Усе вершы і паэмы
Мойшэ Кульбак
Выдавец: Вясна
Памер: 536с.
Прага 2022
Un cvisn di sajnen, vos strajfn di plecer adurx un farbaj, — an arbeter zict mit a fajfe af an ibergekertn tramvaj.
Варыянты:a GM: pluclingb DCH, GL, GV, GM me
502
VII. ДРУГАЯ НЯМЕЧЧЫНА
48
Ёсьць нянавісьць — шліфаваны крышталь, што зьзяе, як рубін, крывёй і страхамі... Ноч. Месяц з халоднай сталі абпрадае срэбнай ніткай цэрквы, турмы і замкі...
Ёсьць нянавісьць без канца, бяз краю, бяз выйсьця••• Крывавы нож раптам бліскае ў бойцы
і неўзабаве зьнікае... Стрэл. Ад брамы да брамы плякаты. У змроку — сьцяг.
Групы рабочых. Палова брамы. Абламаны балькон.
49
I ціха на вузкіх вулках, ні шолаху, ні шоргату, ні руху; чуваць толькі дыханьне клясаў, сьвятло пражэктара ля дзьвярэй. Сталёвае вока. Пры мутным сьвятле дзенідзе расчыняецца ноч: тут апошнія клеяць плякаты, тут мяняецца рабочая варта.
I між агнёў, што паласуюць пляцы ўздоўж і ўпоперак, — рабочы сядзіць зь люлькай на перакуленым трамваі.
503
50
A slaxt, af der Netlbekstrase iz supo. A lastojto blendt. In xasxes — a brudike mase fun biksn, bafeln un hent. A lejtenant mit a binokl firt dem toft af a sitrojen: «Gasfraj!» S’tut di naxt zix a sokl. «Kolega! aS’iza gornit gesen, di dreklojte viln nit starbn...» «Kolega! Ci herstu nit trit?» Nor s’treft, az a blumentop flit un efnt a xazersn sarbn.
51
Un s’treft: in a rej tut a sot fun der fincter a sotn nox sotn; gestaltn fun xojsex geknotn... A zalp. S’stejt farplontert in drot der megusemer ojto. A klole snajdt durxet di naxt, a gelaf fun di trep. Mit di ejgene blutike poles badekt di farblutikte kep — srajen «grine»... A stilkajt biz gor iz dernox, afn himl — der Gro/ser ber... Af dr’erd — a binokl, a revolver, a bisl blut... Un vajter gornist.
Варыянты:a DCH, GL, GV: S’hot
504
50
Бітва, на Нэтэльбэкштрасэ1 паліцыя. Сьлепіць грузавік. У цемры — брудная маса вінтовак, загадаў і рук. Лейтэнант зь біноклем вязе сьмерць на сітраэне: «Ачысьціць вуліцу!» Ківае ноч. «Калега! Нічога ня здарылася, гэтая поскудзь ня хоча паміраць...» «Калега! Ці ня чуеш ты крокі?» Толькі бывае, што гаршчок з кветкамі ляціць і расколвае сьвінячы чэрап.
51
А бывае: адзін за адным сыплюцца са змроку цень за ценем; постаці, замешаныя зь цемры. Залп. Стаіць, заблытаўшыся ў дрот, няўклюднае аўто. Лаянка праразае ноч, беганіна па сходах. Уласнымі крывавымі крысамі прыкрыўшы скрываўленыя галовы — крычаць лягавыя... Поўная ціша пасьля, на небе — Вялікі Мядзьведзь, на зямлі — бінокль, рэвальвэр, трошкі крыві... I больш нічога.
1 Нэтэльбэкштрасэ — вуліца ў цэнтры Бэрліну пры Таўэнцынштрасэ, назва ад 1962 году — Ан дэр Уранія.
505
52
Es togt. Dem kop in di mogere kni, ligt Sulce farstekt in di ho/fn, a kojl flit im durx in di slejfn — fun der ejgener industri...
Es togt. Bam cigaretnladn stejt Hajnce un tapt dem slos: «О/b fain af di barikadn, iz farn dojcn papiros...» Es togt. Af der promenade a sikere fejgele knit: «Der tate — af der barikade, a bruder — in Moabit».
53
Es togt. Veding sarjet in srek, Veding blutikt in sarn baginen, vi s’blutikt a xaje bam breg fun a vald. Xalo/mes farrinen, vi vasern. Jungen lign, di blutike lape in mojl: «Vos s’iz icter iz grojl, un vos s’iz geven — iz a lign!!..» Es togt, durx a rozevn sto/b rinen mateve, kalte kolirn: a diner oranz af di tirn, un bloj — vu s’iz ganc nor a sojb.
