Уводзіны ў археалогію
Браян М. Фэйган
Выдавец: Беларускі Фонд Сораса
Памер: 272с.
Мінск 1996
Раздзел 7. Раскопкі
Амерыканская археалогія адчувае недахоп спецыяльнай літаратуры па сучаснай методыцы раскопак, калі не лічыць цудоўнага выдання Х.С.Дэнсі: «Archaeological Field Methods. An Introduction» (Minneapolis: Burgess, 1981). Даследаванне Морцімэра Ўілера (Mortimer Wheller «Archaeology from the Earth» (Oxford: Clarendon Press, 1954), нягледзячы на час яго выдання застаецца па-ранейшаму актуальным. Тут закладзены асноўныя прынцыпы раскопак помнікаў вялікіх памераў. Філіп Баркер у сваёй кнізе «Understanding Archaeological Excavation» (London: Batsford, 1986) расказвае пра знакамітыя археалагічныя даследаванні Еўропы. Удумлівым, сур’ёзным студэнтам будзе цікава пазнаёміцца з працай гэтага ж аўтара «The Techniques of Archaeological Excavation» (London: Batsford, 1983), a таксама з кнігай Марты Жукоўскай: Martha Joukowsky «А Complete Manual of Field Archaeology» (Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1981). Праблему доследаў y археалогіі ўздымае Джон Мюллер: John A.Mueller «Sampling in Archaeology» (Tucson: University of Arizona Press, 1974). Археалагічнаму даследаванню гістарычных мясцін прысвячаюць свае працы наступныя аўтары: Wor Noel Hume «Martin’s Hundred» (New York: Alfred Knopf, 1983); Kathleen Deagan «Spanish St. Augustine: The Archaeology of a Colonial Creole Community» (New York: Academic Press, 1983).
Раздзел 8. Сістэматызацыя мінулага
Ужо вядомая нам праца Ў.Гордана Чайльда «Piecing Together the Past» з’яўляецца найлепшым даследаваннем праблем упарадкавання і класіфікацыі археалагічных знаходак. Сістэму класіфікацыі, якая ўжываецца археолагамі Новага Свету, апісваюць у сваёй кнізе Гордан Ўіллі і Філіп Філіпс: Gordan Willey and Philip Phillips «Method and Theory in American Archaeology» (Chicago: University of Chicago Press, 1958). Гэтай жа тэме прасвечана і праца
Робэрта Дунэла: Robert Dunnell «Systematics in Prehistory» (New York: Tree Press, 1970). Грунтоўным даследаваннем па тыпалогіі з’яўляецца выданне, якое належыць пяру шэрагу аўтараў: Robert Whallon and James A. Brown, eds. «Essays on Archaeological Typology» (Kampsoille, IL: Center for American Archaeology, 1982). Працягвае тэму ўжо больш сучасная праца: W.Y.Adams and Ernest W.Adams «Archaeological Typology and Practical Reality» (Cambridge: Cambridge University Press, 1991).
Колькасным метадам y археалогіі прысвечана кніга Стэфана Шэнана: Stephen Shennan «Quantifying Archaeology» (San Diego: Academic Press, 1988). Яна напісана простаю мовай і лёгка ўспрымаецца пачаткоўцамі.
