Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Cu xcos ho/sajnerabe vert stil mitamol, di felder fun sterndlex finklen un vimlen...
Dan klogt in der naxt zajn farborgener koi: «О, vos tu ix alejn in di himlen?!»
Публікацыі: NL 20; AV 116; GV 290; OS 33; GM 38.
Варыянты:a GM: gentygt
314
Крыкі
Да неба ўзьнімаецца ўночы крык:
Што робім мы, Божа, на гэтай зямлі?!
Анёл ля брамы сьвятой, на меч абапёршыся, заломвае крылы свае ад болю.
Да неба ўзьнімаецца ўночы крык...
Пад поўнач на ГойшайнэРабэ1 раптам робіцца ціха, зорныя палі іскрацца і варушацца...
Тады наракае ўначы Ягоны таемны голас: «О, што я раблю адзін у нябёсах?!»
1 ГойшайнэРабэ (Ошана Раба, літаральна «Вялікая асана») — сёмы дзень сьвята Сукес (Сукот, Кучкі). У гэты дзень на нябёсах «закрываюцца» ўсе асабістыя справы, распачатыя ў Рошэшонэ (РошГашана, яўрэйскі Новы год). У дні Рошэшонэ і Ём־Кіпэр справы ўсіх жывых істотаў разглядаюцца Божым Судом кожная асобна, а падчас Сукес Бог судзіць увесь сьвет адразу, вырашаючы, колькі дажджу выпадзе сёлета, які будзе ўраджай. У сёмы дзень сьвята — ГойшайнэРабэ — канчатковы прысуд замацоўваецца пячаткай.
315
Stumkajt
Vos vet rejdn di stumkajt, ven x’blajb mit ir ejner alejn — ix streng zix on cit’rik ingancn un x’vil xoc ir dq/fek derspirn.
Zi etemt fartajeterhejt fun der tif, vi a moxiker stejn, vi a tunkeler xolel, vos glivert ahinter baslogene tirn, un lojert a driknde last fun der brust, nit gelebt un nit tq/t, vi a naxt, vos vart opet adia sajn fun farnaxtikn rojt...
Stumkajt. X’zic fincter alejn in majn cimer gelejmt fun dajnjox, es dremlt in vinkl an alter rojal mit a pustkajt a kiler in guf, di sajnende klavisn porn zix kalt, vi di teg un di next in der vox —
nigunim gexolemte kojm un nox nit geborene hitn zej uf.
A ruike blaskajt sajnt op fun di svere un tunkele storn — x’zic fincter alejn. Majn onhejb iz lang mitn xojsex cuzamengegosn, majn sof hot ba mir zix in brust vi a lojterer tog ojsgelosn, un ix bin fun epes a stumkajt a gro/ser geborn gevorn...
X’volt ojshakn xoc fun der stumkajt an ejncikn funk, az in hare zol a gli ton der nign fun farn geborn...
S’zol bpluclungb a lajxt ton fun tifkajt a gliender vunk funem urgot, vos iz ojsgelosn gevorn.
X’zol zajn af a rege azoj, vi der knospiker bq/m inderfri, vos trejslt arop mit a frejd zajne next fun di cvajgn,
Публікацыі: Onhejb. Berlin, 1922. Z. 35; NL 14; AV 151152; LP 22;
Zamlbixer. Nju Jork, 1952. Z. 26; O§ 4041; GM 6768.
Варыянты:a Onhejb, NL, AV, Zamlbixer, OS: demb NL: plucling
316
Немата
Што будзе казаць немата, калі я застануся зь ёй сам — я ўвесь дрыготка напружваюся і хачу хоць намацаць яе пульс.
Яна дыхае затоена з глыбіні, як замшэлы камень, як цёмная прастора, што застывае за абабітымі дзьвярмі, і пільнуе гнятлівы цяжар грудзей, ні жывая ні мёртвая, як ноч, што перачэквае зьзяньне вечаровай чырвані...
Немата. Я сяджу змрочны адзін у пакоі, зьмярцьвелы пад тваім ярмом, дрэмле ў куце стары раяль з прахалоднаю пусткай у целе, зіхоткія клявішы спалучаюцца холадна, як дні і ночы ў тыдні — напевы ледзь прысьнёныя і яшчэ не народжаныя хаваюцца ў іх.
Спакойная бледнасьць адсьвечвае зь цяжкіх цёмных штораў —
я змрочны сяджу адзін. Мой пачатак зьліўся даўно зь цемраю, мой канец згас у мяне ў грудзях, нібы ясны дзень, і я нарадзіўся зь нейкай вялікай нематы...
