Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Варыянт апошняй страфы як асобнага верша ў Cukunft (NjuJork). 1921. №2. Z. 113:
Un cvisn mencn, az a menc a stiler kumt farbrengen, vos iz in dem faran?
Der menc vet saj vi saj zix ejnmol nor ufhengen, dervajl iz ajer snips, majn frajnt, nit certlex ojsgebundn...
Blajbt ruik... Vemens marx vert icter ongecundn?!..
Srrrajt nit, jungerman!
Vos mer er rojst, der jam, — ruiker vert majn blut.
240
Ноч. Цяжкія хмары скрыгочуць нібы мёртвымі зубамі. Я ціха зьлез у яр вялізны і змрочны. Мігціць у начной цемры каменьне... Я сунуў галаву ў пячору. Бачыў... убачыў Мне сэрца апякло тупым агнём:
«Я гэтай пячоры патрэбны!..»
Глыбока ў лесе маланкі расколвалі дубы...
Дзіка гуў кожны нечаканы скок ад адной маланкі да другой. Я заплюшчыў вочы. Я лашчыў пячору наўсьлеп, лашчыў і праклінаў, яна дыхнула жарам і мяне скаванага сутаргай уцягнула ў сваю глотку.
I на людзях, калі ціхі чалавек прыйдзе пабавіцца, што ў гэтым такога?
Чалавек так ці так павесіцца толькі аднойчы, між тым як ваш галыіпук, дружа, завязаны безь пяшчоты. Будзьце спакойны... Чый мозак зараз загарыцца?!.. Ня трэба крычаць, малады чалавек
241
***
Es treft, az di velt zingt arojs a farborgenem nign, dan vert af a aregea gehejlikt dos lebn
Es svimen arojs jene tfiles, vos vern 1'fun jednb farsvign, Azoj noent, azoj ibergegebn...
Dan cglejbtc men, az jederns elnt iz sver, iz nit ibercutrogn, s’iz jederns brox
azoj ummenclex tif, az dmend kon eniste fnitf rejdn, nit klogn,
un dox...
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1921. №2. Z. 113; Onhejb. Berlin, 1922. Z. 5; NL 22; AV 130; GV 289; O§ 54; GM 49.
Варыянты:11 Onhejb: vajleb Cukunft, Onhejb: нямаc Cukunft,
Onhejb: tiltd GM: mee Cukunft: nit1 GV: няма
242
***
Бывае, што сьвет засьпявае таемны напеў, тады на хвіліну асьвяціцца жыцьцё Паплывуць тады тыя малітвы, якія замоўчвае кожны, так блізка і так аддана...
Думаецца тады, што самота ў кожнага цяжкая, невыносная, што нягода ў кожнага
так не палюдзку глыбокая, што немагчыма ні гаварыць, ні рыдаць,
і ўсё ж...
243
Dos1 cigele
Ix trajb arojs in feld dos vajse cigele, bzib zol zix fitern alejn — dos vajse cigele, vos cx’hob ir1 opgeko/ft far cvej gildejn, far cvej gildejn.
Nor mit di lonkes gejt avek, avek, dos cigele, un x’gej '1ir'1 nox, in 'alte velder, puste felder'' blondzen mir di gance vox, di gance vox.
Un frajtik halbn tog blajbt stejn dos cigele gor umgerixt, un ix derze: het vajt iz ojsgesprejt a land in blojer lixt, in blojer lixt.
A land — a land,
vu indn *hojern1 af ale bergelex, vu s’sloft der bufloks lem dem vizltir, a land — a land,
a 8citerdike, a farxolemte8, vos kon farlorn gejn fun jedn rir...
Der tog fargejt. Dos vajse cigele ligt hlebnh mir. Un ojx dos cigele vet bald fargejn, un ojx dos cigele, vos x’hob ir opgeko/ft far cvej gildejn, far cvej gildejn.
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1921. №6. Z. 332; NL 23; AV 148;
Zamibixer. Nju Jork, 1952. Z. 25; GV 308; OS 143144; GM 6364.
Варыянты: a Cukunft, GV: A b AV, GV, OS, GM: es e GM: ix hob
d GM: dem e Cukunft: viste felder, alte velder * AV, GV, O§, GM: lojern
8 Cukunft: citerdikfarxolemte GM: citeriks, farxolemts11 Cukunft: nebn
244
Козачка
Я выганяю ў поле белую козачку, каб пасьвілася сама — белая козачка, што я купіў за дзьве залатоўкі, за дзьве залатоўкі1.
Але па лугах сыходзіць яна, козачка, і я іду за ёй, па старых лясах, па пустых палях мы блукаем тыдзень цэлы, тыдзень цэлы.