Раздзел 9. Харчаванне
Тым, хто ўсур’ёз цікавіцца зоаархеалогіяй, вельмі карыснаю будзе кніга С.Дж.М.Дэвіса: S.J.M. Davis «The Archaeology of Animals» (London: Batsford, 1987). Даволі nepспектыўнымі ў гэтым плане лічацца і наступныя выданні: Richard Klein and Kathryn Crus Uribe «The Analysis of Animal Bones from Archaeological Sites» ( Chicago: University of Chicago Press, 1984), Donald Grayson «Quantitative Zooarchaeology» (New York: Academic Press, 1984). Надзвычай папулярнае даследаванне Лэвіса Бінфарда: «Bones» (New York: Academic Press, 1981) прысвечана праблемам ідэнтыфікацыі і захавання жывёльных касцей на археалагічных помніках. 3 працэсам вывучэння раслінных рэшткаў вы можаце пазнаёміцца ў кнізе: Deborah Pearsall «Paleoethnobotany: A Handbook of Procedures» (New York: Academic Press, 1989). Для пачаткоўцаў гэта выданне з’яўляецца найлепшым. Пра адкрыцці ў Тэхуакане расказваецца ў кнізе Рычарда Макнэйша: Richard McNeish «The Prehistory of the Tehuacan Valley», vol. 1 (Austin: University of Texas Press, 1967), a знаходкам Дэ Люрана прысвечана наступная праца: Frank Hole, Kent V. Flannery and A.J. Neely « Prehistory and Human Ecology of the Deh Luran Plain (Ann Arbor: Museum of Anthropology, University of Michigan, 1969). Даследаванням старажытных сельскагаспадарчых культур Новага Свету прысвечана кніга: Richard Ford, ed. «Early Food Production in North America» (Ann Arbor: Museum of Anthropology, University of Michigan, 1985). Працы Бруса Сміта: «The Archaeology of the South
eastern United States» i «Advances in World Archaeology» (1986) 5:1—92 дапаўняюць папярэдняе выданне. Сміт аналізуе вынікі даследаванняў старажытных сродкаў жыццядзейнасці на тэрыторыі Паўночнай Амерыкі.
Раздзел 10. Узаемаадносіны: паселішча і гандаль
Асноўным даследаваннем па гэтай тэме лічыцца наступная праца: К.С.Chang «Settlement Archaeology» (Palo Alto: National Press, 1968). Кніга Кента В.Флэнэры i інш. «The Early Mesoamerican Village» (New York: Academic Press, 1976) таксама з’яўляецца карыснай для тых, хто цікавіцца вышэйадзначанаю праблемай, калі толькі не браць пад увагу некаторыя спрэчныя погляды аўтара па пытаннях сучаснай археалогіі. Даследаванням Тэаціхуакана прысвечана выданне: Rene Millon and others «Urbanization of Teotihuacan, Mexico», vol.l (Austin: University of Texas Press, 1973). Археалогія паселішчаў разглядаецца ў манаграфіі наступных аўтараў: W.I.Sanders, Jeffrey R.Parson and Robert S.Santley «The Basin of Mexico: Ecological Processes in the Evolution of a Civilization» (New York: Academic Press, 1979).
Пытанням гандлёвых зносін прысвечаны наступныя працы: Jeremy A.Sabloff and Karl Lamberg-Karlovsky, eds. «Ancient Civilizations and Trade» (Albuquerque: University of New Mexico Press, 1975) i E.Brumfiel and T.K.Earle, eds. «Specialization Exchange and Complex Societies» (Cambridge: Cambridge University Press, 1987). Кніга Poберта Торэнса: Robert Torrence «Production and Exchange of Stones Tools» (Cambridge: Cambridge University Press, 1986) з’яўляецца грунтоўным даследаваннем гандлю абсідыянам на ўзбярэжжы Эгейскага мора.
Раздзел 11. Узаемадзеянне: сацыяльная арганізацыя і рэлігійныя вераванні
Па гэтай тэме існуе шмат рознай літаратуры. Класічным творам, у якім прыводзіцца сацыяльна-эканамічная класіфікацыя чалавечых грамадстваў, з’яўляецца праца: Elman Service «Primitive Social Organization» (New York: Random House, 1973). Сацыяльную няроўнасць разглядае ў сваёй кнізе група аўтараў на чале з Робертам
Чэпмэнам: Robert Chapman et al., eds. «The Archaeology of Death» (Cambridge: Cambridge University Press, 1981). Гэтай жа тэме прысвечаны наступныя выданні: Christopher Peebles «Moundville from 1000—1500 A.D.», R.D.Drennan and C.A.Uribe, eds. «Chirefdoms in the Americas» (Lanham, NJ: University Press of the Americas, 1987).
