Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
3
X’hob dem mencn fun zix opgesobn bam lixt fun di rinende trern.
O, vi gut es iz gornist cu hobn un umgejn do unter di stern.
Ver es hot nit zajn lebn cetrotn, vet kejnmol dem pajn nit fartrajbn. X’bin a heler papir do in sotn, un Got vet af dem icter srajbn.
aPluclunga hob ix majn frejd opgegrobn ba fremde, farblotikte sveln.
O, vi gut es iz gornit cu hobn un gornist nit vein.
4
A menc hot a stibl in vald ojsgebojt un farblibn alejn.
Gelebt hot er dortn fun groz, un fun mox, un fun krojt, un fun xrejn
A menc iz farblibn alejn.
O, er iz gegangen celoxes der velt un gefajft: Ta, ta, ta! Ta, ta, ta! Biz er hot derspirt a briljantene kelt un an umet aza
Ta, ta!
Варыянты:a OS, GM: Plucling
364
на гарышчы сьпявае ўночы бядняк, і чуе яго месяц, а больш — ніхто, ніхто...
3
Я адскрабаў ад сябе чалавека пры сьвятле нястрымных сьлёз. О, як добра нічога ня мець і хадзіць тут пад зоркамі.
Хто не растаптаў сваё жыцьцё, ніколі не прагоніць пакуты.
Я тут — сьветлая папера ў цені, і зараз Бог будзе на мне пісаць.
Раптам я адкапаў сваю радасьць ля брудных чужых парогаў.
О, як добра нічога ня мець і не хацець нічога.
4
Збудаваў чалавек сабе хатку ў лесе і застаўся адзін.
Жыў ён там з травы, моху, капусты
і хрэну
Чалавек застаўся адзін.
О, ён ішоў насуперак сьвету і сьвістаў: Татата! Татата!
Пакуль не адчуў брыльянтавы холад і такую тугу
Тата!
365
Do iz er avek un avek, vi gejogt.
«aVejsa der xoxem a rot? bVejsb der grajzgrojer man?» Nor s’hot im der alter pamelex in ojer gezogt:
«Vegn dem iz in bux nit faran» Der xoxem, der grajzgrojer man...
Do iz er avek un avek, vi gejogt, un gekrexcet: Vej, vej, vej! Vej, vej, vej!
Der umet, der diner in im hot geklogt a vajser, vi snej
Vej, vej!
A menc hot a stibl in vald ojsgebojt un farblibn alejn.
Gelebt hot er dortn fun groz, un fun mox, un fun krojt, un fun xrejn
A menc iz farblibn alejn.
5
Di tfile
Di tfile fun an oreman, vos iz fartajet gevorn, un far Got tut er ojsgisn zajn hare.
Farvos vert men azoj gepajnikt, Got!
Vu ix stej, bin ix cufil faranen, un vu ix gej, trog ix mit dem rejex fun der fincternis.
Bin ix mekane dem fq/gl, vos im iz beser fun undz, un dem lejm, vos im iz beser fun alemen.
Vos zol ix ton mit majn hant, vos iz mir iberik, un mit majn hare, vos iz mir iberik?
Варыянты:a GM: vejst
366
I пайшоў ён, пайшоў, нібы гнаны.
«Ці ведае раду мудрэц? Ці ведае сівы стары»? Толькі стары сказаў яму павольна на вуха: «Пра гэта ў кнізе няма» Мудрэц, сівы стары...
I ішоў ён, ішоў, нібы гнаны, і стагнаў: Ойёйёй! Ойёйёй!
I тонкая туга жалілася ў ім, белая, як сьнег Ойёй!
Збудаваў чалавек сабе хатку ў лесе і застаўся адзін.
Жыў ён там з травы, моху, капусты і хрэну
Чалавек застаўся адзін.
5
Малітва'
Малітва бедняка, што была затоеная, перад Богам ён раскрывае сваё сэрца. Чаму мы так пакутуем, Божа!
Дзе я стаю, там мяне занадта, і дзе я іду, я нясу з сабой пах цемры. Я зайздрошчу птушцы, бо ёй лепей, чым нам, і гліне, бо ёй лепей, чым усім.
Што мне рабіць з маёю рукой, якая мне — лішняя, і з сэрцам, якое мне лішняе?
1 Гэты верш гучыць ляйтматывам у рамане «Мэсія з роду Эфраіма».
367
In der stil
i
Far Got hot men in undzer hojz mix opgegebn. X’hob nit geglejbt in im, blojz cit’rik opgevart. Mir hobn lang zix ejns dem andern genart, biz er hot opgekert fun mir un fun majn lebn.