А ў пятніцу апоўдні козачка спыняецца зусім нечакана, і бачу я: далёкадалёка разьляглася краіна у сінім сьвятле, у сінім сьвятле.
Краіна — краіна, дзе лані ляжаць на ўсіх пагорках, дзе сьпіць побач з буйвалам зубр, краіна — краіна, дрыготкая, замроеная, якая можа зьнікнуць ад аднаго дотыку...
Праходзіць дзень. Ляжыць белая козачка пры мне. I козачка хутка пройдзе, і козачка, што я купіў за дзьве залатоўкі, за дзьве залатоўкі.
1 Гэты матыў сустракаецца ў традыцыйнай песьні «ХадГад’я», якую сьпяваюць у другі вечар Пэсаху: «Казьляня, казьляня мой бацька купіў за дзьве манэты».
245
A lid cu Rusland
Hent — opgelosene fun amuta, ojsgestrekt, vi opgekroxene, gelejmte slangen... Afn himl — hent fargosene mit blut!
Es bef nen zix di fingerb kojmkojm, hungerike fun farxaleste farlangen, un hengen, vi harugim, afn himlzo/m...
Hent, ojsgekrimte hent, mit harte odern adurxgeco/gn; megusemdik fun cstexediknc hor un bejnerdikfarkrempte ojsgebo/gn, ir bet, ir tapt in fincternis, ir vert gevor — es scemen zix cuno/f a dkljamerd cu a dkljamerd — hent, vos hobn ojsgegosn zejer fajer durxn hamer...
Hej, earbetsefojstn — meloxim fundervoxn, ir hot in alte velder, vi a sturem ojsgebroxn, es hobn 'blojf geblict di zegn, un s’hobn hek, vi dunern geklungen, un ajer svejs gevezn iz der regn...
1921
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1921. №8. Z. 448; Undzer tog (Vilne). 1921. №211. Z. 3; NL 15; Undzer folkscajtung (Varse). 1925. №99. Z. 5; AV 208; LP 23; O§ 9293; E 12.
Варыянты:11 NL, AV, E: mitb LP: efenen zix fingerc Cukunft, O§: stexevdiknd LP, O§: klamer ׳ LP: arbet1 OS: blojz
246
Песьня да Расеі
Рукі, у якіх пагасла адвага, працягнутыя, нібы аблезлыя, здранцьвелыя зьмеі... На небе — рукі, залітыя крывёю!
Пальцы разгінаюцца ледзьледзь, галодныя ад самлелых жаданьняў, і вісяць, як забітыя, на небакраі...
Рукі, скрыўленыя рукі, працятыя калянымі жыламі; грубыя ад калючага валосься і кашчавасутаргава выгнутыя, вы моліце, мацаеце ў змроку, пазнаяце — сьціскаюцца клямары — рукі, што вылілі свой агонь праз молат...
Гэй, рабочыя кулакі — уладары будняў, вы выбухнулі ў старых лясах, як бура, бліснулі сіньню пілы, і загрымелі громам сякеры, і вашым потам быў дождж...
1921
247
aIn senk״
Es zicn a xevre huljakes gepropt in a senk, cesojbert di svarce cuprines, un svere, cezect un celejgt af di dembene benk, es zicn un trinken a xevre huljakes in senk...
Ejner farkasert di arbl un tut zix a slog inem harcn: «Es zict dort a vorem un nogt...»
Un ejner hejbt ufet dem lejmenem kubik un zogt: «Ix hob af di felder bfun Ruslandb genextikt, cix hobc af di elntste vegn getogt, o, zog mir, vu dkond men bagrobn a mes, a farrejxertn lebn, vos slept zix un klogt...» Un ejner a ho/xer, a griner hot liblex gesmejxlt: «X’hob gornist farlorn, majn frajnt, un x’hob gornist farmogt...»
efIn vinkl alejn ba a tis iz a gejer gezesnf, gesvign, gesoklt zix kojm un gemurmlt on verter: «О, zogt mir, ver hot mix in ergec a senkl fargesn, x’darf zicn bam lejdikn tis, nor ix vejs nit cu vos, mistome gejt um majn bavorer gin andere8 erter, mistome bin ix do a sotn — farlorn fun zajn balebos...»
Lexaim!e
A xevre hultajes fartrinken dos bisele cajt. Lexaim!
Sikurim farjogt un fartribn fun Got un fun lajt. hLexaim!h
Публікацыі: Cukunft (NjuJork). 1921. №8. Z. 448; NL1617; AV 168169; GL 2829; OS 4142־.
