Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
1 Разіэль — анёл магіі, прадвесьнік кабалы.
375
3
Du bist a tilim ojsgelejgt fun lejm un ajzn, un dajne o/sjes voglen, blondzen opgekroxene: jidn stajfe, vi di helcer, vajber, vi di leblex bro/t; kalte, so/desdike berd, di plejces ojsgehamerte, un o/gn vaklendike, lange, vi di siflex in a tajx Jidn dajne ba a zilberdikn hering spet banaxt slogn zix alxet: O, Got, mir zindikn, mir zindikn... Un di levone, vi a vajs ojg, adurx di sajblex gloct — dort zilbern zix smates ongehangen iber strik, di kinder in di betn — gele, glicevdike verem, un mo/dn halb so/n ojsgeton mit lajber, vi di breter Smole, vi di gasn, zajnen dajne xmurne jidn;
stume sterns, vi di brejte, gliverdike vent fun Sulhq/f, un bremen moxike, vi dexer iber dajne xurves.
Du bist a tilim ongesribn af di felder, un, vi a rob, zing ix fun dir bam sajn fun der levone, vajl kejnmol iz di zun nit ufgegangen in der Lite.
376
3
Ты — псальмоўнік, выкладзены з гліны і жалеза, і твае аблезлыя літары бадзяюцца і блукаюць: мужчыны пругкія, як бярвёны, кабеты, як хлеба буханкі; халодныя, таямнічыя бароды, кутыя молатам плечы, і вочы жвавыя, даўгія, як лодачкі на рацэ Твае яўрэі за срэбным селядцом позна ўночы б’юць за грэх1 сябе ў грудзі: О, Божа, мы грэшныя, грэшныя... А месяц, як белае вока, вытрэшчваецца ў шыбы — там серабрыцца рызьзё, разьвешанае на вяроўцы, дзеці ў ложках — жоўтыя ліпкія чарвякі, і дзяўчаты ўжо паўразьдзетыя, іх целы — як дошкі —. Вузкія, як вуліцы, твае пахмурныя яўрэі;
нямыя лбы, як шырокія застылыя сьцены Школішча2, і замшэлыя бровы, нібы дахі над тваімі руінамі.
Ты — псалтыр, напісаны ў палях, і, як крумкач, пяю я зь цябе ў сьвятле месяца, бо ніколі ў Літве не ўзыходзіла сонца.
1 За грэх (Alxet) — «За грэх, які я ўчыніў...», першыя словы пакаяннай малітвы, якую чытаюць на ЁмКіпэр, б’ючы сябе ў грудзі.
2 Школійіча — Школьны двор (Sulhojf), квартал з унутранымі дварамі, у якім разьмяшчалася галоўная сінагога (школа, sul) гораду, a таксама меншыя сінагогі, іншыя рытуальныя і грамадзкія будынкі.
377
4
Dajn frejd iz trojer — di frejd fun tife beser in kapelje, a svarcer iz dajn stiler friling. Bejmlex vaksn funem mojer, grezer fun di vent; dos groje bliexc krixt farslofn funem altn bq/m, un blotik stejt di kalte kropeve sq/n ba der erd. Nor kq/t un ejbik gliverdike vent in nec.
Un s’treft banaxt, a vintl tut a trikn stejn un dax, un a gestalt fun tropn vaser un levonesajn slajxt durx di gasn zilberlex un citerdik farxolemt — s’hot di Vilie kil un nepldik zix ufgehq/bn un fris, un nakethq/1, mit lange, vaserdike hent, arajn in stot. Di blinde sajblex kukn ojsgekrimt, di briklex rund ibergevorfn af di mojern.
O, kejner vet nit efenen a tir, arojsstekn dem kop cu der Vilie in ir diner, blojer naketkajt.
Es stq/nen, vi di berg arum, di mojern mit berd, un stil, un stil
378
4
Твая радасьць — смутак, радасьць глыбокіх басоў у капэле, чорная твая ціхая вясна.
Дрэўцы растуць з муроў, травы са сьценаў; сонная шэрая квецень лезе з старога дрэва, і паўстае ўжо пры самай зямлі брудная халодная крапіва. Толькі гразь і вечна стылыя сьцены ў вільгаці.
I бывае ўначы — ветрык высушыць камень і дах, і постаць з кропляў вады і месячнага сьвятла крадзецца праз вуліцы, срабрыста і дрыготка задуменная — гэта Вяльля прахалодна і туманна паднялася і сьвежая, і голапустая, з доўгімі вадзяністымі рукамі, увайшла ў горад. Сьляпыя шыбы паглядаюць скоса, масткі кругла перакінутыя на муры.
