Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Der friser ruf
fun dajne zaftikrq/e plejnen rint tif in majn gemit;
ix vil arumnemen dajn mextikvildn guf fun flancn
un cgestejnenc, un falndik cekusn dajne trit un hobn dix ingancn.
Veit!
Ix gej a sikerer dajn guts antkegn fun ale zix ojsgeton, un hefkerdik, mit zix, cestralt, cehelt, — ix gej af dajne tojznt vegn, du bist ix!
dDerd sajn fun cajtn in kerpers svere a 'farprester, vi alter vajn in lejmenem gesir, flejet klingevdik fun tifn un fun vajtn. A lojterbrojznder orkester hot ojsgekvelt un brojzt in mir.
Публікацыі: § 2728; L 2526; AV 1415; LP 34; GL 1112; GV 271272; OS 2627; GM 1213; E 8283.
Варыянты: aO§: Aftojzntvegn1'GL: няма^: gestejner י’GM, E: Di 1'GM, E: farpreste
170
***
Сьвет!
Пад тысяччу рознымі тварамі я іду да цябе па тысячы дарог — куды? Ня ведаю, куды...
Я хачу цябе ўсяго для сябе, я — гэта ты!
Сьвежы кліч
тваіх сакавітацалінных раўнінаў цячэ глыбока ў маёй душы;
хачу абняць тваё магутнадзікае цела з расьлінаў
і каменьня, і ўпаўшы расцалаваць твае крокі і мець цябе ўвесь.
Сьвет!
Іду я п’яны насустрач твайму багацьцю, скінуўшы зь сябе ўсё, і неўтаймавана, сабою зазьзьяўшы, расьсьвяціўшыся, — іду па тысячы тваіх дарог, ты — гэта я!
Сьвятло часоў у целы цяжкія заціснутае, як старое віно ў глінянай пасудзіне, струменіць звонка з глыбінь і з далячынь. Празрыстабурлівы аркестар вырваўся з радасьцю і бурліць ува мне.
171
Velt!
Ix vil cegangen zajn in tifn nign, fun hojt un bejner ojsgeton, zix citerdik cevign — a 3lojxtndiker3 ton, xoc x’meg a stejn fun dajne stejner af a besojlem lign...
Januar1920
Варыянты:a O§: lajxtendiker
172
Сьвет!
Я хачу растаць у глыбокім напеве, — скуру і косьці скінуўшы зь сябе, дрыготка раскалыхацца — зіхоткай нотай, хоць магу і адным з тваіх камянёў на могілках ляжаць...
Студзень 1920
173
***
S’hot ufgesojmt in mir der alter vajn fun grunt biz grunt.
Es sprict majn frejd, fun tojznt kvaln stromt adia sajn adurxn bufgepraltnb spunt...
Ix sling di mide velt, dem menc mit hak un pak, un mit zajn gal un tojbnblik.
X’bin zun, x’bin toj. X’gej um a demb in frak.
Ix bin dos glik.
Dos sprodlende gezang fun vern, vein zajn
fun mir hot ojsgehelt;
s’hot ufgejojrt in mir der alter vajn, x’bin siker fun der velt!
Публікацыі: § 29; L 27; AV 21; LP 7; GL 20; Zamlbixer. Nju Jork, 1952. Z. 21; GV 285; GM 18; E 45.
Варыянты:a §, L: derb S. L, LP, GL: ojsgepraltn
174
***
Ува мне ўсьпенілася старое віно ад дна да дна...
Пырскае мая радасьць, з тысячы крыніц бруіцца сьвятло праз адторкнуты шпунт...
Я глытаю стомлены сьвет, чалавека з усімі пажыткамі, зь яго жоўцю і з галубіным позіркам.
Я сонца, я раса, я хаджу, як дуб у фраку.
Я шчасьце.
Бурлівы сьпеў станаўленьня, хаценьня быцьця
зь мяне вырваўся сьвятлом; ува мне забрадзіла старое віно, я п’яны ад сьвету!
175
***
Es zojft dos hare dajn svarce sajn un rajst zix vi a volf fun stajg, nor s’iz majn cung gelejmt fun pajn, un x’svajg.
Ix svajg... Der flam farslist dos mojl, nor zaj mir mo/xl far der so, ven in a fajerdikn knojl mir valgern zix do.
Zaj visn! X’bin a zun fun di, vos cindn stet un blendn un farsamen, vos libn nor dem inderfri un libn flamen...
Публікацыі: § 30; L 2728; AV 20; LP 10; Zamlbixer. Nju Jork, 1952. Z. 21; GV 284; GM 17. Гэты верш уяўляе сабою таксама ўступ да паэмы «Joste der smid» (1920).
