрыготка абмацвае месяц палі, хвалююцца зялёныя сьнежныя раўніны, і тырчаць з глыбіні халодныя, ускудлачаныя лясы... Пёркі самотныя веюць, завеюць, завеюць, і далёкадалёка, тарашчыць з сухіх сьнягоў мізэрны кашчавы воўк зялёныя прарэзы вачэй, воўк высмоктвае кроў з сваіх костак і вые, вые, вые цягнучыся да неба...
4
Гэй, гэй, цяжка несьці высока галаву абчупрыненую!
I грубае сэрца крыкастае Пайду я ў вёску размандаліненую і ў палі, і ў сады траўнёвыя станцаваць свавольна, тужліва, маўкліва — ускрыкнуць, крычаць захлынуўшыся за кожным кустом, зза кожнае баразны: Гэй, гэй, цяжка несьці высока галаву абчупрыненую!
329
Vajl s’klingen hungerteg, vi kejtn blajike, un s’zingen frejlex kejtn cu iberajorike... Hej, hej, ot dos grobe hare dos srajike kert zix, vi a volfixe, in a brust a horike. Ix vel avekjogn in vald af ale fir, a tanc ton hefkerdik, un trojerik, un stumerhejt, un funem krumen mojl dem ojsgeminetn vet tq/b arojssrajen der vald fun mir: Hej, hej, sver cu trogn hq/x dem kop dem bacuprinetn!
5
Hej, a volf in der stolener elntkajt brext haldz un gebejn, hej, a volf in der stolener elntkajt trogt adia gal in di cejn.
Un er vejnt af di vegn jesenike opgemoret in pajn, un er vejnt af di vegn jesenike: Ale iz majn! Ale iz majn!
Un er vojet banaxt cu di fajern fun bahinterb a plq/t, un er vojet banaxt cu di fajern: Git brq/t! Git bro/t!
Hej, a volf in der stolener elntkajt brext haldz un gebejn, hej, a volf in der stolener elntkajt trogt adia gal in di cejn.
Варыянты: ' Cukunft: dem 11 LP, GM: hinter
330
Бо зьвіняць галодныя дні, як сьвінцовыя ланцугі, і пяюць радасна ланцугі пра наступнагадовае... Гэй, гэй, вось гэтае грубае сэрца крыкастае варочаецца, як ваўчыха, у калматых грудзях.
Я пабягу ў лес на ўсіх чатырох, каб станцаваць свавольна, тужліва, маўкліва, і з крывой грымасьлівай пашчы глуха выкрыкне зь мяне сам лес: Гэй, гэй, цяжка несьці высока галаву абчупрыненую!
5
Гэй, воўк у адзіноце сталёвай ломіць шыю і косьці, гэй, воўк у адзіноце сталёвай нясе жоўць у зубах.
Ён на восеньскіх плача дарогах змардаваны ў пакуце, ён на восеньскіх плача дарогах: Усё маё! Усё маё!
I ён вые ўначы на агні зза плота, і ён вые ўначы на агні: Дайце хлеба мне! Дайце хлеба!
Гэй, воўк у адзіноце сталёвай ломіць шыю і косьці, гэй, воўк у адзіноце сталёвай нясе жоўць у зубах.
ЗЗі
Vesnediks
S’lign brejt, s’lign gro/s majne borvese trit af dem feld af dem svarcn.
S’iz majn lajb ot di erd. X’bin a rozeve lid fun ir harcn.
Stromik xljupet majn hung’riker gang inderfri. X’sprejt funander di hent!
Tralala, tralala!
S’hot di stralike velt nit kejn vent.
aHeja, ahinter di fis, vos cetretn bmirb, a lojb cu dem sikern lebn Ix sprajz un ix lax in ajetvider tir: Hot ir gornit gezen?
Hot ir gornit gehert?
S’hot di velt zix mir untergegebn...
Публікацыі: AV 24; GL 15; GM 22.
Варыянты:a GL: Ob GM: mix
332
Вясновае
Разьлягаюцца шырока і буйна мае босыя крокі па чорным полі.
Маё цела — вось гэтая зямля. Я — ружовая песьня зь яе сэрца.
Струменна хлюпае мая галодная хада ўраньні.
Я раскідваю рукі.
Траляля,траляля!
Прамяністы сьвет ня мае сьценаў.
Гэй, хай застануцца ззаду ногі, што топчуць мяне, слава п’янаму жыцьцю
Я крочу шырока і сьмяюся ў кожныя дзьверы:
Вы нічога ня бачылі?
Вы нічога ня чулі?
Мне пакарыўся сьвет!
333
***
Di vejxe akslen citern fun majn barir, stil bejgt zi ojs cu mir ir blejx gezixt. Ix spir a klang vi fun ajaponisna gesir, un x’etem ajn barojst ir bdinemb lixt.
Dan bejg ix ganc zix cu Ccum vajsnc hant, un gring klingt uf dos blut in jungn gang Ven ix farblajb azoj dos lebn lang bam lixt farbejgt, vos lajxt mir umbakant.
Публікацыі: Undzer folkscajtung (Varse). 1923. №3. Z. 6; AV 137;
GL 24; OS 47; GM 53.
Варыянты:a OS: japanisn b GM: dinec GM: cu vajser
334
***
Мяккія плечы дрыжаць ад майго дотыку, ціха ўзьнімае яна да мяне свой бледны твар. Я адчуваю звон, як ад японскай парцаляны, і ўдыхаю ап’янела яе тонкае сьвятло.
Тады я нахіляюся ўвесь да белай рукі, і лёгка зьвініць кроў у маладым току Калі б застацца так на ўсё жыцьцё схіліўшыся ля сьвятла, што сьвеціць мне незнаёма.