О, ніхто не адчыніць дзьверы, ня высуне галаву да Вяльлі ў яе тонкай, сіняй галізьне.
Узіраюцца, як горы навокал, барадатыя муры, і ціха, і ціха
379
5
Du bist a tunkele kameje ajngefast in Lite, un s’tlien kojm gestaltn in dajn umruikn grunt: di vajse, blanke geo/nim fun avajtera lixt, mit bejner smole, harte, ojsgeslifene fun mi; dos hejse, ro/te hemdl funem stolenem bundist; der blojer talmid zicndik bam grojen Bergelson, un jidis iz der proster kranc fun dembnbleter af di arajngangen di hejlikvoxike fun stot. Dos groje jidis iz dos lixt, vos finklt in di fencter — o, vi a gejer ba an altn brunim untervegs, zic ix do un horx di roje stim fun jidis.
Un efser rojst es azoj stark dos blut in majne glider? Ix bin di stot! Di tojznt smole tirn cu der velt, di dexer iber dexer cu dem blotikkaltn bloj.
Ix bin der svarcer flam, vos lekt do hungerik di vent un glit in snajdiksarfn ojg fun litvak inderfremd. Ix bin dos groj! Ix bin der svarcer flam! Ix bin di stot!
Варыянты: 11 O§: vajtn
380
5
Ты — цёмная камэя, упраўленая ў Літву, ледзь тлеюць постаці ў тваім неспакойным падмурку: белыя, бліскучыя гаоны1 з далёкага сьвятла, з касьцямі вузкімі, цьвёрдымі, адшліфаванымі працай; гарачая чырвоная кашуля сталёвага бундыста2; сіні вучань, што сядзіць за сівым Бэргельсонам3, і ідыш — просты вянок з дубовага лісьця на сьвятабудзённых брамах гораду.
Сівы ідыш — сьвятло, што іскрыцца ў вокнах — о, як падарожны ля старога калодзежа на шляху, сяджу я тут і слухаю сыры голас ідышу.
А можа, гэта кроў шуміць так моцна ў маіх жылах?
Я — горад! Тысяча вузкіх дзьвярэй у сьвет, дахі над дахамі — у бруднахалодную сінь. Я — чорнае полымя, што ліжа тут прагна сьцены і палымнее ў пранізьлівавострым воку літвака ў чужыне. Я — сівасьць! Я — чорнае полымя! Я — горад.
1 Гаон (геній) — тытул вялікіх вучоныхталмудыстаў. Самы вядомы зь іх — Віленскі Гаон (Эліягу бэн Шлоймэ Залмэн, 17201797).
2Бунд (Саюз) — Усеагульныяўрэйскі рабочысаюзуЛітве, Польшчы і Расеі, партыя сацыялдэмакратычнага, антырэлігійнага і антысіянісцкага накірунку.
3 Бэргельсон — Довід Бэргельсон (18841952), яўрэйскі празаік і драматург, набыў папулярнасьць у 1910х гадах.
381
6
Un af der alter sul a vasertreger a gefrorener — dos berdele farkasert — stejt un cejlt di stern.
382
6
А на старой бажніцы зьмерзлы ваданос — задраўшы бараду — стаіць і лічыць зоры.
383
Bunje un Bere afn sljax
(Poeme)
Afn sljax
O, Bunje Bik un Bere der Palent — di grobe jidn kucerave — mit di pistojln in di hent un mit di mesers in xoljave, gejen ajnnemen di velt — jungen brave!
Zogt Bunje Bik, der langer lejtenant: «aEa, srek zix, Telz, un citer, Droje!» Es vert gegangen un gespant af zax un tat un gazlevoje, gegrejt cum bslaxtb zajnen arojs cvej jidn groje.
Un afn trakt, in xasxes un in gus, 'geforflt‘ hobn vjazn kudlevate, gegangen zajnen fus in fus di bejde jungen tamevate, vi sive hint genistert in der naxt di velt, di blate.
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1927. №6. Z. 318324; AV 63106; LP 7399; GV 205228; O§ 98122; GM 146.
Варыянты: 1 LP, GM: O b GM: sljax1 GM: geporplt
384
Буня і Бэра на шляху
(Паэма)
На шляху
О, Буня Бык і Бэра Палент — грубыя кучаравыя дзецюкі1 — зь пісталетамі ў руках і з нажамі за халявай, ідуць заваёўваць сьвет — бравыя хлопцы!
Кажа Буня Бык, высокі лейтэнант: «Эй, бойся, Друя, і дрыжыце, Тэльшы2!» Ідуць, шыбуюць на рэч, на справу, на разбой, гатовыя да бою выходзяць два сівыя дзецюкі.