176
***
Сэрца жлукціць тваё чорнае сьвятло і рвецца, як воўк з клеткі, але ж язык мой зьнямеў ад пакуты, і я маўчу.
Маўчу... Полымя замыкае рот, толькі выбач мне тую часіну, калі ў агністым клубку мы валяемся тут.
Дык ведай! Я — сын тых, што паляць гарады, сьляпяць і труцяць, што любяць толькі раніцу
і любяць полымя...
177
а***а
Ix bin arojs in boderb־feld mit svarcer erd zix nern.
Dos cleplexc gold hot zix cesprict fun tifn bloj,
dvi perldike trernd;
der snej, vi fixer volene, hot krank geetemt
in di kile toln, un s’hot dos feld gemurmlt fun zajn slof un tiferhejt gekvoln...
Ix hob zix cugehert cum tropnfal mit a farborg’nem citer: es tut zix vos in frejd, es sepn zaft di naketfete riter; berjozkes hobn epes tife guts fun zix arojscuzogn; un svere dembes kexlen zix: di alte bejner dox dertrogn!
Ruik slefern di grine neststiblex af ho/xe bejmer, mit fo/glmist farflekte... ‘S’blojt’. S’vert gringer un gero/mer, s’kvelt mit knospn sikere, mit fajxter erd un roje cvajgn, s’pljesket zix dos ffrilingfgold in hare, az s’glust zix svajgn...
Публікацыі: § 31; L 2829; AV 19; LP 13; GL 10; Zamlbixer. Nju Jork, 1952. Z. 2122; GV 280; Cukunft (NjuJork). 1966. №3. Z. 12; GM 16; E 50.
Варыянты:a LP: Oder GL: Martb GL, GM: нямаc GM: leblexd L: vi linde trern LP, GL: vi trern, trerne GL: S’blitf §, L, AV: frilings
178
***
Я выйшаў у одарскае1 поле жывіцца чорнай зямлёю. Цеплаватае золата распырскалася з глыбокай сіні, як пэрлінкі сьлёз;
сьнег, як ваўняныя хусты, хвора дыхаў у прахалодных далінах,
і поле мармытала праз сон і цешылася глыбока...
Я слухаў, як падаюць кроплі, з таемнай дрыготкай: нешта адбываецца ў радасьці, чэрпаюць сок голатлустыя дубцы; бярозкі нешта глыбока добрае выказалі зь сябе: і песьцяцца цяжкія дубы: старыя косьці ўсё ж вытрымалі!
Спакойна дрэмлюць зялёныя хаткігнёзды на высокіх дрэвах у плямах птушынага памёту... Сінее. Робіцца лягчэй і прасторней, ліецца радасьць ад п’яных пупышак, сырой зямлі і сьвежых галін, плешчацца вясновае золата ў сэрцы, аж хочацца маўчаць...
1 Одар, адар — шосты месяц яўрэйскага календара, прыпадае на канец лютага — пачатак сакавіка.
179
***
Vos mir starbn, ven mir starbn! S’iz a spricenis fun farbn.
S’iz a bajt: — frejd af klemenis fun lebn;
s’iz a nemenis un gebn in der cajt...
Публікацыі: § 32; L 29; AV 16; Epoxe (NjuJork). 1943. №2. Z. 34;
GV 289; O§ 28.
180
***
Што мне сьмерць! Якая сьмерць! Гэта роспырск фарбаў.
Гэта мена: —
радасьць на шчымленьне жыцьця;
гэта браньне і даваньне ў часе.
і8і
***
Got, Got, gib a regn fun di frise mencns vegn! Di, vos vaksn stajfe, roje unter dajne himlen bloje, az zej zoln zix ceblien vajs in blumen, vi in snejen, az zej zoln zix nit knien in di zaftikstarke vejen... Ojsgemist mit mox un bodn, zoln zej vi dembes vern, un in regns ojsgebodn, fun der feter erd zix nern.
Got, Got, gib a regn ojx fun astile mencnsa vegn! Az zej zoln gring derlebn ru un lixtikajt in svajgn, un vi fejgelex umsvebn hel in zejer hejlik stajgn... Stile, semevdike, carte, punkt vi gejendike blumen, majd zej ojs fun blikn harte, vu zej gejen un zej kumen... bCarte, semevdike, stile — iz dajn velt far ot di tojbn vi ejn gro/se so fun nile, dix cu lo/bn... dix cu lojbn...b
31I1920
Публікацыі: § 4243; L 3839; AV 134; GV 273; O§ 145146.
Варыянты:a AV, GV, OS: mencns stile b L: Got, Got, gib a regn!..
182
***
Божа, Божа, дай дажджу1 дзеля сьвежых людзей!