Варыянты:a GL: Afn dekb GL: нямаc Cukunft: un x’hobd Cukunft: kenc GL: няма f Cukunft, O§: Ba a tisl in vinkl iz ejner a gejer gezesn
s Cukunft, O§: acind in ganc andereh GL: няма
248
У шынку
Сядзіць, набіўшыся ў шынок, хеўра гулякаў, раскудлаціўшы чорныя чупрыны, цяжка расьсеўшыся і разьлёгшыся на дубовых лавах, сядзіць і п’е хеўра гулякаў у шынку.
Адзін, рукавы закасаўшы, б’е сябе ў грудзі: «Чарвяк сядзіць там і точыць...»
Яшчэ адзін узьнімае гліняны куфаль і кажа: «Я ў палях Расеі начаваў, я дняваў на самых бязьлюдных дарогах, скажы мне, як пахаваць мерцьвяка, пракуранае жыцьцё, што валочыцца і наракае...» А яшчэ адзін высокі, зялёны ўсьміхнуўся ласкава: «Я нічога ня страціў, сябры мае, і не займеўя нічога...»
У куце адзін за сталом сядзеў падарожны, маўчаў, гайдаўся ледзь бачна і бяз слоў мармытаў: «Скажыце мне, хто забыў мяне недзе ў шынку, што мне трэба сядзець за пустым сталом, хоць ня ведаю я нашто, можа ходзіць заступнік мой у іншых краях, можа я тут — цень, згублены гаспадаром...»
Лэхаім!
Хеўра гультаёў прапівае нядоўгі свой час.
Лэхаім!
П’янюгі цкаваныя і прагнаныя Богам і людзьмі. Лэхаім!
249
aA mejdl mit sajnende vajslen iz cu stilerhejt cu dem fencter, un bsvajgevdikbtemp hobn ale di cures cu ir opgevendt. Nor 0plucking0 hot s’mejdl geton a gesrej un farbroxn di hent: «Dort stejt a fargesener menc ba dem end funem vajt, di erd, vi da nepld, ligt groj hinter im, hinter im Er hot zix alejn durxgeganvet ahin, zix alejn ojsgekejtlt fun cajt.
Icter hert er, der menc, jenem hilxikn, kaltn gesal fun der ejbiker, klogevdikgrojzamer stim in al...»a
efGelejmt iz geblibn der оДет' fun epes a srek,
in 8dem" tunkeln senk iz men stum ba di tisn gezesn a flek lem a flek...e
hUn s’hoth nor dos mejdl gevejnt in der stil un gebroxn di hent, in xo/sexnis hobn di vajslen di vajse 'farsikerte vajser' gebrent, vi 'di' gliverem brenen banaxt cvisn trukenem groz.
Un emecer hot kirk gekust — a parso/n mit a 1gumener1 noz...
1921
Варыянты: a GL: няма b Cukunft, OS: svajgndik 1 NL, O§: plucling d Cukunft: anepl O§: an epl e GL: In tunkeln senk iz men stum ba di tisn gezesn a flek lem a flek... / Gelejmt iz gezesn der qjlem in epes a srek,
1 Cukunft, O§: Iz der ojlem geblibn gelejmt af a rege« NL, AV: нямаh NL, AV, GL: Es hot' NL, AV, GL: няма' NL, AV, GL: нямаk NL, AV, GL: zi ' Cukunft, NL: gumenem
250
Дзяўчына з бліскучымі бялкамі ціха падышла да акна, і тупамаўкліва ўсе пысы азірнуліся на яе.
Але раптам дзяўчына ўскрыкнула і заламала рукі: «Там стаіць забыты чалавек на краі далечыні, зямля, як туман, шарэе за ім, за ім Ён сам пракраўся сюды, сам адшчапіўся ад часу.
Цяпер чалавек гэты чуе той гулкі, халодны гуд вечнага, тужлівалютага голасу ва ўсім...»
Замерла зьнямелая грамада ад нейкага жаху, у цёмным шынку за сталамі моўчкі сядзелі яны, пляма пры пляме...
I толькі дзяўчына плакала ў цішыні і заломвала рукі, у цемры бялкі яе белыя п’яныя гарэлі бялей, як ноччу гараць сьветлякі між сухой травы.
I пацалаваў яе нехта — нейкі тып з гумовым носам...
1921
251
aRajsna
(Poeme)
bi. Rajsn‘
O, der zejde fun Kabilnik iz a jid a poseter, a pojer mit a pelc un mit a hak un mit a ferd... Un majne zexcn feters un majn tate — jidn proste, jidn, vi di stiker erd, dtrajbn plitn af di tajxn, slepn klecer fun di velderd... Un dem gancn tog gehorevet, vi xlopes, est men vecere farnaxt cuzamen fun ejn sisl, un dmend fait anider in di ebetne, vi di snopes.
КНІГІ ОНЛАЙН
