КНІГІ ОНЛАЙН

Усе вершы і паэмы

Мойшэ Кульбак

Выдавец: Вясна

Памер: 536с.

Прага 2022

70.41 МБ

Варыянты:a DCH, GB, GM: blankedikn
490
37
Сёньня Дзень Гётэ. Тонка падаюць з гадзіньнікаўракако сьветлые хвілі. Панна Вэйхерт чытае ля каміна прасторныя «Рымскія элегіі»1.
Дух паэта спачывае ў парцьерах, у кожнай ахайнабліскучай шклянцы, і здаецца, што і цяністыя сьцены тут чуюць голас найвялікшага гаспадара.
Толькі старая птушка згубілася, яна абавязкова хоча сёньня сьпяваць: «Я сьпяваю, як сьпявае таемны радца Гётэ да сваіх Фаўставых гадоў!»2
1 «Рымскія элегіі» — цыкль з 24 вершаў Гётэ, напісаных у 17881790 гадах, з прычыны іх выразнага эратызму ў поўнай форме былі ўпершыню выдадзеныя ў 1914 годзе.
2 Парафраза радка з баляды Гётэ «Der Sanger» («Сьпявак»): «Ich singe wie der Vogel singt, // Der in den Zweigen wohnet» («Я сьпяваю, як сьпявае птушка, што жыве ў галінах»).
491
38
Her Ljulkeman hot stilerhejt gezogt: «А flux cu ale jidn un franco/zn, vos ajer kajzer iz farjogt, un Mixel tanct arum on ho/zn... Nor x’ze sojn onkumen di jorn, ven jeder hantex zajn vet ojsgenejt mit Getes vort. O, cart baglejt fun cvej miljonen dajce sporn — s’vet Togoland nox knien far zajn rum, un s’vet in q/erl der sansonete a mider lejb fun a konsorcium citirn ferzn funem gro/sn Gete!
39
O, absoljuter gajst, mir knien tif far dajne hige kamerdiner — di spilfejgl mit libebriv in grinem snobl. Juvelirer funem vort. Nesomiker. Klezmorim un balbexis, vos hobn zis azoj gemaxt dem mitog fun kejsorim un di princesns cu di fis gelegn klugerhejt, vi alte bek, in gaverdiker ekzaltacje...
Ir, fejgelex fun ale nacjes! Ir, ciziklex in svarce frek!
492
38
Пан Люлькеман ціха сказаў: «Праклён усім яўрэям і французам, што выгналі вашага кайзэра, а Міхель танчыць без штаноў... Але я ўжо бачу надыход гадоў, калі кожны ручнік будзе расшыты словамі Гётэ. О, далікатны канвой двух мільёнаў нямецкіх шпораў — Тогалэнд1 яшчэ ўкленчыць перад тваёй славай, і будзе ў вушка шансанэткі стамлёны леў кансорцыюму цытаваць строфы вялікага Гётэ!
39
О, абсалютны дух, мы глыбока кленчым перад тваімі тутэйшымі камэрдынэрамі — пеўчымі птушкамі зь любоўнымі лістамі у зялёнай дзюбе. Ювэлірамі слова. Душэўнымі. Музыкамі і пеюнамі, што так саладзілі імпэратарскія абеды і ля ног прынцэс разважліва ляжалі, як старыя казлы, у сьлінявай экзальтацыі...
Вы, пташкі ўсіх нацыяў!
Вы, чыжыкі ў чорных фраках!
1 Тогалэнд — у 18841914 нямецкая калёнія ў Афрыцы на тэрыторыі сучасных Тога і Ганы.
493
40
Xoc klor iz mir der grq/ser gajst — er slept aruf, vos ligt do untn; a ho/ler spigl iz er, vos bavajzt di stume ko/xes fun di gruntn. Er iz a grus fun opgemekte vegn. Er iz an onzog. Er iz a ruf.
Er iz an exo fun geslegn.
Er iz a xolem funem gro/sn guf.
Er cadet in di groje bibliotekn un plojdert fincter, vi an alte kro... Faranen blojz a hundert verk, vos vekn (afjidis iz nox aza bux nisto).
41
Un x’vejs so/n gut, az tojznt mol umzist hot men gegrablt zix in sod fun lebn, vi hener grablen zix in mist...
Es hobn gornist nit gegebn di ale «kep in jeroglifnmicn», stelndik in tunkl jedn trot, camendik di sturems un di blicn, xuc — getlexkajt, un Got, un vider Got. Es then, vi a hejlik lempele banaxt afer fun zajne spingevebn, i der gedank, vos a profesor traxt, i ajer blik, i majn farlang cum lebn.
494
40
Хоць ясны мне вялікі дух —
ён ўсьцягвае ўгору тое, што ляжыць тут унізе;
