Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
438
Лета
Сёньня сьвет распавіўся нанова;
пупышка тоўстая, поўная зямля, зялёны шэпт — усё задрыжала, як тугое дзявочае цела дрыжыць ад вострай радасьці, стаючы жанчынай... I я, як кот, ляжаў пасярод поля, дзе ўсё блішчала, пырскала, іскрылася, сьвяціла, адно вока замазана сонцам, заплюшчанае другое, я моўчкі радаваўся, і сьмяяўся моўчкі...
Празь вёрсты раўнін, лясоў, далінаў — качаюся я — бліскучая, цьвёрдая сталь.
439
MINSK 19281934
МЕНСК 19281934
aIn veg״
Vokzaln. Axsanjes un zingende banen, un umetum iz etvos glik faranen...
Di blotes di poljesjer, di vajrusise toln, mit stern durgesotn, mit neplen opgemoln...
Un stetlex, vi vorones, un sive balegoles mit berd fun far oktjaber un altnaltn goles...
bMe kumt cu mir in cimer: fun Pojln, prose panje?
S’iz hajnt majn hare far alemen an ofene axsanje.״b
Un ovntn, un ovntn, un ovntn fun lider, az x’ver alejn a lid, un jambn — majne glider.
O, ovntn. Ir ovntn. Un ovntn fun fajer.
Ix ver in ajx farbrent, farvos zajt ir mir tajer?..
1928
Публікацыі: Oktjabr (Minsk). 1928. №283 (9.12.1928). Z. 3; Stern (Minsk). 1929. №1. Z. 9; Vilner tog (Vilne). 1929. №58. Z. 3; GL 6.
Варыянты:a Oktjabr: Af a turne Vilner tog: няма b GL: няма
442
У дарозе
Вакзалы. Гатэлі і пяючыя цягнікі, і паўсюль ёсьць крыху шчасьця...
Балоты палескія, беларускія даліны, зоркамі прасыпаныя, туманамі намаляваныя...
I мястэчкі, як крумкачы, і сівыя балаголы
з бародамі дакастрычніцкімі і старадаўнім выгнаньнем...
Прыходзяць да мяне ў пакой: з Польшчы, прошэ пана? Сёньня маё сэрца — адкрыты гатэль для ўсіх...
I вечары, і вечары, і вечары зь вершаў, так што я сам раблюся вершам, і ямбы — мае члены.
О вечары. Вы вечары. I вечары з агню.
Я ў вас згараю, чаму вы мне дарагія?..
1928
443
***
S’iz svarc der himl, vajs der trakt,
der vinter [.................]
S’iz ict di gance [..........]
af tojznt finklendike sleser.
Fun o/bn flist a diner tint, un blanke struzkes drejen zix un drejen, mit sarfe dlotes snict der vint a vajse kolonade fun di snejen...
O, alter demb, in tifn snej, in xojsex, vi a fojst farbroxn... X’hob ojx, vi du, farscemet zix azoj mit ale odern un knoxn.
Ix bin do ejner, ejner afn sljax, un x’vejs nit — zol ix laxn oder vejnen. Es krict un blict a funkensprax un s’horxn sto/nendik di plejnen...
Публікацыя: Vilner tog (Vilne). 1929. №58. Z. 3. Асобнік газэты, які ўдалося знайсьці, мае дэфэкт — абарваны куток старонкі з пачаткам верша.
444
***
Неба чорнае, белы гасьцінец,
зіма [..................]
Цяпер увесь [...........]
на тысячу іскрыстых замкаў.
3 вышыні цячэ тонкі атрамант,
і стружкі бліскучыя кружацца, кружацца, вострым долатам вырэзвае вецер белую калянаду зь сьнягоў...
О, стары дуб, у глыбокім сьнезе, у цемры, як узьняты кулак...
Я таксама, як ты, сьціснуўся гэтак з усімі жыламі і касьцямі.
Я тут адзін, адзін на шляху, і ня ведаю — сьмяяцца ці плакаць. Скрыгоча і бліскае мова іскраў і слухаюць зьдзіўлена раўніны...
445
***
A araxvesa fun snejen. A kil opgeslifener stern.
A meser — a vint.
Iber hunderter majl — lejgt majn froj icter slofn majn kind...
S’spilt a fidl a bloje un a snejiker violoncel.
Sara naxt!
Iber hunderter majl zet majn zun mix in xolem un laxt...
Публікацыі: GL 23; E 36.
Варыянты: י E: raxmones
446
***
Сьнежны абшар. Сьцюдзёна адшліфаваная зорка. Нож — вецер.