Тых, што растуць пругкія, сырыя пад тваімі сінімі нябёсамі, каб яны расьцьвіталі бела ў кветках, як у сьнягах, каб ня падалі на калені пад сакавітамоцнымі вятрамі... Зьмяшаныя з мохам і глебай, каб рабіліся яны, як дубы, і, выкупаныя ў дажджах, жывіліся тлустай зямлёю.
Божа, Божа, дай дажджу і для людзей ціхіх!
Каб яны лёгка дажылі да спакою і яснасьці ў маўчаньні, і, як пташкі, луналі сьветла у сваім сьвятым узьлёце... Ціхія, нясьмелыя, пяшчотныя, зусім як хадзячыя кветкі, аберажы іх ад суровых позіркаў, куды і адкуль бы яны ні йшлі... Пяшчотныя, нясьмелыя, ціхія — твой сьвет для такіх вось галубоў як адна вялікая часіна нілэ2, каб хваліць цябе, хваліць цябе...
31I1920
1 Верш па матывах дзіцячай песенькі «Got, Got, gib a regn fun di klejne kinders vegn!» («Божа, Божа дай дажджу дзеля маленькіх дзяцей!»).
2 Нілэ (нэіла) — заключная малітва на сьвята Суднага Дня.
183
***
Es hot a menc in harcnas a velt gefunen: — ajzberg, hejln, next un hejse zunen.
aStumt der menca. Un ufgedrejt, di next in zajne hejln blozt er svajgndik af tliendike kofin...
Un next nox next. Dan blondzen teg mit zunen, vi helvebs af a tunkeln, hilxikfajxtn brunen...
Farbaj, vi fremds, di teg fun frejd fargejen, es rut in bhejlb dos opsajnlixt fun vajte, kalte snejen...
Dan af di ajzberg krixt der menc, basajnt fun lejdn! (Lejdnsprax iz zelerejd, xoc fincter kvelt ir rejdn)...
Alejn dort stejt er groj, vu sturems to/te lign, iz midfarglivert, nozerruik un antsvign.
Публікацыі: § 46; L 4344; AV 155; GM 69.
Варыянты:a §, AV: Stumtb GM: himl
184
***
Знайшоў чалавек цэлы сьвет у попеле душы: — Айсбэргі, пячоры, ночы і гарачыя сонцы.
Маўчыць чалавек. I скруціўшыся, начамі ў сваіх пячорах дзьме моўчкі на тлеючае вугольле...
Так ноч за ноччу. Тады лунаюць дні з сонцамі, як сьвятлістае павуціньне над цёмнай, гулкасырой студняй...
Міма, як чужыя, праходзяць дні радасьці, спачывае ў пячоры водбліск далёкіх, халодных сьнягоў...
Тады ўзлазіць на айсбэргі чалавек, азораны пакутамі! (Мова пакутаў — гэта словы душы, хоць яны і ліюцца змрочна)...
Самотна стаіць ён, сівы, там, дзе ляжаць мёртвыя буры, стомленазастылы, аскетычнаспакойны і змоўклы.
185
Dos lecl
In geblumte apluderna, inem konusmicele pajkl ix in pajkele, x’kulje zix mit hast... Nit gelestert! Nit gespast!
1’Zet, rabo/simb, zet un stojnt, vi a lecl laxt un vejnt, — xa, xa, xa, xa, xa, xa, ix, dos moger picele, trog a zlidne last...
Ix hob til arojsgelaxt un gor vejnik ojsgevejnt, muz ix ict in tifer naxt plojdern, vos nit gemejnt... Tancn, kuljen zix azoj...
Vej, vej, vej, vej, vej, vej, vemen s’iz ‘fun Got‘ basert zajn a lecl af der erd...
Pajkl, pajkele, un sraj, grimpl, kling un cimbl cu! S’iz geven a mencl fraj, vejs ix ven un vejs ix vu, hot er ojsgekert zajn fel un geton af zix a spaj... Er volt ojsgespajt zajn zel saj vi saj, saj vi saj, pajkl, pajkele, un sraj!..
Публікацыі: Leben (Vilne). 1920. №2. Z. 2021; § 4850; L 4447; AV 158159; GL 3233; OS 3537; GM 7071; E 1819.
Варыянты:a GL: pljudern b GL, GM: majne hern1 GL, GM, E: amol
186
Блазенчык
У квяцістых штоніках, у сьпічастай шапачцы б’ю я ў барабанчык, куляюся таропка... Без блюзьнерстваў! Бяз жартаў!
Глядзіце, панове, глядзіце і дзівіцеся, як блазенчык сьмяецца і плача, — ха, ха, ха, ха, ха, ха, я, мізэрны малютка, нясу дакучлівую ношу...
КНІГІ ОНЛАЙН