ён — угнутае люстэрка, што паказвае нямыя сілы глыбіняў.
Ён — вітаньне з выкрэсьленых дарог.
Ён — прадвесьце. Ён — кліч.
Ён — рэха боек.
Ён — сон вялікага цела.
Ён чадзіць у шэрых бібліятэках і балбоча змрочна, як старая варона... Ёсьць толькі сто твораў, якія абуджаюць (на ідышы такой кнігі яшчэ няма).
41
I я ўжо добра ведаю, што людзі тысячу разоў марна корпаліся ў таямніцы жыцьця, як пеўні корпаюцца ў гноі...
Нічога не далі
ўсе «галовы ў каўпаках з герогліфамі»1, ступаючы ў цемры кожны крок, утаймоўваючы буры і маланкі, апрача боскасьці, і Бога, і зноў Бога. I тлеюць, як сьвятая лямпадка ўначы зпад свайго павуціньня, і думка, якую мысьліць прафэсар, і позірк ваш, і маё жаданьне жыць.
1 «Галовы ў каўпаках з герогліфамі» (Haupter in Hieroglyphenmiitzen) — радок зь вершу Гайнэ «Пытаньні».
495
42
Un ix bin krank, mademuazel, x’bin modne krank, vi der jorhnndert, un x’hob dox ojx amol azoj farvundert a sprung geton fun tatns svel!
Gevagtkajt, jugntbrojz un hoze, a bisl Blok, a bisl Sopenhojer, Kabole, Perec un Spinoze, un ojsgevorcltkajt, un trojer, trojer, trojer. Un epes vart men ale jorn — bald vet ale funanderblicn, biz di jugnt iz farbajgeforn, un mit gornist blajbt men zicn...»
43
«Diksi!» S’hot mild gesmejxlt Ljulkeman un opgevist dem kaltn svejs fun stern: «A bisl valerjan!..»
Un s’hot a spric geton fun im mit trern, vi nox a regn fun a verbe ba dem vaser... Er hot gelejknt. Er hor farnejnt.
Es iz gezesn bam kamin a blaser CajldHarold un gut gevejnt. Dos frajlin hot gestart durx dem lornet, dos bejze fejgele hot ongeho/bn treln: «0, geter! Hot ojx fun kortn a valet genumen zingen funem elnt?!..»
496
42
А я хворы, мадэмуазэль, я дзіўна хворы, як стагодьздзе, а я ж некалі таксама гэтак, уражаны, скочыў з бацькавага парога!
Адвага, юнацкае бушаваньне і дзёрзкасьць. крыху Блока, крыху Шапэнгаўэра, кабала, Пэрэц1 і Сьпіноза, адарванасьць ад каранёў, і смутак, смутак, смутак. I нечага чакаеш усе гады — вось хутка ўсё разблішчыцца, тым часам маладосьць праходзіць, і застаешся сядзець ні з чым...»
43
«Dixi!2» Мякка ўсьміхнуўся Люлькеман і абцёр халодны пот з ілба:
«Трошкі валяр’янкі!..»
I пырснулі зь яго сьлёзы, як пасьля дажджу зь вярбы ля вады... Ён пярэчыў. Ён адмаўляў.
Сядзеў ля каміна бледны ЧайлдГарольд і ўдосыць плакаў. Панна пільна прыглядалася празь лярнэт, злая птушка выводзіла трэлі: «О, багі! I картачны валет таксама пачаў сьпяваць пра адзіноту!?..»
1 ІцхокЛэйбуш Пэрэц — яўрэйскі пісьменьнік, клясык літаратуры на ідышы (18521915).
2 Я ўсё сказаў! (лац.).
497
44
Um halber naxt. Di stub iz sojn geslofn, gexolemt mit levoneblikn af di vent, iz Ljulkeman di trep aropgelofn cetumlt, un cepudlt, un farklemt. Un dulerhejt mit zajne frajnt dernox gesikert fincter biz cefaln vern; mit ajnbrexer genextikt ergec in a lox, un dinstmejdlex baslofn in di skvern... S’hot Dern ale gesprict mit aforizmen, getajet Hegeziasn far di cvej talmidim zajne... Nor demit iz men sojn gelegn ruik in der policej.
VI.	PANEM ET CIRCENZES
45
Vivat, Ejrope! Panem et circenzes. Blef fun gute blofer. S’iz umetik dem arbeter in bet, es slefert im bam kufl paenhofer, — un s’klingt in xmurnem ho/f fun a fabrik a bloje hak: amena bojt a bine.
Do vein boksers brexn dem genik, un s’folk vet opgrepen di margarine. Un sara glanc! Mit tepixer gedekt dos brikl. Di stezkes — rejne.
Un s’flakern sturkacn. Di mase smekt mit brejte nozlexer dem sojne.