Этнічная разнастайнасць — адносна новая тэма ў архсалогіі, але ўжо ёсць некалькі цікавых прац, прысвечаных ёй. Адна з іх — Randall McQuire and Robert Paynter,eds. «The Archaeology of Inequality» (Oxford: Blackwell, 1991). Кніга Leland Ferguson «Uncommon Ground» ( Washington, DS: Smithsonian Institution Press, 1991) з’яўляецца выдатным даследаваннем па праблемах афрыкана-амерыканскай археалогіі. У ёй аналізуюцца метады гістарычнай археалогіі. Вельмі шмат сёння пішуць пра родавыя адносіны і адносіны паміж поламі. Але вартых публікацый па гэтай тэме ўсё яшчэ мала. Агульнапрызнаным і асабліва цікавым для даследчыкаў-пачаткоўцаў выданнем з’яўляецца праца: Joan Gero and Margaret Concey, eds. «Engendering Archaeology» (Oxford: Blackwell, 1991).
Вывучэнне старажытных вераванняў — даволі складаны працэс. Сярод найлепшых публікацый па гэтай тэме вашай увазе прапануюцца дзве: Linda Schelle and Mary Miller «The Blood of Kings» (New York: Thames and Hudson, 1992), y якой раскрываюцца сувязі паміж мастацтвам, пісьменнасцю майя і іх светапоглядам і вераваннямі, a таксама: Linda Schelle and David Friedel «А Forest of Kings» (New York: William Morrow, 1991), дзе, як i ў папярэднім выданні, даецца інфармацыя па рэлігіі, іканаграфіі і сацыяльным раздзяленні народаў майя.
Раздзел 12. Мінулае і сучаснасць
Тэорыя сярэдняга радыуса лепш за ўсё апісана ў кнізе Льюіса Бінфарда: Lewis Binford «In Pursuit of the Past» (London: Thames and Hudson, 1983). Яго ж праца «Nunamiut Eskimo Ethnoarchaeology» (New York: Academic Press, 1977) з’яўляецца спробай аўтара пераадолець праблемы тэорыі сярэдняга радыуса і этнаархеалогіі. Тым, каго цікавіць «жывая археалогія», раім звярнуцца да працы: Richard Gould «Living Archaeology» (Cambridge: Cambridge University Press, 1980). Племю канг-сан прысвечана кніга Рычарда Б.Лі: Richard B.Lee «The !Kang San» (Cambridge:
Cambridge University Press, 1979). Ha яе старонках pacкрываюцца ўсе аспекты жыццядзейнасці гэтага племя.
Эксперыментальная археалогія разглядаецца ў выданні: John Coles «Archaeology by Experiment» (London: Hutchinson University Press, 1973). Што датычыць інфармацыі пра сучасныя метады ў археалогіі, то яе можна знайсці ў кнізе: Brian Hayden, ed. «Lithic Studies Among the Contemporary Highland Maya» (Tucson University of Arizona Press, 1987).
Раздзел 13. Тлумачэнне мінулага
Літаратуры па гэтай праблеме нямала, але часам яна вызначаецца вельмі крытычным характарам. Вывучэнне пажадана пачынаць з наступных пуолікацый: Bruce D.Frigger «А History of Archaeological Interpretation» (Cambridge: Cambridge University Press, 1989) i Levis Binford «In Pursuit of the Past» (London: Thames and Hudson, 1983). Пасля гэтага можна перайсці да такіх выданняў, як: PJ. Watson, Steven A. Le Blanc and C.L.Redman «Archaeological Explanation» (New York: Columbia University Press, 1984) i Guy Gibbon «Anthropological Archaeology» (New York: Columbia University Press, 1984). Надзвычай багатай з’яўляецца i бібліяграфія па праблемах постпрацэсуальнай археалогіі, але коратка і грунтоўна яе сутнасць, на наш погляд, выкладзена ў дзвюх кнігах: М.Shanks and С.Tilley «Reconstructing Archaeology: Theory and Practice», 2d ed. (London: Routledge, 1993) i «Social Theory and Archaeology» (Albuquerque: University of New Mexico Press, 1987). Кожны, хто хоча вольна плаваць y гэтых акадэмічных водах, якія «кішаць акуламі», павінен пазнаёміцца з працай Стывена Мітэна: Steven Mithen «Evolutionary Theory and Postprocessual Archaeology» («Antiquity», №63, 1989. P.483—494). Аб’ектыўны аналіз агульнапрынятых тэарэтычных метадаў утрымліваецца ў публікацыі Бруса Трыгера: Bruce Trigger «Distinguished Lecture in Archaeology: Constraint and Freedom» («American Anthropologist», №93(3), 1992. P.551—569).