За сотні вёрстаў — кладзе цяпер мая жонка спаць маё дзіця.״
Грае сіняя скрыпка і сьнежная віялянчэль.
Што за ноч!
За сотні вёрстаў бачыць мой сын мяне ў сьне
і сьмяецца...
447
Disner CajldHarold
(Poeme)
LABAN
1
A ban. A fencter. A ponim kvelt.
A Ijulke cvisn stajfe lipn.
A jung hot zix gelozn in der velt mit gornist, blojz mit gance ripn. In kesene a bintl vilde lider, a pekl papirosn un a hemd; azoj hot zix dos snajderl — zajn tate — mit a sider amol gelozn in der fremd.
Di reder rudern — taxtaxtaxtax, un maxtn bajtn zix, un meluxes svebn! «S’iz gut, — hot er getraxt, — es iz a zax, vos mencn slogn zix un lebn...»
2
In vagon — dos kojdervels fun der medine: damen — bidermajer, tifzinike briln, a lampas fun a general unter a pelerine, a langer vonc a po/liser in honer un in viln. Un jeder ojg kukt star vi a lornet, gelejmt af ejbik, punkt farblibn s’iz fun itlexn a kerper a maket, nor der menc hot zix arojsgeklibn.
Di burzuazje kletert af di banen un rajst zix svajgndik cu Ruslands tir, un er iz mit der Ijulke do gestanen — a vagabund, a Ijulkeman, a pasazir...
Публікацыі: DCH; GL 67103; GV 229266; GM 174207.
448
Дзісенскі ЧайлдГарольд (Паэма)
I. ЦЯГНІК
1
Цягнік. Акно. Радасны твар.
Люлька між сьціснутых вуснаў.
Хлопец выправіўся ў сьвет зь нічым, толькі з цэлымі рэбрамі.
У кішэні — вязка дзікіх вершаў, пачак папяросаў і кашуля;
так кравец — яго бацька — з малітоўнікам аднойчы выправіўся на чужыну.
Грукочуць колы — тахтахтахтах, мяняюцца ўлады, пырхаюць дзяржавы!
«Добра, — падумаў ён, — во гэта справа, што людзі б’юцца і жывуць...»
2
У вагоне — тарабаршчына з усёй краіны: дамы — бідэрмаер1, глыбакадумныя акуляры, генэральскі лямпас пад пэлерынай, доўгі польскі вус у гонары і ў волі.
I вока кожнае глядзіць застыла, як лярнэт, навек паралізавана, нібыта застаўся ад кожнага цела макет, а сам чалавек зь яго выбраўся.
Буржуазія пхнецца ў цягнікі і моўчкі рвецца да брамы з Расеі, а ён стаяў там зь люлькай — бадзяга, люлькеман, пасажыр...
1 Бідэрмаер — мастацкая плынь і стыль жыцьця, тыповыя для правінцыйнамяшчанскай культуры нямецкамоўных краінаў першай паловы XIX стагодзьдзя.
449
3
Harbst. Hq/1. A kelbl ba a krenice. Mit velderbloj di nase vajt baforbn. Geslept hot zix der to/ter cug cum grenec un iz af jeder stancje opgestorbn. A xorever vokzalxl. Stil. Spet.
Der regn vast di telegrafndrotn.
Un dox — farbaj di sojbn gejt adurx a sotn, un s’slajxt adurx a stolener bagnet. Abolsevik! Dos papiresl in di cejner.
Di ojgn — kosevoklexe. Er hit.
Un in vagon hot Ljufkeman blojz ejner zix ruik cugehert cu zajne trit.
4
S’hot najncn jor der braver Ljulkeman gelejent sejne lider un romanen, biz s’hot di velt im ojsgezen vi a roman, vu birgerkrig iz ojx faranen, s’iz modne gut arumcugejn un hern, vi s’klingen lozungen, vi s’sorxen fonen, vi gesprexn firn klejne revolvern — es iz a majse fun Nat Pinkertonen.
Un trasket durx di gasn a farelterter harmat, a dajce kaske valgert zix in rine, — iz Ljulkeman in federn. Un o/b er iz nox zat, iz er a fartiker Rinaldo Rinaldini.
450
3
Восень. Пуста. Цялятка ля крыніцы.
Лясной сіньню афарбаваная мокрая далячынь. Цягнуўся мёртвы цягнік да мяжы і абміраў на кожнай станцыі.
Лядашчы вакзальчык. Ціха. Позна. Дождж мые тэлеграфныя драты. I аднак — міма шыбаў праходзіць цень, і пракрадаецца сталёвы штых. Бальшавік! Папяроска ў зубах. Вочы касавокія. Ён вартуе.