Варыянты:a DCH, GL, GV, GM me
498
44
Апоўначы. Дом ужо спаў і сьніў месяцовыя блікі на сьценах, Люлькеман зьбег па сходах зьбянтэжаны, ускудлачаны, прыгнечаны. I пасьля адурэла з сваімі сябрамі п’янстваваў змрочна да ўпаду;
яны начавалі з рабаўнікамі ў нейкай дзіры і спалі са служанкамі ў сквэрах...
Дэрн усё пырскаў афарызмамі, тлумачыў Гегесія1 для дваіх сваіх вучняў... Але тады яны ўжо спакойна ляжалі ў паліцыі.
VI.	PANEM ЕТ CIRCENSES
45
Віват, Эўропа! Рапет et circenses2. Круцельствы добрых круцялёў. Сумна рабочаму ў ложку, дрэмлецца яму за куфлем пацэнгофэра, — і зьвініць у пахмурным двары фабрыкі сіняя сякера: ставяць сцэну.
Тут будуць баксёры ламаць каркі, а народ будзе адрыгваць маргарынам. I такі бляск! Прыкрыты дыванамі памост. Дарожкі — чыстыя.
Паходні палыхаюць. Маса нюхае ворага шырокімі ноздрамі.
1 Гегесій Кірэнскі — старажытнагрэцкі філёзаф IVIII стагодзьдзяў да н. э., аўтар кнігі пра перавагу сьмерці над жыцьцём, што даводзіла многіх чытачоў да самагубства.
2 Рапет et circenses! — «Хлеба і відовішчаў!», выраз з сатыраў рымскага паэта Ювэнала.
499
46
Dernox: mit fojstn lederne in ring di boksers grobn zix, vi oksn; a ruk geton zix vejx azoj un flink, un s’kiseft sojn di algebre fun boksn. Nokaut!.. A lo/b cu der kultur fun sejnem bene in jenems sarbn; es xvaljet zix muskulatur in sotndike Rembrandtfarbn. Un sara klung fun ruknbejn! Vi ot di tempe flemen placn! Es heset fincter der hamo/n abama sajn fun tunkele sturkacn.
47
Nokaut!.. Un s’hert arum der bine a sto/nendike kupe kep, vi s’sturxen ojs di harte klep melodjes af a flejsiker pjanine... Nor bpluclungb — tunk! A kalter knak, a fal. A zife. Un opgestorbn iz der ho/f. Es stejt sojn emec in a frak un tapt dem puls bam sejnem korbn. Un s’forflen di sturkacn, sajnen blase blondzen umetik un vist S’hot CajldHarold gesrien mit der mase, er iz geven a... socjalist.
Варыянты:a GM: inb GM: plucling
500
46
Пасьля: скуранымі кулакамі на рынгу баксёры бадаюць адзін аднаго, як быкі; пасоўваюцца мякка і спрытна, і ўжо чаруе альгебра боксу.
Накаўт!.. Слава культуры прыгожага бэнцу ў чэрап другога; хвалюецца мускулятура у цяністых Рэмбрандтавых фарбах. А што за звон хрыбтоў!
Як ляскаюць тупыя аплявухі!
Змрочна ўсхліпвае натоўп пры цьмяным сьвятле паходняў.
47
Накаўт!.. I слухае вакол сцэны зьдзіўленая куча галоваў, як выбіваюць цьвёрдыя ўдары мэлёдыі на мясным піяніне... I раптам — бум! Халодны трэск, падзеньне. Уздых. I вымер двор. I ўжо нехта ў фраку стаіць і мацае пульс у прыгожай ахвяры. I трымцяць паходні, бледная сьвецень блукае смутная і панылая
I закрычаў ЧайлдГарольд разам з масай, ён быў... сацыяліст.
5Оі
VII.	DOS CVEJTE DAJCLAND
48
Faran a has — geslifener kristol, vos glit, vi a rubin, mit blut un pxodim... Banaxt. Di levone fun kaltn stol baspint mit a zilbernem fodim di klq/sters, di tfises, di sleser...
Faran a has on an end, on a breg, on an ojsveg... A farblutiker meser tut apluclunga a blic in gesleg un farsvindt bald... A sos. Fun tq/er cu tq/er plakatn. In der fincter — a fon.
Grupes arbeter. A halber tq/er.
An opgebroxener balkon.
49
Un stil iz in di smole gasn, kejn sorx nit, kejn sask nit, kejn rir; bmenb hert nor dem otem fun klasn, a sajn fun prozektor bam tir.
A stolene ojg. Ba dem sajn ba dem matn tut vu zix an efn di naxt: do klept men di lecte plakatn, do bajt zix an arbetervax.