335
Raj sis
O, nit vi di brojne sazlke iz zi stil, un nit ader sametenef’ svalb iz ir fejgele — bix zol sikn a gerus cu irb.
Liber iz zi afile fun cder grojeU dkukavkeled.
O, nit cu der kukavke iz zi glajx, ix zol eif hern rufndik...
Efser iz zi, vi di rjabine, vos stejt bam ffencterlf,
vi di Vilie,
ven zi iz nox kejn tajx nit geven, ven zi iz a levonedike gezesn inem altn slos un arojsgekukt cum jam.
Du bist vajt fun mir, un majn mazl iz ojx an anderer, vajl ix bin geglixn cu dem langn fuks, cu dem grojen volf
un cu dem demb, vos hot kejn bleter nit.
Farvos, langer fuks, hostu kejn bavorer nit — un ix bin an elnter in feld?..
Farvos, grojer volf, hostu kejn nore nit — un ix bin a farstofsener?..
Farvos, alter demb, hostu kejn bleter nit — un ix — kejn mazl nit?..
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1923. №11. Z. 688; Tog (Vilne). 1924. №1. Z. 3; AV 139; LP 33; O§ 4950; GM 54; E 10.
Варыянты:a LP: di sameteneb LP, GM, E: zi zol brengen a gerus fun mirc GM, E: dem grojend LP: kukavkee O§, GM, E: zif GM, E: fencter
336
Беларускае
О, не як бурая сажалка спакойная яна, і не аксамітная ластаўка птушка ейная — каб жа мне паслаць ёй прывітаньне.
Яна мілейшая нават за шэрую зязюльку.
О, не на зязюлю яна падобная, каб жа мне пачуць яе кліч...
Можа, яна як рабіна, што стаіць ля акенца, як Вяльля, калі не была яшчэ рэчкай, калі яна, месяцовая, сядзела ў старым замку і глядзела ў бок мора.
Далёкая ты ад мяне, і доля мая інакшая, бо падобны я на доўгага ліса, на шэрага воўка
і на дуб, што ня мае лісьця.
Чаму, доўгі ліс, ня маеш ты заступніка — а я самотнік у полі?..
Чаму, шэры воўк, ты ня маеш нары — а я застаюся адрынуты?..
Чаму, стары дуб, ты ня маеш лісьця — а я долі ня маю?.
337
***
Vest onton dajn agildernem ringa af zajn finger, un ix trog dajn ajzerne kejt.
Bren ojset di erter, vu ix bin gestanen, — x’vel ojsbrenen dix fun majn hare.
O, grojinke sperlen, ir kumt cu bderb kvure, — cu ajx iz geven zi farglixn.
Un ajx bet ix, briderlex svalbn
bam fencter:
Nit libn zix ofn, vajl x’zic af der erd in avejles;
di nestn nit bojen,
vajl zi iz avek fun majn chojzc...
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1923. №11. Z. 688; AV 140; GL 27;
O§ 4849; GM 55; E 24.
Варыянты: י GL, GM, E: gildenem rung b GL, GM, E: irc GL, GM, E: hejm
338
***
Свой залаты пярсьцёнак ты надзенеш яму на палец, а я нашу твой жалезны ланцуг.
Выпалі тыя месцы, дзе я стаяў, — а я выпалю цябе з майго сэрца.
0, шэранькія верабейкі, ляціце на магілу, —
яе параўноўвалі з вамі.
А вас, сястрычкі'ластаўкі
ля акна,
прашу не любіцца адкрыта, бо сяджу на зямлі я ў жалобе;
і гнёздаў не будаваць, бо мой дом пакінула яна...
1У арыгінале — браточкі, бо слова svalb (ластаўка) у ідышы — мужчынскага роду.
339
Cvej
Cvej mencn, vos vq/nen a tir lem a tir, cvej sxejnim, cvej boxerim hq/xe — a mejdldiks ejns un a brie a blejxe (in mir, in mir, in mir).
Cvej mencn, vos vq/nen a tir lem a tir.
Ix slof. aPluclunga cuxen zix emecns hent... (Az ejner gejt slofn, stejt ufet der cvejter.) Er viklt funander a sotndiklejter un krixt af di vent, af di vent, af di vent. Ix slof. Pluclung cuxen zix emecns hent.
Un amol, ven men zict ba a glezele vajn (es treft, oj, es treft, halevaj zol nit trefn), dos mencele tut dan a tirl an efn un spajt in a ponim arajn...
O, amol, ven men zict ba a glezele vajn.
Cvej mencn, vos vq/nen a tir lem a tir, cvej sxejnim, cvej boxerim hq/xe — a mejdldiks ejns un a brie a blejxe (in mir, in mir, in mir).
Cvej mencn, vos vq/nen a tir lem a tir.
Публікацыі: Inejnem (Cikago). 1924. №1. Z. 5; Ilustrirte vox (Varse). 1924. №1. Z. 8; AV 157; O§ 96.
Варыянты: ' O§: Plucling
340
Двое
Двое людзей, што жывуць дзьверы ў дзьверы, двое суседзяў, два высокія хлопцы — дзяўчаваты адзін і бледная істота (ува мне, ува мне, ува мне).
Двое людзей, што жывуць дзьверы ў дзьверы.
Я сплю. Раптам прачынаюцца нечыя рукі... (Калі адзін ідзе спаць, то другі ўстае.) Ён раскладае цяністую лесьвіцу і лезе на сьценку, на сьценку, на сьценку. Я сплю. Раптам прачынаюцца нечыя рукі.
КНІГІ ОНЛАЙН