Я б высек зь нематы хоць адзіную іскру, каб у сэрцы запалаў напеў яшчэ не народжанай явы... Каб раптам бліснуў з глыбіні палымяны знак пракаветнага бога, які згас даўно.
Каб жа мог я вось так хоць на міг, як дрэва ў пупышках ураньні, што з радасьцю страсае з галін свае ночы,
317
azoj vi di hung’rike xaje in vald, mit a mojl a farblutiktn svajgn, un klogn, vi zi, un stumen, vi zi.
Варыянт y Onhejb:
Stumkajt
Stil. Vos vet rejdn majn stumkajt, ven x’blajb mit ir ejner alejn Ix streng on di citrikste xusim un x’vil xoc ir dq/fek derspirn, zi etemt fartajeterhejt fun der tifkajt azoj, vi a moxiker stejn; azoj, vi a tunkeler xolel, vos glivert ahinter baslogene tirn, un lojert — a driknde last fun der brust nit gelebt un nit tq/t, azoj, vi a naxt, vos vart opet dem sajn fun farnaxtikn rq/t.
Stumkajt, x’zic fincteralejn in majn cimer gelejmt fun dajn jox, es dremlt in vinkl an alter rojal mit a pustkajt a kiler in guf, di sajnende klavisn porn zix kalt, vi di teg un di next in der vox, nigunim gexolemte kojm un nox nit kejn geborene hitn zej uf. A ruike blaskajt sajnt op fun di svere un tunkele storn, x’zic fincteralejn. Majn onhejb iz lang mitn xq/sex cuzamengegosn, majn sof hot ba mir zix in brust, vi a lixtiker tog ojsgelosn, un ix bin fun epes a stumkajt a grq/ser geborn gevorn.
Ix volt ojshakn xoc fun der stumkajt an ejncikn funk, az in hare zol a gli ton der nign fun farn geborn, es zol pluclung a lajxt ton fun tifkajt a hejliker vunk fun dem urgot, vos iz in nesome ba mir ojsgelosn gevorn; ix zol zajn af a rege azoj, vi der knospiker bq/m inderfri, velxer trejslt arop mit a frejd zajne next fun di cvajgn, azoj, vi di hungrike xaje in vald, mit a mojl a farblutiktn svajgn, un klogn, vi zi, un stumen, vi zi
318
так, як у лесе галодны зьвер, скрываўленым ротам маўчаць, наракаць, як ён, і нямець, як ён.
319
Asore Dibraje
Gehat hot der zejde a korev a trajber fun bern, a jid, vos flegt maxn koncert af di gro/se jaridn, dem ber flegt der korev batog af di kejtn farsmidn, banaxt flegt er tancn mit im ba Mer1 sajn fun di stern.
bMenb hot im gegebn dem nomen Asore Dibraje: di knoxike hent biz di kni, mit a sarbn a glatn, an 0alter farslumperter1 kop af a guf a horbatn, un dos hot getrogn mit fel un mit svejs, vi a xaje.
Iz er gegangen banaxt mit dem ber af di vegn;
Asore forojs, un der ber flegt im hintn baglejtn, un tomer a borveser pojerl kumt zej antkegn — a burc hot gegebn der ber un a klung mit di kejtn.
Es zajnen gestorbn fun pajn ba Asoren di vajber; banaxt flegt er ojston zej naket un onhejbn slogn, dan hot zix gehert afn dorf a fartajeter klogn, un xevre kadise flegt vasn ddiJ blut fun di lajber...
eDic drajcnte vajb hot gesemt far a vedme in Lite, zi hot im a toxter a jor nox der xupe geborn, Asore Dibraje hot ojsgecapt stil ire jorn, bmenb hot fun der vedme di bejner gelejgt af der mite.
Geven iz Asore Dibraje a trajber fun bern, a jid, vos flegt maxn koncert af di gro/se jaridn, dem ber flegt fAsoref batog af di kejtn farsmidn, banaxt flegt er tancn mit im ba 3der1 sajn fun di stern.
Публікацыі: Onhejb. Berlin, 1922. Z. 6; AV 17; LP 32; GL 3031; Zamlbixer. Nju Jork, 1952. Z. 24; GV 279; O§ 7576; GM 1415.
Варыянты: a Onhejb: dem b LP, GL, GM: me c Onhejb: alte, farslumperte d O§, GM: dose O§, GM: dos 1 LP, GL, GM: der korev
320
Асора Дыбрая1
Меў дзед сваяка павадыра мядзьведзяў, што ладзіў канцэрты на вялікіх кірмашах, мядзьведзя той сваяк удзень закоўваў у ланцугі, а ўначы танцаваў зь ім пры сьвятле зорак.