Vu sajnt dos lile lixt, vos klejdt zix nit in spraxn, vu ligt der naketer, der rojer, lecter cil?
Vu iz di stim, vos zingt arojset in der stil un etemt funem kiln ejberflax fun zaxn?
Ix stej in grojenis on Got un gor on stern, a lejmikfincterer, fun lebn ojsgeton, vi s’stejt an opgefrorener, a jesendiker kljon mit ale hofle cvajgn opgetunkt in trern.
2
Ix hob gehast. Ix hob gezigt. Ix hob gevunen.
Es hot dervajl der menc fun mir arojsgerunen, vi der vaser, vos hot sojmik durxgeklapt di stejner, un bloj un stolik din in thorn zix ojsgelozn, nor ojbn grojen ale di berg mit starcendike bejner, un ler iz zej. Un pust. Un viste vintn blozn
3
Vos x’hob gezen, gehert, gelernt un getraxt, hot vi a xmare, ongelodn rojx un flam,
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1926. №2. Z. 122; Di goldene kejt (Tel Aviv). 1971. №73. Z. 2021; O§ 3839.
368
У цішыні
1
Прысьвяцілі Богу мяне ў нашым доме.
Ня верыў я ў яго і толькі, дрыжачы, чакаў.
Мы доўга падманвалі адзін аднаго, пакуль ён не адвярнуўся ад мяне і ад майго жыцьця.
Дзе зьзяе ліловае сьвятло, што ня мае шатаў з моваў, дзе ляжыць голая, сырая, апошняя мэта?
Дзе той голас, што сьпявае зь цішыні і дыхае з халоднай паверхні рэчаў?
Стаю я ў шэрасьці бяз Бога і безь ніводнай зоркі, гліняназмрочны, пазбыты жыцьця, як стаіць замерзлы восеньскі клён, абмачыўшы ў сьлёзы ўсе голыя галіны.
2
Я ненавідзеў. Я выйграў. Перамог.
Тым часам зь мяне выцек чалавек, як вада, што пеніста прабіла камяні і сіне і сталёватонка зьнікла ў бяздоньні, адно наверсе ўсё шарэюць горы, вытыркнуўшы косьці, ім пуста. I паныла. I дзьмуць парожнія вятры
3
Усё, што я пачуў, пабачыў, навучыўся, перадумаў, як хмара, гружаная дымам і полымем,
369
zix pluclung ojsgemist in majn nesomenaxt un mix farsamt — un x’bin alejn gevorn sam.
Vos lernen mir, o, Got, di vundn fun majn lebn?
Vos hobn mencn mir gegebn?
4
Undzer tfile iz groj.
Undzer Got iz di pustkajt di viste arum.
Kum, ojsgejn mit undz af dem hartn geleger fun stro/. Kum!
5
X’bin naket. Ojsgesprejt un naket, vi a feld, ven s’zajnen so/n di fajern fun harbst fargangen, vi neplen rejxern zix kile, umrejne gezangen, un vajt iz so/n, un umklor iz, vos x’hob gevelt.
Vi a bucan alejn af blejxe, nepldike toln, faijogt dos kepi in di fliglen fun der diner kelt, un s’iz zajn ro/ter, stekldiker fus gesvoln — azoj stej ix do stajf un elnt af der velt.
1926
370
зьмяшалася раптам у ночы маёй душы і атруціла мяне — і сам я стаў атрутай.
Чаму вучаць мяне, о Божа, раны майго жыцьця?
Што далі мне людзі?
4
Наша малітва шэрая.
Наш Бог — панылая пустка навокал.
Прыйдзі сканаць разам з намі на цьвёрдым саламяным ложы.
Прыйдзі!
5
Я голы. Распасьцёрты і голы, як поле, калі згаснуць ужо восеньскія агні, як туманы, дымяцца халодныя нячыстыя сьпевы, і далёка ўжо, і няясна, чаго я хацеў.
Як бусел адзінокі ў бледных туманных далінах, схаваўшы ў крылы галаву ад лёгкага марозу, з распухлаю чырвонаю худой, як кій, нагою — гэтак самотна і цьвёрда я стаю на сьвеце.
1926
371
Vilne
(Poeme)
1
Af dajne mojern gejt ver arumet in a tales. Banaxt ibern stot iz er alejn a trojeriker uf. Er horxt: di alte odern fun sare durxho/fn un klojzn vaxn, klingen, vi a hejzerike hare a sto/bike.