А на гасьцінцы, у цемры, пад залевай, трымцелі кудлатыя вязы, ішлі нага ў нагу абодва праставатыя хлопцы, як сівыя сабакі шныралі ўночы па блатняцкім сьвеце.
1 У арыгінале — jidn. Слова jid перадусім азначае яўрэй, але звычайна ўжываецца ў сэнсе чалавек, мужчына; тут перакладчыку падалося дарэчным ужыць слова дзяцюк — нежанаты мужчына, кавалер.
2 Тэльшы — Telsiai, горад на захадзе Літвы, гістарычны цэнтар Жамойці.
385
A krecme
Es rejxert zix in roze aneplena der bagin, di velder kalte nemen saren.
An alte krecme bsloftb in toj un grin, es helt. Di roje cvajgn paren, vi friser snej, di hele bliung lajxt fun epl un fun barn.
Es horxt di cfulec, frilingdike erd dem sorx fun lecte naxtsotns lilove; di bejmer varfn op di slejern un berd, un klor vert biz di vajtn, di jodlove, vu s’zict di naxt, un af ir langn finger zict di sove.
Do lo/ft farbaj der svarcer Vilner sljax, a ruiker af ale zajne majln;
er sloft in tunklenis fun veldersxax un af der fraj — in grine bejmercajln. S’iz stil. Es spanen blojz cvej jungen mitn veg un ajln zix un ajln
Di bidne krecme dpoftd in altn ho/f, un s’horxt dos ganikl — ir ofn ojer: «Ex, burzuj, du, efn, efn ojf!» — Un fojstn grobe zecn inem to/er — «Stej uf, burzuj, di velt gejt ojs in kalemutnem trojer...»
Pamelex efnt zix di blotikbrejte tir, un s’krixt arojs a jid a jentevater; der kop in federn, a noz vi a gesvir, er esrajt un kvicet1 a mider un a mater:
Варыянты:11 LP: neblenb AV, GV, O§: нямаc OS: fojled LP, GM: sloft e GM: kvicet, srajt
386
Карчма
Дыміцца ранак у ружовых туманах, халодныя лясы пачынаюць шарэць. Сьпіць старая карчма ў зелені і pace, сьвітае. Параць сырыя галіны, нібы сьвежы сьнег, сьвеціць ясная квецень зь яблыняў і з ігрушаў.
Поўная, вясновая зямля слухае шолах апошніх ліловых начных ценяў; скідаюць дрэвы вуалі і бароды, і сьветла робіцца аж да яловых далячыняў, дзе сядзіць ноч, а на доўгім яе пальцы сядзіць сава.
Тут бяжыць міма чорны Віленскі шлях, спакойны на ўсіх сваіх мілях;
ён сьпіць у цемры ляснога покрыва1, а на прасторы — у зялёных шэрагах дрэваў. Ціха. I толькі двое хлопцаў шыбуюць па дарозе і сьпяшаюцца, сьпяшаюцца
Бедная карчма дрыхне ў старым двары, і чуе ганак — яе адкрытае вуха: «Эй ты, буржуй, ану адчыняй!» — I цяжкія кулакі б’юць у браму — «Уставай, буржуй, цэлы сьвет канае у каламутным смутку...»
Паволі адчыняюцца бруднашырокія дзьверы, зь іх вылазіць бабісты яўрэй;
галава ў пер’і, нос як скула, ён крычыць, вішчыць стомлены і зьнямоглы:
1У арыгінале — sxax, галінкі хвоі, гальлё або трысьнёг, якімі пакрываюць шацёр на сьвята Сукес (Сукот).
387
«Ver klapt es, ver? Vos maxt ir mir baginen a triater?!»
Es tut a sos... a blic... a fajer un a ro/x... Dos bisl otem hot im opgenumen, er tapt di bord, adema ponim un dem bojx — a lojb cu Got; mit gornist opgekumen;
di jungen stejen stil, un drejen zix dem vonc, un stumen.
Nor s’zajnen plucem do arajn in slaxt dem krecmers bonim, vi di bern;
ergec hot a hant a svarce fun der naxt fun himl opgekract di lecte stern;
es hot gesalt: di velt di fojle nemt zix iberkern.
In krecme hobn zix gebroxn tep, 11men1’ hot gezect mit fojstn, vi mit stejner, zajtn hobn zix geefnt fun di klep, un kapotes zajnen geflo/gn mit di bejner. Gelo/bt darf zajn di dike krecmerke un vajter kejner!
КНІГІ ОНЛАЙН