Яму далі ймя Асора Дыбрая: кашчавыя рукі да кален, гладкі чэрап, старая замурзаная галава на гарбатым целе, і пахла ад гэтага шкурай і потам, як ад жывёлы.
Хадзіў ён уночы зь мядзьведзем па дарогах; Асора наперадзе, а мядзьведзь ішоў за ім ззаду, а трапіцца ім насустрач босы мужычок — мядзьведзь буркне і бразьне ланцугамі.
Паміралі ад пакутаў Асоравы жонкі; уначы ён разьдзяваў іх дагала і пачынаў біць, тады ў вёсцы чуўся затоены енк, і хеўра кадыша2 змывала кроў зь целаў...
Трынаццатая жонка славілася ў Літве як ведзьма, нарадзіла дачку яму праз год па вясельлі, Асора Дыбрая ціха высмактаў зь яе жыцьцё, і ведзьміны косткі паскладалі на ложку.
Быў Асора Дыбрая павадыром мядзьведзяў, ладзіў канцэрты на вялікіх кірмашах, мядзьведзя Асора ўдзень закоўваў у ланцугі, а ўначы танцаваў зь ім пры сьвятле зорак.
1 Асора Дыбрая — паарамейску: дзесяць запаведзяў.
2 Хеўра кадыша — пахавальнае брацтва.
321
***
A benmejlex hot zix farstelt in undzer gegnt far a pastex, hot er gefitert af dem tatns lonkes zaj ne sof.
Es hot gesmekt zajn pelcl un zajn lajvntene torbe mit starke krajtexcer fun vald un plejn, er hot genextikt af di fete neplfelder, dos frise pastexl, der benmejlex alejn!
Er flegt in vajtn tol baglejtn di levone un af a hq/xn bq/m bagegenen dem morgnrq/t, er hot zajn dorst gestilt ba klore vasern un flegt mit fejglen tejln zix zajn brojt.
Ejnmol iz cu im zajn basmalke gekumen un a farblutikt sefele getrogn, un gedarft a zise bsure im onzogn.
Hot der benmejlex, dos frise pastexl, gesvign un nor dos svaxe lemele arumgebundn.
Er hot zajn stile cerede in vald fartribn, un s’iz der benmejlex, dos pastexl farsvundn
Публікацыі: Onhejb. Berlin, 1922. Z. 3; AV 138; GV 307; O§ 144145.
322
***
У нашым краі каралевіч выдаваў сябе за пастгуха, на бацькавых лугах пасьвіў ён сваіх авечак.
Пахла ад ягонага кажушка і ад палатнянай торбы моцнымі зёлкамі лясоў і раўнін, начаваў ён на тлустых туманных палях, новы пастушок, сам каралевіч!
Праводзіў ён месяц у далёкую даліну і на высокім дрэве сустракаў зару, наталяў смагу ля ясных водаў і дзяліўся з птушкамі сваім хлебам.
Аднойчы да яго прыйшла ягоная каралеўна і прынесла скрываўленую авечку, і мелася перадаць яму салодкую вестку. Прамаўчаў каралевіч, новы пастушок і толькі перавязаў слабое ягнятка. Сваю ціхую чараду загнаў ён у лес, і прапаў каралевіч, пастушок
323
VILNE 19231928
ВІЛЬНЯ 19231928
Velfise lider
i
Ix avela majne velfise bverterb dercejln far majne fir ejln, far majne fir ejln.
S’iz lejmik majn ojer, cepatlt un grq/s, un er horxt, vos dos hare vejnt arojs.
CO, Got®, far an umrejnem dvelfisd ®gehojle iz nit pasik dos mencise mojl.
X’hob a grinlexn flam, vos s’farsvarct im fderf blik, un a hunger, vos cukt RfunR gebejn;
x’hob a lugikn trot
un a knoxikn hartn genik. — Hej, x’vel dercejln majn pajn far di velf, hGot!h
2
Bloj cindt zix der snej af 'der fosforner' gegnt. Vej, vej, s’hot a volf mit der velt zix gezegnt:
«Ix fajf af dem velfisn stam, vajl a volf iz nor ejner Ir, ir, x’hob gebraxt ajx dem gift,
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1923. №5. Z. 306; Undzer
folkscajtung (Varse). 1923. №95. Z. 4; AV 913; LP 1618; GV 274
276; O§ 4447; GM 711.
Варыянты: a LP, GM: vilb LP, GM: lider c LP, GM: Vej, vej d LP, GM: velfisn eLP: gefilf LP, GM: dem g LP, GM: in 11 LP, GM: няма ' Cukunft, NL, AV, GV, O§: dem fosfornem
КНІГІ ОНЛАЙН