Du bist a tilim ojsgelejgt fun lejm un ajzn; a tfile iz ajeder stejn, a nign — jede vant, ven di levone rint arop in dajne geslex fun kabole, un s’blejxt arojs di nakete un mieskalte praxt. Dajn frejd iz trojer — di frejd fun tife beser in kapelje, jonto/vim zajnen di levajes, un trejst — di klore, lajxtndike oremkajt, vi stile zumerneplen af di rogn fun der stot.
Du bist a tunkele kameje ajngefast in Lite, farsribn groj un alt arum mit mox un mit lisajes; a sejfer iz ajeder stejn, a parmet — jede vant, cebletert sq/desdik un ufgeefnt in der naxt, ven af der alter sul a vasertreger a gefrorener — dos berdele farkasert — stejt un cejlt di stern.
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1926. №8. Z. 462; AV 177184; GV 201204; O§ 5053; Di goldene kejt (Tel Aviv). 1980. №101. Z. 810.
372
Вільня
(Паэма)
1
Па тваіх мурах нехта ходзіць у талесе’.
Уночы над горадам ён адзін, смутны, ня сьпіць.
Ён слухае: старыя жылы шэрых прахадных двароў і клойзаў2 чуйнуюць, гудуць, як хрыплае пыльнае сэрца.
Ты — псальмоўнік, выкладзены з гліны і жалеза; малітва — кожны камень, напеў — кожная сьцяна, калі сьцякае месяц у твае кабалістычныя вулкі, і бледна высьвечваецца голая брыдкахалодная раскоша. Твая радасьць — смутак, радасьць глыбокіх басоў у капэле, сьвяты твае — пахаваньні, а суцяшэньне — ясная, зіхоткая беднасьць, як ціхія летнія туманы на скрыжаваньнях гораду. Ты — цёмная камэя3, упраўленая ў Літву, сьпісаная сіва і старажытна лішайнікам і мохам; сьвятая кніга кожны твой камень, пэргамэнт кожная сьцяна, яны гартаюцца таемна і раскрываюцца ўночы, калі на старой бажніцы зьмерзлы ваданос задраўшы бараду, стаіць і лічыць зоры.
1 Талес (талітп) — прастакутнае палотнішча, якое накідваюць на галаву або плечы падчас малітвы.
2 Клойз — невялікі малітоўны дом.
3 Камэя — амулет, кавалачак паперы або пэргаміну з імёнамі Бога і анёлаў, а таксама замовамі ад злых духаў.
373
2
Banaxt ibern stot bin ix alejn a trojeriker uf: nito kejn klang. Es glivern di hajzer — kupes smates, nor ergec hq/x a xejlevdike lixtl trift un flatert, — es zict a balmekubl ajngevebt in bq/dim, vi a spin, un cit dem grojen fodim fun zajn lebn: «Iz ver faran arum in vajter, kalter pustenis, vos mir, fartq/bte, hern di farlorene gesrejen?» Un s’stejt far im Raziel blajik in der tunklkajt mit alte, parmetene fliglen opgekroxene, un q/gn — griber ongefilt mit zamd un spinvebs: «Nito. Xue trojer iz sq/n gornit mer faran!..» Dos lixtl trift. Es horxt der griner jid farstejnert un zq/gt dos fincternis fun malexs q/gnlexer, un bq/dim iber bq/dim etemt op — di lungen fun der horbiker basefenis, vos dremlt in di berg. O, efser bistu, stot, a xolem fun a balmekubl, vos svebt a groje in der velt, vi spinvebs onhejb jesjen.
374
2
Уночы над горадам я адзін, смутны, ня сплю: няма ні гуку. Стынуць дамы — кучы рызьзя, толькі недзе высока сальная сьвечка аплывае і трымціць, — сядзіць кабаліст, уткаўшыся ў падстрэшша, як павук, і прадзе шэрую нітку свайго жыцьця: «Ці ёсьць нехта ў далёкай халоднай пустэчы, адкуль мы, аглухлыя, чуем згубленыя крыкі?» I ўстае перад ім Разіэль1 сьвінцовы ў цемры з старымі аблезлымі пэргамэнтнымі крыламі, а вачніцы — ямы, запоўненыя пяском і павуціньнем: «Няма. Апрача смутку ўжо больш няма нічога!..» Сьвечка аплывае. Слухае зялёны яўрэй, скамянеўшы, і сьсе змрок з вочных ямін анёла, і падстрэшшы адно за адным пераводзяць дух — лёгкія гарбатага стварэньня, што дрэмле між гор.
О, можа ты, горад, — сон кабаліста, што лунае, шэры, па сьвеце, як раньняй восеньню павуціньне.
КНІГІ ОНЛАЙН