А ў вагоне толькі адзін Люлькеман1 спакойна прыслухоўваецца да яго крокаў.
4
Дзевятнаццаць гадоў адважны Люлькеман чытаў прыгожыя вершы і раманы, пакуль сьвет ня здаўся яму раманам, дзе ёсьць таксама і грамадзянская вайна, на дзіва добра хадзіць і чуць, як грымяць лёзунгі, як шамацяць сьцягі, як вядуць размовы малыя рэвальвэры — гэта гісторыя пра Ната Пінкертона2. Грукоча па вуліцах састарэлая гармата, нямецкая каска валяецца ў канаве, — жыве Люлькеман без турбот, а калі яшчэ і сыты, дык ён — гатовы Рынальда Рынальдыні3.
1 3 гэтага месца аўгар ужывае мянушку героя без артыкля, г. зн. як прозьвішча.
2 Нат Пінкертон — «кароль дэтэктываў», пэрсанаж папулярнай прыгодніцкай літаратуры першых дзесяцігодзьдзяў XX стагодзьдзя.
3 Рынальда Рынальдзіні — герой аднайменнага фільму (1927) паводле клясычнага раману К. Вульпіюса (1798), архетып высакароднага разбойніка.
451
5
Un apluclunga zict er in vagon, er fort studirn kejn Ejrope. A jeder cu zajn fax: a fo/gl zingt, a bolsevik maxt revoljucjes, un Ljuikeman muz umbadingt studirn. Der tog fargejt. Stolene kolirn.
Ale slingen fun bderb gegnt ojs di hejse ojgn: a jodle a vajsrusise in tol. A brik.
Ot iz a 0mutner‘ tajxl apluclunga durxgeflo/gn, un s’jogn ajlik telegrafnslupes af curik.
Es endikt zix di hejm! Un o/b dix matert vos un mont, du svajg, majn frajnt, vi ale in vagon do svajgn, vi s’svajgn dortn vajt, bam vajsn horizont, draj zilberlexe sosnes, ejneike, on cvajgn...
IL BERLIN
6
Vivat, Ejrope! Es hot der jam
arojsgevorfn moskver soxrim af Kurfirstndam; miljonern, cekbixer un gold —
un dem Lahojsker CajldHarold.
A lo/b cu jener guter so,
ven er iz glajx mit alemen geflo/gn!
Sstejt LjuikemanbambanhofCo
un kukt Ejrope in di o/gn.
O, land! Vu di elektre flist
in drotn, un in odern — sampanjer;
vu jeder arbeter iz a marksist, un jeder kremer iz a kantianer.
Варыянты:a GM: pluclingb DCH, GL, GV: demc GM: mutne
452
5
I раптам ён сядзіць у вагоне, ён едзе вучыцца у Эўропу. У кожнага свая справа: птушка сьпявае, бальшавік робіць рэвалюцыі, а Люлькеман мусіць абавязкова вучыцца. Дзень праходзіць. Сталёвыя колеры.
Усё паглынаюць з навакольля гарачыя вочы: яліна беларуская ў даліне. Мост.
Вось праляцела раптам міма мутная рачулка, і сьпешна нясуцца назад тэлеграфныя слупы. Канчаецца дом! I калі цябе нешта тузае і мучыць, маўчы, мой дружа, як усе маўчаць у вагоне, як маўчаць удалечыні, пры белым небакраі, тры серабрыстыя сасны, самотныя, без галін...
II. БЭРЛІН
6
Віват, Эўропа! Выкінула мора
купцоў маскоўскіх на Курфюрстэндам1; міліянэраў, чэкавыя кніжкі, золата — і лагойскага ЧайлдГарольда.
Хвала той добрай часіне, калі ён вылецеў разам з усімі!
Стаіць Люлькеман на вакзале Цоо2 і глядзіць Эўропе ў вочы.
О, краіна! Дзе электрыка цячэ у дратах, а ў жылах — шампанскае; дзе кожны рабочы — марксіст, а кожны крамнік — кантыянец.
1 Курфюрстэндам — галоўная вуліца Заходняга Бэрліну.
2 Вакзал Цоо (Zoo) — чыгуначны вакзал у цэнтры гораду, на які прыбывалі цягнікі з усходу, з выхадам на Курфюрстэндам.
453
7
S’iz zumerovnt. A stuperaj bam banhof Co. Es trogt fun untererd, fun Ijaremdikn stotban, fun tramvaj mit hit un hit un frisrazirte berd. Ojtos biln. Elektrise reklames srajbn zix in himl. A radio srajt in hie funem berliner tamez: «Ales jut! Prosperiti! Olrajt!»
КНІГІ ОНЛАЙН