506
52
Днее. Галава між худых каленяў — ляжыць Шульцэ, схаваўшыся ў дварах, яму прабівае скроні куля — ягонай уласнай вытворчасьці...
Днее. Ля крамкі з цыгарэтамі стаіць Гайнцэ і мацае замок: «Калі ўжо пасьці на барыкадах, дык дзеля нямецкіх папяросаў...» Днее. На бульвары п’яная пташка стаіць на каленях: «Бацька — на барыкадзе, брат — у Моабіце‘».
53
Днее. Вэдынг шарэе ў страху, Вэдынг крывавіць у досьвітку шэрым, як крывавіць зьвер на ўскрайку лесу. Сны сплываюць, як воды. Хлопцы ляжаць з крывавай лапай у роце: «Тое, што цяпер — гэта жах, а што было — хлусьня!!..» Днее, праз ружовы пыл цякуць мутныя, халодныя колеры: рэдкі аранжавы на дзьвярах, і сіні — дзе яшчэ засталіся шыбы.
1У Моабіцкай турме.
507
54
Dernox hot di zun opgevasn di groje gezixter fun grojl, un jungen — di hent in di tasn, un di papireslex in mojl, gelaxt hobn zej af di skvern un ba dem komitet:
«Vir voln dem drek ojskern fun ale dajcise stet...» Un fener, un bender, un slejfn gevejt hobn rq/t un vajt;
gezungen hot men af di hq/fn fun grq/sn klasnstrajt.
55
Un batog... S’gejt a bejzer gezang fun di kelers, mansardes un dexer... Blojz trit. Blojz bavegung. Blojz gang. A miljon hot geflejct fun di lexer. Geflatert in rq/t. Ojsgebq/gn af gasn un plecer. Fon nox fon. Blojz otem. Blojz sine. Blojz q/gn. A kalter, a grojer miljon.
Di tirn — farhakt. Ojsgelejdikt di hq/fn. A vint hot gegrojzt. A miljon iz gestanen in Veding — a grober, farbroxener fojst.
508
54
Пасьля сонца адмыла шэрыя твары ад жаху, і хлопцы — рукі ў кішэнях і папяроскі ў роце, сьмяяліся ў сквэрах і ў камітэце:
«Мы хочам вымесьці гаўно
з усіх нямецкіх гарадоў...»
I сьцягі, і стужкі, і банты луналі чырвона й далёка; а ў дварах сьпявалі пра вялікую клясавую барацьбу.
55
Аўдзень... Злы сьпеў ліецца з сутарэньняў, мансардаў і дахаў... Толькі крок. Толькі рух. Толькі ход. Мільён цёк з усіх сховаў.
Трапечучы ў чырвані. Выгінаючыся на вуліцах і пляцах. Сьцяг за сьцягам. Толькі дых. Толькі нянавісьць. Толькі вочы. Халодны, шэры мільён.
Дзьверы — зачыненыя. Апусьцелыя двары. Лютаваў вецер.
Мільён стаяў у Вэдынгу — грубы, сьціснуты кулак.
509
56
«Ver bajt di vax in Moabiter tfise? Stines, Krup un Tisen...» Mir hern tog vi naxt di svere trit fun dajne vexter, Moabit, o, Moabit... Frankrajx hot a gutn stol, Belgje — koks, un Dajcland — kojln, di proletarjer zajnen alemol der oks cum kojln.
Di aaltea tfises hobn undz geslungen, vi du, o, foterland, bist grojs, NajKeln hot fun has gezungen, un Veding iz cum tojt arojs!
57
Un bpluclungb — a stilkajt biz srek. Afn horikn bojx ligt der corn, in glanc fun farhojbene hek — di stot iz antsvign gevorn. Sara grojzame sejnkajt... A vald, ven a sturem ceefnt im tifer, es krict in im sojderlexkalt un srajbt mit a fosfornem sifer a blic nox a blic... S’iz ict jede havaje farstejnert vi bam Laokoon... A fargliverter sprung fun a xaje, a kalter, a grojer miljon.
Варыянты:a GL: aleb GM: plucling
510
56
«Хто мяняе варту у Моабіцкай турме?
Штынэс, Круп і Тысэн...»
Удзень і ўночы мы чуем крокі цяжкія тваіх вартаўнікоў, о Моабіт...
Францыя мае добрую сталь,
Бэльгія — кокс, а Нямеччына — кулі, пралетарыі заўсёды — бык на зарэз.
Старыя турмы праглынулі нас, як ты, о Бацькаўшчына, вялікая, НойКёльн сьпяваў пра нянавісьць, і Вэдынг выйшаў на сьмерць.
57
I раптам — ціша, аж страх.
На валасатым жываце ляжыць гнеў, у бляску ўзьнесеных сякер — змоўк горад.
Што за жахлівая прыгажосьць... Лес, калі бура расчыніць яго глыбей, скрыгоча ў ім жахлівахоладна і піша фасфарычным шыфрам маланку за маланкай... I кожны жэст цяпер скамянелы, як у Лаакоана1...
Застылы скок зьвера, халодны, шэры мільён.
'Лаакоан—у старажытнагрэцкай міталёгіі траянскі прадказальнік, які, паводле Вэргілія, прамовіў фразу: «Бойцеся Данайцаў і калі яны прыносяць дары». Яго разам з сынамі выявілі ў мармуравай скульптуры родаскія скульптары Агесандр, Атэнадор і Палідор.
511
58
Es hot af Aleksanderplac gesajnt, gekukt hobn king af der mase: dos blonde fejgele fun Tauncienstrase un ale ire zise frajnt.
S’iz Dern — der filosof fun kafe, gepudert, vi a balerine;
Abo un Ljulkeman — in rekelex bebe un snipsn dafke grine.
Dos fejgele — af Demen ongebq/gn iz slank un iz rirevdik sejn; dos majlxl iz blutik un klejn, un hele fajlxelex — di q/gn.
59
«Se sarman!..» Di demonstracje af majln berliner fardrejt, s’ligt in blutike helftn di nacje, un s’cvejte Dajcland gejt: in hitlen, in brojnem mancester, farpaljet, nit gegolt, on klq/sters, on tfises, on sleser, on rentes, on ceks, on gold. S’gejt der sloser fun Emil Hening, s’gejt der hejcer fun A. E. G. Un kejner farmogt nit kejn fenig un kejn rekelex bebe.
512
58
На Александэрпляцы1 зазьзяла, глядзелі мудра на масу: бялявая пташка з Таўэнцынштрасэ і ўсе яе мілыя сябры.
Вось Дэрн — філёзаф кавярні, напудраны, як балерына;
Або і Люлькеман — у куртачках «бэбэ»2 і ў гальштуках якраз зялёных.
Пташка прыхілілася да Дэрна — зграбная і кранальна прыгожая; крывавы маленькі раток, і сьветлыя стрэлачкі — вочы.
59
«C’est charmant!1..» Дэманстрацыя раскруцілася на цэлыя на мілі Бэрліну, ляжыць у крывавых паловах нацыя, і другая Нямеччына ідзе:
у капелюшах, у бурым манчэстэры2, запаленая, няголеная, бяз цэркваў, бяз турмаў, бяз замкаў, бяз рэнтаў, бяз чэкаў, бяз золата.
Ідзе сьлесар з Эміля Гэнінга3, ідзе качагар з АЭГ.
Ніхто ня мае ні фэніга4, ані куртачкі «бэбэ».
1 Александэрпляц — плошча ва Ўсходнім Бэрліне.
2 Куртачка «бэбэ» — выявіць, што гэта такое, не ўдалося.
1 Як цудоўна! (фр.)
2 Манчэстэр — танная тканіна, баваўняны аксаміт.
3 Эміль Гэнінг — выявіць, хто гэта такі, не ўдалося.
4 Фэніг — дробная манэта.
513
ס6
Nit samet, nit zajdene ves, es xvaljet zix kort un mancester, un s’xljupet fun jedn orkester der hejser, cejuseter mes. Der pojk, vi a ber in a nore, di teler — blojz srajiker has, un s’gist zix a brejte un klore di langzame sine fun bas. Un apluclunga — a stilkajt biz grojl. A zalp. A bafel. Mencn lign.
S’hot a strom geton blut fun a mojl... Der to/t. A miljon hot gesvign.
61
Banaxt. In a vedinger senk fir dine siluetn, cezect af di dembene benk — in snipsn un manzetn.
Zogt CajldHarold: genosn, der menc iz ejbik gut, der menc hot blut fargosn un vet fargisn blut.
Iz trinkt nor, lomir trinken un zogn stilerhejt: der menc xapt unterstinken nox ejder er iz to/t.
Варыянты:a GM: plucling
5M
ס6
He аксаміт, не бялізна шаўковая, хвалююцца корд1 і манчэстэр, і хлюпае з кожнага аркестру гарачая, разьюшаная медзь. Барабан, як мядзьведзь у бярлозе, талеркі — адна крыклівая нянавісьць, і цячэ шырокая і ясная павольная варожасьць басоў.
I раптам — ціха, аж жах.
Залп. Загад. Людзі ляжаць.
Палілася кроў з рота...
Сьмерць. Мільён замаўчаў.
61
Ноч. У вэдынгскім шынку чатыры худыя постаці расьселіся на дубовых лавах — у галыптуках і манжэтах.
КНІГІ ОНЛАЙН
